Свешникова Харитина Афанасьевна (1919-2001 г.р.)

 

Мин бүгүн хос эбээм туһунан сырдатыахпын баҕарабын. Бисиги хос эбээбит, ийэм өттүтүнэн Свешникова Харитина Афанасьевна (1919-2001) сс. Уус-Алдан Чэриктэй нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ сыстыгас, ас да астыыра, от да оттуура эбитэ үһү, тыа оҕолоро буоланнар ыарахан да үлэни кыайа туталлара. Ол курдук, хос эбээм Харитина, оччолорго эдэр 22 саастаах кыыс холкуоска үлэлии сылдьыбыт.

Арай сарсыарда, Саха сирин дьонун барытын соһуппут — Сэрии саҕаламмытын биллэрбиттэрэ. Сэрии 1941-1945 сс. саха сириттэн повестка тутан элбэх эдэр ыччат, саастаах да дьон Ийэ дойдутун, ытык чиэһин көмүскүү ынырыллан барбыттара. Оччотооҕу кэмнэ тыа хайаайыстыбыта, көмүс хостооһуна, бултааһын үлэтэ күргүөмнүү үлэлии турбута.

Бу кэмҥэ күргүөмнүү үлэ бара турбут буоллаҕына, үлэһит эр дьон сэриигэ барбыттарынан сибээстээн, эдэр кыргыттары, ийэлэри, саастаах дьону ыарахан үлэҕэ үлэлииргэ ынырбыттара. Доруобуйаларын көрөн, сорох оҕолоох ийэлэри холкуоска үлэлэтэ хаалларбыттара, онтон эдэр кыргыттары ыарахан эр киһи үлэтигэр көмүс хостуурга ыыппыттара, анаабыттара. Ити кэмҥэ 1941 с. булчут В.Н. Захаров Алдан оруойунугар сүлүүдэ (слюда) баарын булбута. 1942 с. Алданна Союзслюда тэриллибитэ, онно биһиги хос эбээбит Христина үлэлии барарга анаммыта. Ол курдук хос эбээм, сырдык дьүһүннээх, сырдыктыҥы харахтаах, уһун уҥуохтаах, доруобай, улахан көстүүлээх кыыс эбит. Бу сүлүүдэ хостуурга, ыарахан үлэҕэ нуорманы таһынан үлэлииллэрэ, эр киһи үлэтэ диэбэккэ эдэр кыргыттар түүннэри-күнүстэри 10 чаас оннугар 12 чаас үлэлииллэрэ. Хос эбээм күүстээх, улахан буолан сүлүүдэлэри, көмүстэри таһара, кыайара хоторо. Оччотооҕу кэмнэ былаан толоруутун үөһэттэн күүстээхтик ирдииллэрэ, оннооҕор күрэхтэһии ыыталлара.  Астара нуорманан бэриллэрэ, үлэлэрэ күн түүн элбээн иһэрэ. Бу санаатахха, ыарахан да кэмнэргэ хара, ыарахан үлэҕэ үлэлээбиттэр эбит. Бу кэмнэри, хос эбээм Христина, эбээбэр Таанньаҕа, ийэбэр кэпсээн санаан ааһар эбит. Маннык диир эбит: “Оччолорго эдэр буоламмын Сэрии кэмэ ыараханнык ааспытын, норуот туһугар харса суох түүннэри-күнүстэри доруобуйабын харыстаабакка үлэлээбитим, ол кэннэ атаҕым тобуктара, сиһим ыалдьар буолбута. Элбэх эдэркээн кыыс ардах быыһыгар, тымныыны тымныы диэбэккэ, тоҥ хаары алдьатан, кэһэн, ыйааһыннаах көмүс хостуутугар үлэлээччибит. Үлэлии сылдьан төһө да сылайдаргын, сэниэтэ суох буолларгын нуорманы толоруохтааххын диэн баара. Аны халыҥ таҥас, үтүлүк алдьаныар диэри абырахтыы абырахтыы кэтэҕин. Ол оннук үлэлии сылдьан ыалдьан да ылаҕын, үчүгэйдик эмтэммэккэ, үтүөрбэккэ сыыстаран элбэх эдэркээн кыргыттар, ийэлэр бараахтаабыттара бу күн сириттэн”.

Оннук сэрии бүппүтүн кэннэ, дьэ дойдутугар кэлбитэ. Били улахан, доруобай бэйэтэ кыччаан, ыран, сааһыран кэлбит үһү. Онтон хос эһээбин, Матвеев Алексей Семеновыһы, кытта билсэн олоҕун холбоон, үс кыыс, биир уол оҕоломмуттара. Улахан кыыс Татьяна — мин эбээм, иистэнньэҥ, Тамара- фельдшер, Алексей-учуутал, Варвара — балыыһа үлэһитэ буолбуттара. Бииргэ төрөөбүттэрэ быраата Алексей Матвеев араспаанньаны ылбыт уонна кыргыттар бары Свешникова диэн арааспаанньанан сылдьыбыттар. Хос эһээм Сэриигэ сылдьан ытык иэһин төлөөн кэлбитэ. Биһиги эдэр көлүөнэ сиэннэр, хос сиэннэр хос эбээбит Христина Афанасьевна, хос эһээбит Алексей Семенович Сэрии кэмигэр норуот туһугар ытык иэстэрин толорон, үлэлээн-хамнаан сылдьыбыттарынан киэн туттабыт, өрүү саныыбыт.

Архив. Хос эбээбит Христина Афанасьевна уонна хос эһээбит Алексей Семенович

Архив. 2000 с. Васильевтар дьиэ кэргэн. Хаартыскаҕа хос эбээм Христина Афанасьевна, эбээ Таанньа, эһээ Баанньа, от куех футболкалаах ийэм Лена уонна бииргэ төрөөбүттэрэ убаай Ваня, эдьиий Таня.

Архив. Окно Победы. 2020 с.

 

 

 

Ахтыыны суруйдулар Жирковтар дьиэ кэргэн. П.Жирков 5 “в” кылаас уонна Каролина 4 “в” кылаас Саха гимназия уерэнээччилэрэ.