Спиридонов Степан Петрович (1908 г.р.)

«Биһиги аҕабыт Спиридонов Степан Петрович 1908 сыллар диэкки Кэбээйи уруккута Бүлүү улууһун Мукучу нэһилиэгин Чэмэгээйи эбэ хотун аттыгар Алыһардаах диэн кумах кытыллаах күөл сайылыгар Яковлев Петр уонна Екатерина (Егорова) диэн элбэх оҕолоох ыалга төрөөбүт. Ийэлэрэ өлбүтүн кэннэ аҕалара иккистээн кэргэн ылбыта, ол иһин аҕабын уонна балтын Огдооччуйаны убайдара Мэхээлэлээх Сүөдэр ииппиттэр. Былыр биир ыал элбэх оҕону кыайан ииппэт буолан, бииргэ төрөөбүттэр ыһыллан хаалбыттар. Онон аймахтарыгар иитиллэн араспаанньалара  араас быһыылаах. Испирдиэнэп диэн холкуостааһын саҕана Мэхээлэ дуу, Сүөдэр дуу уларыттарбыттар, таайдарын аатынан.

Холкуоска аҕабыт таба көрөөччүннэн үлэлээбит, наар табанан дьарыктанарын иһин Табаһыт Ыстапаан диэн ааттыыллар этэ.

Сэрии саҕана кадровай булчут буолан, бронь биэрэннэр сэриигэ барбатаҕа. Сэрии уһаабыта буоллар ыҥырыа этилэр диир этэ. Бииргэ төрөөбүттэртэн убайа Эҥиэнтэй бырааттара Петр уонна кыра уол Гоголев диэн сэриигэ сылдьыбыттар. Эҥиэнтэй Иванов уонна Петр Павлов эргиллэн кэлбиттэрэ, кыра уол — сураҕа суох сүппүт.  Аҕабыт ийэбитинээн  сэрии саҕана Лүксүгүн диэн сиргэ дьаам сүүрдээччинэн олорбуттар. Ийэбит симиэбийэ (зимовье) үлэһитин курдук олорбута. Аҕабыт ону тэҥэ кыһыннары-сайыннары бултуура.

Булчутунан, сылдьан дьааҥы кыра хайаларыгар тиийэ булду сонордоон бултуурун ахтан аһарааччы. Хайа үрдүттэн аллараа көрдөххө мастар төбөлөрө киһини үөлэн кэбиһиэх курдук тураллара, дьулаан соҕус буолааччы диирэ. Хайаттан хайыһарынан түһэр сэрэхтээх баҕайы, киһи умса баран түөһүгэр хайыһары тоһутуох курдук кулаачыктанаҕын диэн сонньуйан ылара. Сөп даҕаны хайыһара алдьаннаҕына тоҥуу хаары кэһэр сыаннан аҕаабат буолаҕа дии. Эдэр сылдьан  хайа эҥиэтиттэн оннук хайыһарынан түһэр этим диэччи, ол курдук киэҥ сиринэн сылдьан бултууллар эбит. Мөтөх, кыаҕа суох киһи санаммат дьарыга буоллаҕа дии. Урукку булчуттар итинник бултаан -алтаан,  төһөлөөх сыраларын биэрэн, биһиги Сахабыт сирин тымныытын-куйааһын аахсыбакка араас ыарахаттары көрсөн  сырыттахтара. Мин курдук киһи сөҕүөх да, аһыныах да курдук. Бу ханнык сылларга сылдьыбытын тоокколоһор, ыйыталаһар диэн суох киһитэ эбиппин.

Кэпсээннээх-ипсэннээх күлэн мүчүйэ сылдьааччы, биирдэ эмэ кыыһырбытын өйдөөбөппүн.

Борокуопай этэринэн табанан Бүлүү куоратыттан, Кэбээйиттэн маҕаһыыҥҥа таһаҕас таһар этэ диир, өссө хантан хантан таспыта биллибэт. Арай кэпсээччи, Өлүөхүмэ таһаҕас таһааччыларын  утары көрсөн аасыһыыга суол былдьаһыыта буолааччы диэн. Кыаттарар буоллаххына суол кытыытыгар туораан биэрэҕин. Ол иһин инники иһээччи киһилэрэ кыахтаах күүстээх -уохтаах, наһаа дьоҥҥо атаҕастаппат бас-көс киһи буолар эбит. Ээх даҕаны,  тайҕа сокуона. Ол быыһыгар холку соҕус дьон көрүстэхтэринэ уопсай тылы булан, бэйэ бэйэлэригэр көмөлөсүһэн аасыһаллар үһү. Араас буолар буоллаҕа. Сөп даҕаны бары биир өлүүгэ сылдьан, хайдах ыттар курдук көрсүөхтэрэй.

Аҕабыт холку, ол эрэн дьоҥҥо атаҕастаппат итинник бас-көс киһи  буолуохтаах, үтүө санаалаах, айылҕа сокуонун сөпкө өйдүүр, убаастыыр… Үүчээннэригэр оһоххо оттор мас, испиискэ аһыыр ас хаалларан барара — биир эмэ ааһан иһэр киһи,  аһаан- иттэн, сэниэ- күүс киллэриннин диэн.  Саха дьонун үгэстэригэр баар, итинник ханна да суруллубатах сокуоннаахтар.  Хайдахтаах ыарахаттары туораан баччаҕа кэллэхтэрэ айылҕа оҕолоро, тыа тайҕатын сахалара. Дьааҥы тоҥустара аҕабын саха тоҥуһа сылдьар диэн күлэн кэбиһэллэр үһү. …» (Спиридонов Николай Степанович, уола)

«Мин эһээбин наһаа үчүгэйдик өйдүүбүн. Эһээм мин сэттис кылааска үөрэнэ сырыттахпына суох буолбута. Ол эрэн кыракый сааспыттан саамай чаҕылхай өйдөбүллэрим – эһээ биһигини, сиэннэрин, сахалыы ыстаналата-буурдата оонньоторо, бултаан кэллэҕинэ наар  аттыгар сылдьан, сынньана сыттаҕына эмиэ арахпакка тугу эрэ кэпсэтэрбит, кинигэ аахтарара. Эһээм  бултаан-алтаан сылайан кэлэн, тиэргэҥҥэ  атын, ытын  кытта  киирэн турарын,  наһаа үөрэ көрбүт  үтүө харахтара   билиҥҥээҥҥэ диэри сүрэхпэр умнуллубат сылаас  санаа буолар.

Биирдэ эппитин  өйдүүбүн  — сэрии кэмигэр балыктаан, барытын колхозка туттараллар эбит,  бэйэҕэр хаалларынар сатаммат. Оннук аччык аҥардаах сылдьан үлэлииллэр. Сэрии ыар сылларыгар тыа дьоно, мин эһээм, эбээм атын ыаллар курдук төһө күүстэрэ кыайарынан саллааттарга көмөлөстөхтөрө,  Улуу кыайыыны уһансыбыт дьон буоллахтара!

Күүстээх санааларынан сэрии ыар сылларыгар оҕо төрөтөн, дьон буоллуннар диэн туруулаһан үлэлээхтэхтэрэ. Эһээлээх эбээ сэттэтэ оҕоломмуттарыттан түөрт оҕо хаалан, улаатан, үөрэхтээх дьон буолан, уон икки сиэн төрөтөн, онтон өссө элбэх хос, хос-хос сиэннэр кэлэн иьиэхтэрэ , халыҥ -киэн  аймах буолан олохторун салгыыбыт.» (Мартынова Лилит Иннокентьевна, сиэнэ)

Я собрала воспоминания о моем прадедушке Спиридонове Степане Петровиче. В годы Великой отечественной войны мой прадедушка, совсем еще молодой человек, несомненно работал не жалея сил, несмотря на тяготы военного времени. И хотя он почестями и званиями не отмечен, его каждодневный труд, как кадрового охотника, когда охотники Якутии продолжали давать стране пушнину (пятую часть общесоюзной заготовки) и рыбу; его работа на доставке грузов, перевозки людей по разным непроходимым местам- это каждодневный подвиг и огромная лепта простого якутянина, внесшего достойную лепту в Победу! Помнить об их подвиге- это наша святая обязанность. Их подвиги, мужество в тылу  должны быть в нашей памяти и переданы потомкам.

 

Автор: правнучка — Георгиева М., 7 класс