Ядреева (Алексеева) Гераида Семеновна (23.07.1929- 5.12.2023с.)

 

Ветеран тыл и труда.

Мин ийэм өттүнэн хос эбэм сэрии сылларын о5ото, «1941-1945 сс. А5а дойду сэриитигэр килбиэннээх үлэ иһин» мэтээллээх, тыыл уонна үлэ бэтэрээнэ, СӨ тыа хаһаайыстыбатын бэтэрээнэ, «Нам» совхоз бастыҥ ньирэй көрөөччүтэ, наставнига, пятилеткалар ударниктара, Нам улууһун уонна Үөдэй нэһилиэгин Ытык киһитэ Гераида Семеновна. А5ыс о5о күн күбэй ийэтэ, 15 сиэннээх, 16 хос сиэннээх.

Хос эбэм Гера А5а дойду сэриитин сылларын бу курдук ахтар этэ: «Ийэм Мария Яковлевна Уус-Алдан Суотту нэһилиэгиттэн атыыһыт Татариновтар кыыстара этэ. А5ам Сэмэн Михайлович Алексеев, кэпсииллэринэн, сытыы-хотуу, тыллаах-өстөөх, кэлбит-барбыт киһи. Бодойбо5о көмүс үлэһиттэригэр кыһынын атынан ас таһар этэ, онно кини биригэдьиир. Сэбиэскэй былаас олохтонуутугар сир түнэтиитигэр бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит. Мин Уус Алдан улууһугар 1 Өлтөх нэһилиэгэр 1929 с. от ыйын 25 күнүгэр төрөөбүтүм. Бииргэ төрөөбүт 14 этибит. Улахан убайбыт Дьөгүөр Сэмэнэбис Уус-Алданна аан бастаан РайПО-ну тэрийбитэ уонна бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Эдьиийдэрим Өлөөнө, Аниска эдэр саастарыгар эмискэ ыалдьан суох буолбуттара. Убайым Бүөтүр Сэмэнэбис сэбиэт сэкирэтээринэн үлэлээбитэ, тыҥата ыалдьар буолан сэриигэ ылбатахтара. Сорох о5олор кыраларыгар ыалдьан барбыттар. Билигин биһиги бииргэ төрөөбүттэртэн иккиэбит. Иккиэйэх хаалбыт буолан аҥаар муоһум курдук балтыбын Ааныһы саныыбын, таптыыбын.

Сэрии сылларыгар Уус Алдан улууһугар 1 Өлтөх нэһилиэгэр Мырылаайыга олорорум, 12 саастаах этим. Онно алдьархайдаах уот кураан дьыл буолбута, аһыҥа алааһы биир гына ыһан кэбиспитэ. Эр дьон, эдэр өттө аармыйа5а барбыттара, кырдьа5астар, о5олор, кыамматтар эрэ хаалбыттара. Ийэбинээн убайбын Сэмэник үһүөрү сайын 1942 с. сэриигэ атаарбыппыт. Тууйаска ымдаан уонна биир лэппиэскэ өйүөлээх төрөөбүт алааһыттан аттаммыта. Ыраахха диэри сайыһа көрө хаалбыппыт. 1944 с. от ыйын 31 күнүгэр сэриигэ өлбүт, Молдавия5а Скулинскай оройуон Герман сэлиэнньэтигэр көмүллэ сытар. Кыһын от-мас тиэйиитигэр дьахталлар үлэлииллэрэ. Биһиги кыһын үөрэнэ-үөрэнэ сыар5а маһын эрбиирбит. Танас-сап суо хбуолан, американскай куултан миэхэ ыстаан уонна ырбаахы тикпиттэрэ, балтыбар Ааныска боростуой куултан. Миэнэ суруктаах-бичиктээх этэ, онно ымсыыран балтым дэлби ытаабыта. Ону кэтэн оскуола5а үөрэнэ барар этибит. Оскуола5а үөрэнэ барарбытыгар суол бу түрдүк сыырдаах этэ, балтыбын аһынан сүгэн таһаарар этим. Кыһынын туһах иитэн куобахтыырым, сайынын ийэбитин батыһан сир астыыр уонна туулуур этибит. Кыһыҥҥы хаһааска диэн үөрэ отун хомуйар этибит. Аһылыкпыт — карточка5а биир ыйга түөрт киилэ бурдук биэрэллэрэ уонна туох да суох этэ. От-бурдук хомууругар улахан дьону кытта тэҥҥэ үлэлээбитим. Дьон, ас суох буолан, хоргуйан өлбүттэрэ. Биир ииҥҥэ 10-15 киһини таҥастарыгар суулаан көмөллөрө. Биһиги дьиэбитигэр сэттэ ыал дьукаах буолан олорбуппут. Онно кыһын о5онньордоох эмээхсин өлбүттэрэ. Кинилэри көмөр киһи суох буолан, ампаар кэннигэр суор5аҥҥа суулаан үүрбуттара. Саас Ааллаах Үүҥҥэ барбыт биэс киһи кэлбиттэрэ, ол дьон кинилэри көмпүттэрэ. Биһиги үс күн туох да аһа суох олорбуппут, нэһиилэ оронтон турар этибит. Ол дьон кэлэн эбиэс, а5ыйах килиэп биэрбиттэрэ. Онтон сэниэ ылан тыыннаах хаалбыппыт. 1945 с. сэрии бүтэр сылыгар саас эрдэ кэлбитэ, быйаҥнаах дьыл уолбута. Тыымпы диэн сиргэ о5уһунан сир хорута сылдьыбыппыт, мин онно о5ус сиэтээччи этим. Арай биир дьахтар кэлэн: «Кыайыы буолбут, кулуупка барар үһүгүт», — диэбитэ. Оччотоо5у үөрүүнү умнубаппын.

«1941-1945 сс. А5а дойду Улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэ иһин» мэтээли 1947 с. сэрии сылларыгар үчүгэй үлэм иһин о5олортон бастакынан ылбытым. Сукка Нам оройуонугар көһөн сүөһү көрүүтүгэр үлэлии сылдьан Петр Гаврильевич Ядреевы ІІ кытта билсэн, холбоһон, ыал
буолан 50 сыл тухары бииргэ өйөһөн-убаһан Үөдэйбитигэр олорбуппут.

Аныгы көлүөнэ ыччат, оҕолорум, сиэннэрим, хос сиэннэрим биһиги курдук аас-туор, ыарахан оло5у, сэрии муҥун-сорунк өрбөтүннэр, билбэтиннэр диэн алгыыбын!»

 

 

Автор: К.Старков, хос сиэнэ, 9 «А» кылааһын үөрэнээччитэ