Степанова Александра Спиридоновна (1902 г.р.)

 

Мин ийэм,Степанова Александра Спиридоновна,Хаҥалас сиригэр Төбүрүөн диэн төгүрүк күөллээх Дьаҥнаах алааска олохтоох Тыҥаа эмээхсин уола Испирдиэн күҥҥэ көрбүт соҕотох кыыha этэ.Кини 1902 сыллаахха төрөөбүтэ.17 сааhын туолуута Бүтэйдээх сыhыытын уҥуоргу өттүгэр Үчүгэй алааска олорор Бойуокка Байбал уолугар Өлөксөйгө кэргэн биэрбиттэр.Итинтэн ыла Байбаллаахха кийиит буолан,кинилэри кытары Үчүгэй алааска олохсуйбуттар.Өлөксөйдөөх Өлөксөөн тоҕуста оҕоломмутуттарыттан аҕыhа кыра саастарыгар өлбүттэр.Ахсыс оҕолоро Балбаара эрэ хаалан,ол да Ньурбаҕа үөрэнэ сылдьан,муҥурдааҕын быстаран киhи буолбута.

1944 сыллаахха аҕам Степанов Алексей Павлович Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллан,Ийэ дойдутун көмүскүү барбыта.

Ол саҕана 11 саастаах Балбаарытынаан ийэм Өлөксөөн дьоннорун кытта хаалан,тыыл ыархан үлэтигэр үлэлэспитинэн барбыттара.Кыанар-хотунар дьоннор сэриигэ барбыт буоланнар,от-мас тиэйиитэ,үүнээйи үүннэриитэ оҕолор уонна дьахталлар үлэлэрэ буолбут кэмэ.Онно ийэм оҕуhунан от-мас тиэйиитигэр,бурдук үүннэриитигэр,быhыытыгар дьон тэҥэ ыархан үлэни сүкпүтэ.Ол сыллардааҕы нолуоктар,түhээннэр тыылга хаалбыттар ытык иэстэрэ этэ.

Кыhын куобахтаан,сайынын балыктаан хоргуйууну билбэккэ,кыайыы сырдык күнүн көрсүбүттэрэ.1946 сыл балаҕан ыйыгар аҕалара Монголияҕа тиийэ сылдьан,дойдутугар эргиллибитэ.

«Коммунизм» колхозка маҥан биэнэн уонна ынаҕынан кыттыhан киирбиппит диэн кэпсииллэрэ.

Манна даҕатан эттэхпинэ,мин төрөппүт аҕам сырдык аата бу күннэргэ Дьаархан нэhилиэгин кинигэтигэр киирэн көhүннэ:Семенов Тимофей Григорьевич-1920 сыллаах төрүөх 1944 сыллаахха бэс ыйыгар сэриигэ ыҥырыллан Забайкальскай фроҥҥа рядовой стрелогунан сылдьан,»За победу над Японией»медаллаах 1946 сыллаахха ыам ыйыгар эргиллибит.Кэлиэҕиттэн тыа хаhаайыстыбатыгар рабочайынан үлэлээбит.Ийэбин Сологонская Анна Прокопьевнаны кытта ыал буолан,иллээх-эйэлээх олохторун саҕаланыытыгар 1956 сыл муус устарга маҥнайгы оҕолоро-мин күн сирин көрбүппүн.Ол дьоллоох күннэртэн бииригэр,өрүс уҥуор оттуу тахсан иhэн, 1956 сыл атырдьах ыйын 11 күнүгэр ууга дэҥнэнэн өлбүт.Ийэм хараҕынаг мөлтөх,дьүлэй,куhаҕан саҥалаах,үөрэҕэ суох этэ.Соҕотоҕун кыайан иитэр кыаҕа суох буолан,миигин аҕыс ыйдаахпар Бойуокарап Өлөксөйдөөххө ииттэрэ биэрбит.Элбэх оҕолорун сүтэрбит ыал соҕотох кыыстарыгар ханыы гынан олус таптаан,харыстаан ииппиттэрэ.Сайын окко 3-4 саастаахпыттан илдьэ сылдьыбыттар.Кырабыттан отоннуурум.

Эдьиийим 1959 сыллаахха Өлүөхүмэ Нөөрүктээйититтэн төрүттээх агроном идэлээх Иннокентьев Михаил Степановичка кэргэн тахсыбыта.

Миигин сэргэ кыыстарыгар Варвараҕа көмөлөhөн үс оҕону кыhыл эрдэхпиттэн 4,5,8 саастарыгар диэри анал илдьэ сылдьан улаатыннартаабыттара.

Сурт кэриэстээх,өтөх төҥүргэстээх диэн өс хоhоонугар этиллэринии,Варвара Алексеевна соҕотох бэйэтэ дьонугар сэттэ сиэни,хас да хос сиэни көрдөрөн дьоллообут үөрүүтэ,кинилэр үйэлэрэ уhууругар көмөлөспүтэ буолуо дии саныыбын.

Мин кэргэним Николай Николаевич Баснаев уола суох ыалга иккис күтүөтүнэн киирбит күнүттэн орто дойдуттан барыахтарыгар дылы бэйэтин төрөппүттэрин курдук истиҥник көрсүбүтэ, харайсыбыта.

Ийэм барахсан аҕабыттан 12 сыл хаалан,98 сааh ыгар 2000 сыл муус устар 23 күнүгэр үс эрэ күн ыалдьан бу олохтон букатыннаахтык барбыта.

Ийэлээх аҕам олорон ааспыт кэрдиис кэмнэрэ сиэннэриэр кэриэс хаалан,билигин бары үтүө ааттарын ахтан-санаан ааhабыт.

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Егорова Валентина Васильевна – Ньурба улууһун, Маар нэһилиэгин “Алгыс” добровольческай түмсүү салайааччыта,

Автор: А.Павлова, 8 а кылаас үөрэнээччитэ, В.Баснаева Маар олохтооҕо,үлэ бэтэрээнэ