Устинова Марфа Афанасьевна

 

Үлэ, тыыл бэтэрээнэ

Устинова (Иванова) Марфа Афанасьевна 1918 сыл балаҕан ыйын 13 күнүгэр Сунтаар Күндэйэтигэр Хоро диэн сиргэ Иванов Афанасий уонна Марфа Петровна дьиэ кэргэнигэр иккис оҕонон төрөөбүтэ. Бииргэ  төрөөбүттэр 8-лар.

1935-36 сс. Элгээйи оскуолатын 5-с кылааьын бүтэрэн Кундэйэ5э дьонугар көмөлөһөн «Кыԧыл Харыйалаах» колхозка суоччутунан үлэлээбитэ. Онтон 1936-37 сс. Хоро нэԧилиэгин секретарынан  үлэлээбитэ. Ити сылларга комсомол кэккэтигэр киирэн общественнай-политическай үлэҕэ активнай кыттыбыта.

1937-38 сс сытыы-хотуу кыыһы Дьокуускай куоракка советскай-партийнай оскуолаҕа комсомол пропагандистарын бэлэмниира курска үөрэттэрэ ыыппыттара.

1938 с. үөрэнэн дойдутугар Сунтаардааҕы комсомол райкомугар пропагандиhынан үлэҕэ анаабыттара.

1939 сс. Сунтаардааҕы райпотребсоюзка атыы-эргиэн инструктора, Сунтаардааҕы узловой вещание редактора.

1939-1940 сс. Сунтаар нэhилиэгин сэбиэтин председателинэн  талыллан  үлэлиир.

1940-42 сс. Сунтаардааҕы комсомол райкомун бастакы секретарынан быыбарданан  үлэлиир.

1942с. Сунтаардааҕы СПО председателин солбуйааччыта.

1942-1945 сс. Сунтаардааҕы сберкасса сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлээбитэ.

Марфа Афанасьевна 1942 сыллаахтан коммунистическай партия чилиэнэ.

Сэрии ыар сылларыгар үтүө суобастаах үлэтэ сыаналанан  «1941-45 сс килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

1945-49 сс. Сунтаардааҕы партия райкомугар инструкторынан үлэлиир.

1949 с. Сунтаардааҕы райисполкомңа атыы-эргиэн салаатын сэбиэдиссэйэ..

1949 сыллаахха  Сунтаардааҕы партия райкома Марфа Афанасьевнаны тыа хаһаайыстыбатын салаатын сэбиэдиссэйинэн үлэлэтээри Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын колхоз салайар кадрдарын бэлэмниир оскуолаҕа үөрэххэ ыытар.  Yөрэҕин бүтэрэн агроном  идэтин ылар.

Yөрэнэ сылдьан бииргэ үөрэнэр Амматтан төрүттээх Устинов Николай Петровичтыын ыал буолаллар, уол оҕолоноллор. 1952 сыллаахха  үөрэхтэрин бүтэрэн Аммаҕа ананан  олоро, үлэлии тахсаллар. Партия обкома партийнай үлэҕэ уопуттаах салайааччыны Марфа Афанасьевнаны Амма райкомугар тыа хаһаайыстыбатын салаатын сэбиэдиссэйинэн аныыр.  Марфа кыра оҕолоох буолан кэргэнин, партия чилиэнин Николай Петровиhы рекомендациялыыр.  Аммаҕа райсовет сир салаатын агронономунан ананар.

1957 сыллаахха  кэргэнин Николай Петровиһы партия обкома Иркутскайдааҕы үрдүкү партийнай оскуолаҕа үөрэххэ ыытар. Кэргэнэ үөрэнэр кэмигэр Марфа о5олорунаан дойдутугар Сунтаарга көһөр.

1956 с. Сунтардаа5ы о5о саадын сэбиэдиссэйинэн ананан үлэҕэ киирэр. 1959 с. Марфа Афанасьевна туруорсуутунан саңа типовой детсад тутуута са5аланан 1961 сыл ахсынньытыгар саңа уунан ититиллэр 50 миэстэлээх детсад үлэҕэ киирбитэ.

1961 с. Кэргэнэ Николай Петрович үөрэҕин бүтэрэн дойдутугар ССКП райкомугар партийнай үлэҕэ ананан Аммаҕа көһөллөр.

1961-63 сс. Марфа Афанасьевна Амматаа5ы о5о саадын сэбиэдиссэйинэн үлэлиир.

1963-64 сс. икки оройуон холбоһон Майа5а көһөн Майатаа5ы  о5о саадын иитээччитинэн, сэбиэдиссэйинэн үлэлиир.

1964-66 сс. кэргэнэ Николай Петрович партия обкомун салалтатынан партийнай үлэҕэ ананан  Сунтаарга көһөллөр. Марфа Афанасьевна Сунтардаа5ы оҕо саадын сэбиэдиссэйинэн үлэлиир.

1966-68 сс. Николай Петрович партия салалтатынан Булуңнааҕы ССКП райкомугар үлэҕэ ананан Тиксиигэ көһөллөр, Марфа культура отделын инспекторынан үлэлиир.

1968-70 сс. дойдутугар Сунтаарга көhөннөр Марфа Афанасьевна культура отделыгар инспекторынан, онтон Сунтардаа5ы культура дьиэтин директорынан таhаарыылаахтык үлэлиир. Оройуоңңа культура,  уус-уран самодеятельность сайдарыгар сыралаахтык улэлээбитэ . Уус -уран самодеятельность  актыыбынай кыттыылааҕа

1970 сыллаахха Амма Покровкатыгар көһөн 1970-74 сс. Амматаа5ы бытовой комбинат Майскайдааҕы филиалын сэбиэдиссэйинэн таһаарыылаахтык үлэлиир. Ол кэмңэ филиал заказка уонна атыыга таңас арааhын тигэн  Покровкаҕа, Бологурга, Өнньүөскэ илдьэн атыылаан тыа сирин дьонун наадалаах таңаhынан хааччыйан дьон-сэргэ биhирэбилин, махталын ылбыта.

1974 с. Амма5а көһөн киирэн Амматаа5ы бытовой комбинакка иистэнньэгинэн, скорняжнай сыах сэбиэдиссэйинэн, сакаас ылар приемнай салоңңа 1981 с бочуоттаах сынньалаңңа тахсыар дылы үлэлээбитэ.

Өр сылларга партком секретарынан, пропагандиһынан үлэлээбитэ, үтүө сүбэhит, наставник этэ.

Yтүө суобастаах үлэтэ сыаналанан элбэх Бочуотунай Грамоталарынан, Махтал суруктарынан на5араадаламмыта. «Ленин 100 сыла», «Yлэ ветерана», «Кыайыы 20 сыла», «Кыайыы 30 сыла», «Кыайыы 40 сыла», «Кыайыы 50 сыла» мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Тыыл ветерана буолбута.

Марфа Афанасьевна – уус-уран самодеятельность актыыбынай кыттыылааҕа, сцена ветерана этэ. Киэң  талааннаах ырыаһыт, тойуксут, оhуохайдьыт, хомуска оонньооччу, народнай театр артыыһа. Элбэх республикатааҕы, оройуоннааҕы фестивалларга, концертарга, конкурстарга кыттан дипломнарынан, грамоталарынан наҕараадаламмыта. Гастролларга сылдьара.

Уран тарбахтаах иистэнньэң, быысапкаһыт, хоруоңка тигээччи, күндү түүлээҕи, таба тыһын таңастааччы, түүлээх иистэнньэңэ этэ. Араас түүлээхтэн бэргэhэ, саңыйах, таба, сылгы тыһыттан этэрбэс, хоруоңканан этэрбэс билэтэ, саха сонун киэргэлэ, таңалайдыы тигэн сыттык, олоппос сабыыта, ат чаппарааҕын, кычымын  тигэрэ. Быыстапкаларга кыттан элбэх дипломнарынан, грамоталарынан наҕараадаламмыта.

Айылҕаҕа сылдьарын таптыыра. Ситтэрбэт сир асчыт этэ, сир аһын арааhын, тэллэйи хомуйан кыһыңңыга барыанньа, тэллэй кэнсиэрбэтин арааһын астаан хаhаанара.

Марфа Афанасьевна Николай Петровичтыын  иллээхтик 30 сыл бииргэ олорбуттара.  4 оҕо күн күбэй ийэтэ, алаhа дьиэ амарах араңаччыта, сатабыллаах хаhаайката этэ. Ылыннарыылаах  тыллаах  салайааччы, үтүө сүбэhит, хомоҕой тыллаах кэпсээнньит, ырыаhыт-тойуксут, оhуохай этээччи, хомусчут, уран тарбахтаах иистэнньэң этэ.  Марфа Афанасьевна дьон ытыктабылын, убаастабылын ылыан ылбыта.

1974 сылтан Амма сэлиэнньэтигэр олохсуйан, үлэлээн, онтон бочуоттаах сынньалаңңа тахсан олорбута.

2001 сыл сэтинньи 27 күнүгэр ыарахан ыарыыттан олохтон туораабыта.

 

 

 

Суруйда хос сиэнэ К.Устинова 8Д кылаас.