Захарова Парасковья Васильевна

ГЕРОЙ ИЙЭ

Ийэбинэн эбэм Мучина (Собакина) Прасковья Иннокентьевна 1906 сыллаахха бэс ыйын 3 күнүгэр Собакин Лэгэнтэй уонна Чурапчы Сыланыттан төруттээх Сивцева Өлөксөөндөрө  диэн дьонтон «Бэрэпчики» диэн алааска төрөөбүт эбит уонна Күндүл танаратын  дьиэтигэр сүрэхтэммит. Бу барыта,  билиҥҥинэн, Мэлдьэхси нэһилиэгэр баар Куохара сирдэрэ буолаллар эбит.

Биһиги эбэбит барахсан баара-суоҕа 7 саастааҕар төгүрүк тулаайах хаалбыт. Күндүл таҥаратын дьиэтин аҕабыта бэйэтигэр оҕо оҥостоору иитиэх ылбыт. Нууччалыы тугу да билбэтэ да таайара буолуо, эдьиийдэрин, дьиэтин  наһаа ахтар,  наар ытаан тахсар эбит.

Дьэ ол иһин, улахан эдьиийдэрэ Өлөөнө кэлэн аҕабыты кытта сиэр бэрээдэгинэн кэпсэтэн кыыстарын төттөру ылбыттар.

Улахан эдьиийэ Өлөөно Мырхаларга (Попов Матвей Николаевич аҕата)  оҕонньор улахан уолугар  (Намыаска) кэргэн тахсан Өргөннөөххө көһөн киирэр. Иккис улахан эдьиийэ Настаа  (Санников Иннокентий, Елена, Андрей, Бүөтур ийэлэрэ) Өргөннөөххө кэргэн тахсан “Мунур үрэх” диэн сиргэ огдообо киһиэхэ сүктэн киирэр. Үһүс эдьиийэ Ааныска (Неустроев Илья Петрович, Василий Петрович ийэлэрэ) Арҕаа Баатараҕа Бүөккээн Неустроев диэн киһиэхэ кэргэн тахсан Сыымах арҕаа куула өттүгэр баар “Көрдугэн “ диэн алааска кэлэн олохсуйар. Инньэ гынан, бииргэ төрөөбут түөрт Куохара кыргыттара бары Баатараҕа киирэн олохсуйаллар, кэргэн тахсаллар.

Эһэбит Василий Дмитриевич Мучин эбэбитин Боккуойаны кытта иллээхтик-эйэлээхтик сүүрбэччэ сыл олорон 11 оҕону төрөтөн баран 47 сааһыгар сылдьан, 1942 с. саҥатыгар өлөн, эбэм сэрии ыар сылларыгар соҕотоҕун 4 оҕотун кытта хаалар.

Эбэм өссө сэрии иннинэ 5-6 сыл субан сүөһүнү колхозка көрбут, ол кэнниттэн 1941 сылтан 1968 сыллаахха диэри биир да күн тохтоон көрбөккө дайааркалаабыт.  Бу сындалҕаннаах сыралаах үлэтэ сыаналанан   1947 сыллаахха “За трудовое отличие” мэтээлинэн нагараадаламмыта. 1956 сыллаахха Мосвкаҕа Тыа хаһаайыстыбатын  Бүтүн Союзтааҕы быыстапкатыгар  кыттар чиэскэ тиксибитэ. 1957 сыллаахха Мэнэ-Ханалас үбүлүөйдээх быыстапкатыгар Майаҕа киирэн хас да диплом, махтал сурук ылбыта. Сэрии кэмигэр уонна сэрии кэнниттэн Тыһагас өлбүккэ, Байбаалап өтөҕөр, Өргөннөөххө олорон 15 ынаҕыттан 100% ньирэйи төрөтөн, ону өлөрбөккө иитэн, колхоз бырабылыанньатын аатыттан эбии төлөбүрү –ньирэйи элбэхтик ылбыта. 1946-1949 сс. быыбардааннар  сэтээтэлинэн  талылла  сылдьыбыт.

Оччотооҕу кэмнэ бу хорсун санаа, инники олоххо, сырдыкка  тардыһыы, эбэм барахсан ордон хаалбыт 4 оҕото этэҥҥэ сылдьыахтарын, оҕо-уруу төрөтөн, дьонно-сэргэҕэ ытыктанар бэртээхэй үлэһит буолалларын соҕотох хаалан саха дьахтара бэйэтин күүстээх санаатынан,  хара көлөһүнүнэн, судургута суох бэйэтин олоҕунан  оҕолорун олохторун түстээбит эбит диэн сыаналыыбыт.

Биһиги  ийэбит  Захарова (Мучина) Прасковья Васильевна 1927 сыллаахха тохсунньу 1 кунугэр Мундулаахха  Мучина (Собакина) Прасковья Иннокентьевна уонна Василий Дмитриевич Мучиннарга  үһүс оҕонон күн сирин көрбутэ.

Ийэбит бииргэ төрөөбүттэрэ төрдүөлэр этэ. Кини кэнниттэн балта Елена Васильевна, онтон Петр Васильевич, саамай кыралара Матвей Васильевич. Биһи ийэбит балта Елена Васильевналыын  сэрии ыар сылларын эттэринэн-хааннарынан билбит буолан, ийэлэригэр куруутун саамай эрэллээх тирэх, көмөлөһөөччү буолаллар эбит.

Ийэбит Захарова Прасковья Васильевна аҕабытынаан Захаров Григорий Ефимовичтыын 11 о5ону төрөтен, улаатыннаран, үлэһит онорон 56 сыл бииргэ эйэ дэмнээхтик олорбуттара, элбэх сиэн үөрүүтүн билбиттэрэ, олох ыарахаттарын  да көрсүбүттэрэ.

Биһи ийэбит барахсан элбэх оҕону көрүү үгүс сыраны-сылбаны ыларын, урукку кырыымчык олоххо, кыра хамнаска декретнэй уоппусканы да туһаммакка оголорун туһугар күнүстэри – түүннэри элбэхтэ түбүгүрбүтүн, инники олохпутугар олук уурбутун, олоҕу, үлэни кыра, улахан диэн мыыммакка чиэстээхтик уонна чиэһинэйдик толорорго үөрэппитигэр ийэбитигэр махтанабыт.

Ийэбит наһаа ыраас, чэнчис этэ, оскуолага үөрэнэр оҕолоро  бары ыраас танастаах буолалларын хааччыйара, наһаа минньигэс тотоойу астаах буолара, кини лэппиэскэтэ, күөрчэҕэ, сүөгэйэ ураты амтаннаах буолара.

Билигин санаатахха, бу үлэни барытын ийэбит түргэн-тарҕан туттуулаах буолан бириэмэтигэр оҥороохтуур эбит. Ийэбит биһиэхэ “олоххутунан астынар гына олорун, олоххутун харыстаан”- диэн эппит тылларын умнубаппыт, оскуолаҕа учуутал үлэтин үрдүктүк сыаналыыр этэ, кыргыттара учуутал идэтин талбыппытыттан наһаа үөрэрэ, астынара уонна киэҥ туттара.

Ийэлээх аҕабыт 1997 сыллаахха дойдуларыгар Сыымахха, бар дьоннорун мунньан 50 сыл бииргэ эн-мин дэһэн, үлэлээн-хамсаан, төрөөбут дойдуларын салгынынан көнүллүк тыынан,  дьоллоохтук   олорбут, ол быыһыгар  хомолтону, курутуйууну бииргэ туораабыт 50 сылларын бэлиэтээбиттэрэ. Мэнэ-Ханалас улууһун  уонна  Баатара нэһилиэгин  дьаһалтата  тэрийиилэринэн буолбут мероприятиеҕа бэрт элбэх киһи түмсэн дьоммутун эҕэрдэлээбиттэрэ, махталлаах тылларын анаабыттара. Улуус загсатын аатыттан “ Ытык ыал» бэлиэни тутан үөрбүттэрэ, дьолломмуттара бу баарга дылы.

Ийэбитигэр Улуу Кыайыы 70 сылыгар  Россия Президенэ В.В.Путин эҕэрдэ суруга туттарыллыбыта,  Баатара нэһилиэгин “Бочуоттаах олохтооҕо» аат инэриллибитэ.

Ийэлээх аҕабыт иккиэн даҕаны айылҕа оҕолоро эбиттэр. Айылҕа барахсан кинилэргэ биэрбит кэрэ сэбэрэтэ,  улахан тапталтан үөскээбит 11 көмүс ньээкэ оҕолоро – бу барыта Айылҕа бэлэҕэ эбит. Тапталлаах дойдуларыттан Баатараттан харыс да сири хамсаабакка олорон, үлэлээн аастахтара. Билигин санаатахха, аҕалаах ийэбит олорбут олохторо туһугар бэйэтэ туспа ис сэһэннээх этэ. Ол кинилэр сыһыаннарыгар, олоҕу олус күүскэ таптыылларыгар, айылҕаҕа уратытык сүгүрүйүүлэригэр көстөрө.

Элбэх оҕону иитии, үөрэттэрии манан аҕай дьыала буолбатаҕын билигин дьэ сыаналыыбыт. Ийэбит барахсан “хат сылдьан кытта үлэлиир этим, биирдэ даҕаны уоппуска аахсыллыытын билбэтэҕим, эһигини дьон онортоору”-  диэн ахтара оруннаах. Эдэр сылдьан  бааһынаҕа хаары-сииги тохтотоору хахха мас туруорсара, от оҕустарааччы эбит, дайаарка, фермаҕа арыы собуотун асчыта, аҥар илиитигэр оҕо көтөҕө сылдьан сэппэрээтэр эрийэрэ, онтун тохтотон үүт кутара, үүт түһэр иһитин уларытара. Советскай Союз Геройа Ф.К.Попов аатынан Сыымах оскуолатыгар уһуннук муоста сууйбута.

Тапталлаах ийэбит Захарова Парасковья Васильевна балаҕан ыйын 7 кунугэр  2017 сыллаахха   91 сааһыгар орто дойдуттан букатыннаахтык арахсыбыта.

Кини сүрэҕин  сылааһын иҥэриммит буоламмыт, олоххо тапталы иҥэринэммит, үлэ-хамнас үөһүгэр сылдьаммыт сыл-хонук аастаҕын аайытын тапталлаах ийэбитигэр махтанарбыт өссө күүһүрэр!

 

Ахтыыны суруйда М.Г.Попова, Хос сиэнэ П. Трифонов,  11 “Б” кылааhын уорэнээччитэ