Яковлева Надежда Иннокентьевна

1941-1942 cc. Уус-Таатта5а 1 кылааска уерэнэ киирбитим. Оскуола биьигиттэн ыраах этэ, ол иьин а5абыт ыалга эдьиийим биьигини олохтообута, бэйэтэ ыскалаат аттыгар олорбута. Дьон уксэ сэриигэ баран, а5абытын колхоьа бэрэссэдэтэллэтээри ыныран теттеру Баайа5а5а кеьен барбыппыт, каникул быьылаах этэ. 1942 с. Сайын наьаа элбэх киьи армия5а ынырыллан барбыта барбыттара, атаарар дьон олус элбэх этилэр, ытаьыы соноьуу бе5е буолара, онноо5ор биьиги о5олор ытаьар этибит. Элбэх ба5айы атынан барбыттара. А5абыт сэрии кэмигэр наар ханна эрэ кэлэр-барар этэ, кыра буоламмын чуоккайдаспат этим. Кыьын интернатка олорорбут, сайын а5абыт баарыгар кыра кэмнэ бииргэ ыал буолан олорон керербут уонна уксун аймахтарбытыгар олорорбут.

Сэриигэ дьоммутун атаарбыт кыьыммытыгар аччыктааьын са5аламмыта. От бурдук ууммэтэ5э, аьыынка диэн уен ыьан кээспитэ. «Саайбыт» диэн сиргэ улэни кыайбат, ыарыьах дьону олохтообуттара. Онно кун аайы кыра баайы бурдук биэрэллэр этэ, хааьылаан сииллэригэр. Сорохтор сиэптэригэр куттаран барар этилэр. Биьиги интернатка олорор буолан керер этибит. Колхоз ыскалаата интернат аттыгар баара. От ууммэккэ, колхоз суеьутун уурэн Уус-Таатта диэки дьахталлар, а5ыйах кырдьа5ас о5онньоттор суеьулэрин кытта кеспуттэрэ. Дьоннор кеспут фаллар ааннара тирии буруеьунун кетурэн утэн сииллэрэ. Кэтэх суеьуну сиэппэттэр этэ. А5ыйах ыаллар, элбэх о5олоох буолан ыксаан туун суеьуну дьиэ5э елерен сиэн, хаайыыга барбыттара. Ол кэннэ дьонноро хоргуйан елеехтеебуттэрэ, онтон хаайыыга барьыт дьон теннубэтэхтэрэ. Итини барытын улахан дьоннор кэпситэллэрин истэр этибит.

2-3 кылаастан ыла саас ыьыы бириэмэтигэр сир хорутарга о5ус сиэттэрэллэр этэ. О5устар соро5ор туран кэбиьэллэр биитэр туора –маары бараллар, ону кыайбакка ме5уллэрбит, о5онньоттор хаьыы бе5етун туьэрэллэрэ. Ыьыы улэтин кэннэ сайые от улэтэ са5аланар. Онно бугул тугэ5э харбаталлар. Сарсыарда эрдэ туруораллар, киэьээ эрдэ утуйун дииллэр. Звено5а сырыттахха о5онньоттор туулууллар онон балык сиэн абыранар этибит. О мунньуутугар мин ба5аттан уонна тыймыыт диэн уентэн сиргэнэр уонна куттанар буолан дул5а урдугэр туран ытыыр этим. Сайынын наар атах сыгынньах сылдьар этибит. Куьун букдук быьыыта са5аланар. Сиэрпэнэн бурдук быьан баайырбыт, сатаан туттабукка тарбахтарбытын баьыттыыр этибит.

Куьун оскуола5а киирэрбитигэр дэлби хатаран хаан о5уолуу сылдьар буолара. Танас сап суох. Америка круппатын манан куулунан ыстаан, ырбаахы тигэн кэтэрдэр этилэр. Наьаа аччыктыыр этибит. Оскуола5а кыьын наар оьох сылааьыгар сыстан турар этибит.

1943 с. Таайбыт сэриигэ бааьырантеннен кэлбитэ. Онно уеруу-кетуу буолбуппут –«Аны о5олорбун аччыктатыам суо5а, улэлиэм»,-диир этэ.

Сэрии кэмигэр биир да о5о, киьи дьиэ5э олорбот, куну быьа улэлээн тарсарбыт. Маннай улэлииргэ наьаа эрэйдэнэр этибит: кулумэн, бырдах сиэн, куйааска буьуу-хатыы буолан, учугэйдик аьаабакка-сиэбэккэ аччыктаан. Кэлин син уерэнэн тулуйар буолбуппут.