Захарова Александра Ивановна (1920 г.р.)

Александра Ивановна Захарова 1939 сыллаахха «Чкалов» колхоз чилиэнинэн киирбит. Кинини оҕуруот аһын олордорго үлэһитинэн уонна суруксутунан ылбыттар. Сайын оҕурсуу, хортуоппуй, моркуоп, хаппыыста, луук, турнепс үүннэрэллэр эбит. Оҕурсуларын мас буочукаҕа тууһаан колхоз чилиэннэригэр үллэрэллэрэ. Күн аайы уу кутан, сыыс от ыраастаан, оҕуруот ыарахан үлэтин сайыны быһа үлэлээн ол дьыл өлгөм үүнүүнү ылбыттар. Күһүн куоракка киирэн быыстапкаҕа кытта көхтөөхтүк кыттыбыттар. Кэлэр сылга сиэмэ хортуоппуй хааллараары кыра дьиэ тутан, долбуур оҥортоон эмиэ үлэ бөҕө буолбуттар. Күн аайы оһох оттон хортуоскаларын эргитэн, ыраастаан этэҥҥэ кыстаппыттар. 1940 сыл муус устартан үлэлэрин саҕалаабыттар. Ол сайын эмиэ үүнүү бөҕөну ылбыттар. Оҕуруоттарын аһын эрдэ хомуйаннар эмискэ балаҕан ыйыгар хаар түһэригэр былдьаппатахтар. Ол эрэн колхуос уопсай ото кэбиһиллибэккэ бугулунан хаар анныгар хаалан бары от кэбиһиитигэр туруммуттар.

1941 сыллаахха Александра Ивановна кыыс оҕолонор. Онтон 1942 сыл бэс ыйын 24 күнүгэр кэргэнэ Баһылай сэриигэ барар бэбиэскэ тутар. Александра Ивановна кырачаан кыыһынаан уонна «Чкалов» колхозтан 26 чыыһылаҕа сэриигэ ыҥырыллыбыт дьон алта атынан Ытык-Күөльгэ атаара киирбиттэр.

Бу сыл от ыйыгар аһыҥа туран бурдук бааһынатын икки өттүнэн дирин гына ханааба хаһар күүстээх үлэтигэр сылдьыбыт. Алаастары, күөл кытыытын отун аһыҥа туох да суох гына сиэбит. Үүннэрбит бурдуктара, оҕуруоттарын аһын эмиэ биири да ордорботох. Оттуур отторо суох буолан былах быһан үлэлээбиттэр. Эдэрдэр хатын охтороллор, ону от курдук кэбиһэн кыстыкка бэлэмнээбиттэр. Бу дьыл тымныы кыһынын биир балаҕанна 14 улахан киһи буолан кыстаабыттар. Кыра оҕолоох буолан дьиэҕэ хаалан оҕолору көрөн, аһатан, мас, муус бэлэмнээн олорбут. Сүөһүлэр уулуур ойбонун бэйэтэ алларан, көрөн — истэн үлэлээбит. Биирдэ эмэ ыраахтан кэлбит дьону көрсөн – аһатан атаарар эбит. Астара тиийбэккэ куйуурдаан балык булуналлара. Киэһээ аайы кыра да буоллар ордорон тоҥорбуттарын сайыҥҥа диэри тиэрдэн улаханнык хоргуйбатахтар.

1943 сыллаахха бадьатын кытта 18 субай сүөһүнү көрбуттэр. Икки улахан атыыр оҕуһу эмиэ бэйэлэрэ айааһааннар отторун тиэнэллэр эбит. Ыам ыйыгар Сэлбээһин диэн сайылыкка үс ыанньыксыкка учуотчутунан үлэлээбит. Бу сайын от үчүгэйдик үүнэн ынахтара үүт бөҕө биэрбиттэр. Сарсыарда аайы Александра Ивановна 36 ынах уутун соҕотоҕун сэппэрээтэрдиир. Сүөгэйтэн арыы охсон кладовщикка туттарар. Күөх үүттэн суорат оҥорон үлэһиттэргэ үллэрэр эбит.

Сэрии сылларыгар ыарахан эппиэтинэстээх үлэтин сыаналаан 1947 сыллаахха Сталин мэтээлинэн наҕараадалаабыттар.

В. Иванов, 6 кылаас