Васильева Мотрена Петровна (1901 — 1999 гг.)

Мин эбэм Васильева (Поликарпова) Мотрена Петровна, 1901 сыллаахха Акана нэһилиэгэр Бокуруоп саҕана Улууста диэн сиргэ төрөөбүтэ. Аҕата Поликарпов Бүөтүр төрүт Акана, ийэтэ- Иванова Анна Ивановна Үөдэй  эбит. Эбэм бу ыалга иккис оҕонон төрөөбүт. Түөрт бииргэ төрөөбүттэр эбит да бары  ыалдьан  эрдэ өлбүттэр. Кинилэртэн биир да оҕо -уруу суох эбит.  Аҕатын өттүнэн  Аканаҕа элбэх аймахтааҕа. Поликарпов Сэмэннээххэ (Мээриччэлэргэ), Поликарпов Уйбааннаахха, Поликарпова Марыыналаахха, Хаҥаласка Хара Сэмэннээххэ, сиэстэрэ Аанчыкка, Оруосалаахха сылдьааччы. Чугастык билсэр этэ аймахтарын кытта, кэмиттэн кэмигэр күүлэйдээччи, хонон-өрөөн кэлээччи.

13 сааһыгар дылы дьонугар Аканаҕа олорбут, онтон Үөдэй уолугар Васильев Николай Николаевич (Түөрэччигэ) (1899-1942) кэргэн тахсан Бөкчөөлөҕө көһөн кэлбитэ. Түөрэччи эһэбит Хаакыр Баһылайга иитиллибит. Эдэрдэрэ бэрт буолан ыал да курдук санамматтар, үлэлэрин быыһыгар оонньоон-көрүлээн тахсаллар эбит. Кэргэнин дьоно колхозтаахтар этэ, орто ыал быһыытынан олорбуттар. Эбэм ийэтэ Аана Аканаттан кэлэн аҕабын Мэппиини көрсүбүт.  Эбэм 1932 сыллаахха колхозка киирбиттэр. Кыра оҕолордоох буолан быстах-остох үлэлэргэ сылдьыбыт, хонууга да үлэлээбит. Ачаах лэппиэскэ оҥороро үһү.

1939 с. фермаҕа үлэлии киирбит. Хотонноро типовой, 5 дьаамалаах, саас ол дьаамаларын ыраастаан, сууйан-сотон туттарар эбиттэр. Ону таһынан 4 билиитэ оһохтоох, бэйэлэрэ оттоллор, өссө баанньыктаах эбит. Бастаан дайааркалаабыт, уонтан тахса ынахтаах, ньирэйдээх олорун бэйэлэрэ бостууктууллар эбит. Сайын ынахтарын үүрэн аһаталлар, үстэ хомуйан күҥҥэ 4 ыыллара. Кыһынын Илин Түөлбэ ферматыгар олороллор, Ньохочойтон ууларын баһаллара.

1941 сыллаахха уоттаах сэрии саҕаламмыта. Ыарахан кэмнэр саҕаламмыттара. үлэлэрэ эмиэ ол курдук ыараабыта. Үлэһит илии тиийбэт буолбута. Ыанньыксыттыырын сэргэ арыыһыттаабыт. Дьиэтигэр эмиэ ыарахан күннэр кэлбиттэр. Кэргэнэ Ньукулай атаҕынан ыалдьан өр кэмҥэ сытан аһааҕыран 1942 сыллаахха өлбүтэ. Өлбүтүн кэннэ атаҕа токуччу барбыт буолан хоруобун хаппаҕа кыайан сабыллыбатаҕа ону Сүөдэрдээх дүлүҥүнэн баттаппыттара диэбиттээх. Ол кэмҥэ ынахтаах уонна биир борооскулаах эбиттэр. Ынаҕын аҕаларын бүтэһик суолугар уонна аһыыллара суох буолан  туттубуттар. Оттон борооскутун 1943 сыллаахха байыаннай нолуок түһэрбиттэригэр туттубут. Онон сүөһүтэ эстибит. Алтата оҕоломмутуттан 4 оҕото олох кыраларыгар өлбүттэр. Ол туһунан кэпсиирин олох сөбүлээччитэ суох. Былыр өлөн хаалбыт дьону туох ааттаах ыйытаҕын диэччи. Ханнык эрэ оҕото Сэлэбиис Ньукулайы кытта саастыы ол аата 1929 сыллаахха төрөөбүт эбит уонна кыыстаах этим Тоня диэн ааттаах  диэн кэпсээбиттээх. Ол кыыһа Уруубу кытта саастыы диэбитэ, ол аата 1940 сыллаахха төрөөбүт. Кыыһа дьааһылаҕа сылдьан ис дьаҥыгар ыалдьан 3 сааһыгар өлбүт.  Аҕалара өлөрүгэр Бириис Мэхээлэ 10 саастаах, Мэппиин 6-лаах. Мэппиин хата аҕам өллөҕүнэ хамсатын ылыаҕым диэн үөрэрэ үһү. Оннук дьону кытта огдообо хаалаахтаабыт.

Аны сэрии сыллара сайыны быһа кураан да кураан, уот куйаас, аны аһыҥа бөҕөтө, күн барбах кытаран көстөр, баһаар ойууру сиэн бөҕө. Ол умуруоруутугар сылдьаллар, ол быыһыгар оттууллар, түүнүн от оҕустарыытыгар  ат сиэтиитигэр эмиэ сылдьаллара. От үлэтэ үмүрүйэ илигинэ аны бурдук быһыыта, баайыылаах түүтэхтэр биир туспа үлэни ирдииллэрэ. Таҥас да, ас да кырыымчык, хаһан да тото аһаабаккын. Сороҕор аһыыра суох буолан ыаллартан эриэппэ, түрүнүөппүс, кээһии чэй бэриһиннэрэрэ. Аһыммыт киһи бурдук оҕото бэрсэр эбит, уолаттар куйуурга сылдьан эбинэллэрэ. Үтүө санаабыт киһи балыктаах ойбону биэрэрэ диэн үөрээччи. Биир эмит астаах-үөллээх ыал тото чэйдэттэҕинэ үчүгэйдик саныырым, холбуйбут үүт да баҕалаах этэ диэхтиирэ. Сэрии кэнниттэн үчүгэй үлэлээхтэр, кыамматтар диэн көмөлөһө таарыйа холкуос Оппуонньаҕа уонна эбэбэр биирдии ынаҕы биэрбиттэр. Онтон саҕалаан сүөһүлэнэн барбыттар. Совхоз буолбутугар кырдьаҕаскын диэн үлэҕэ ылбатахтар. Онон Үөдэй детсадыгар  1962 сылтан -1970 сылга  пенсияҕа тахсыар дылы поварынан үлэлээбитэ. Уола Мэппиини кытта олорбута. 1999 сыллаахха 98 сааһыгар, сиэнигэр миэхэ олорон кырдьан өлбүтэ.

Кыайыыны уһансыбыт эр санаалаах эбэбит Мотрена Петровна-биһигини, ыччаттарын, билиҥҥи сайдыылаах олоххо үктэннэрбитигэр, дьоллоох, уйгулаах олох иһин турууласпыт киһибитин куруук махталынан ахтыахтаахпыт, киэҥ туттуохтаахпыт. Биһиги сиэннэр, хос сиэннэр дьоммут үтүө холобурдарынан үлэлээн-хамсаан төрөөбүт дойдубутун салгыы сайыннарар ытык иэстээхпит. Тыылга, үлэ фронугар Кыайыыны уһансыбыт ытык дьоммут, аймахтарбыт-урууларбыт хорсун быһыылара үйэлэргэ сүппэтин.

Бүгүҥҥү күнү бэлэхтээбит хорсун санаалаах ытык дьоммутугар Албан аат! Эһиги хорсун быһыыгыт, самныбат санааҕыт, уҕараабат дьулуургут уонна сырдык үтүө ааккыт үйэлэргэ умнуллубатын!

Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!

Ахтыыны биэрдэ хос сиэнэ Николаева Кира

Үөдэй , олунньу 5 күнэ, 2025 сыл.

 

 

Автор: К.Николаева, ученица 6 класса.