Спиридонов Михаил Петрович 1927 сыл

Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии сылларын төһөнөн ыраатыннарар да, ол харах уулаах, уйаны-хатаны тургутуһар кэмнэр өлбөөдүйүехтээҕэр өйбүтүгэр, сүрэхпитигэр ордук дьэҥкэрэн, суолталанан иһэллэр. Мин Улуу Кыайыы иһин охсуспут хос хос эһэлэрбинэн, абаҕаларбынан киэн туттабын.

Мин аҕам ийэтэ, Зоя Михайловна. Кини аҕата Михаил Петрович тыылга чэрдээх илиилэринэн кыайыыны уһансыбыт тыыл бэтэрээнэ.

Мин хос эһэм, Спиридонов Михаил Петрович 1927 сыл атырдьах ыйыгар Маҥаас нэһилиэгэр Үөһээ Бүлүү улууһугар төрөөбүтэ. Аҕыс ыйдааҕар тымтайга сүгүллэн Бүлүү куоратыгар көһөн кэлбит. Элбэх бииргэ төрөөбүттэрдээх үһү.  Сүөһүлэрин бэйэлэрин кытта үүрэн аҕалбыттар.  Сайын оттоон, кыһын сүөһү көрсөн, хаһаайыстыбаҕа көмөлөһөн, балыктаһан дьылы туораан олорбуттар. Оскуолаҕа 2 кылааһы бүтэрбитин кэннэ,  олох наһаа ыараханын иһин үөрэҕин тохтоппуттар. Дьонугар көмөлөһөн улааппыт. Аччыктааһын кэмигэр аҕалара баарына илим үтэн соболууллар куораттан чугас соҕус күөлтэн   көс иһэ таһа буолуо. Уолаттар кыра баҕайы дьон собо сүгэрбит, итиигэ кумаарга, кумахха. Наһаа сылайарбыт. Санаабытыгар аҕабыт аһыммат курдуга. Убайым миигиттэн икки сыл аҕа көхсүнэн тоноҕоһун уҥуоҕун тоһуппута ньохчо буолта наһаа ыарахан таһаҕастан сымнаҕас ситэ илик уҥуоҕа эчэйдэҕэ. Собобутун сүгэн кэллэрбитигэр тиэргэммит иһэ  толору киһи буолара, бары аччык дьон. Ийэм тиэргэҥҥэ отуу оттон буһаран сиэтэрэ төһө тиийэринэн. Онон син дьоммутун сэргэбитин тыыннаах буолар күннэрин уһаппыппыт буолуо. Быраатым ыалдьан үлэни кыайбат буолан оскуолаҕа үөрэнэн бутэрэн, үлдьүргү Дьокуускайга  бэтэринээр үөрэҕэр киирэн, биир тарбахха ааҕыллар үлэһит буолта. Онон куһаҕан да үчүгэйдээх. Доруобайа буоллар мин курдук үөрэҕэ суох хаалыа этэ диирэ. Наһаа элбэх бииргэ төрөөбүттэрэ испанка диэн ыарыыттан өлбүттэр үһү. Бүлүү куоратыгар хас да Кытай ыала олороллоро. Аҕата кэпсэтэн ити ыалларга оҕуруокка көмөлөһөн — үлэтин суотугар  хортуоска, моркуоп, трунепс бэрсэллэр эбит онон өйүөктэтэллэр эбит. Кинилэргэ көмөлөһөн оҕуруот ыһарга, олордорго үөрэммит. Дьиэтигэр сыл аайы хортуоскатын бэйэтэ олордор эбит. Эһэм 14 саастааҕар Аҕа дойду сэриитэ саҕаламмыт. Ыар күннэр үүммүттэр. Аҕаларыгар повестка  кэлбит Спиридонов Петр Спиридоновичка. Оччолорго саастаах киһиэхэ үлэ фронугар Орто Сибииргэ мас кэрдиитигэр анаабыттар. Олох наһаа ыараабыт. Киһи бөҕө аччыктаан өлөр этэ диирэ. Үлэлиир  эрэ дьоҥҥо карточка биэрэллэр эбит. Куорат сэбиэттэрэ аһынан, дьиэ кэргэнин балаһыанньата ыараханын учуоттаан сокуоннай сааһа ситэ да илигинэ эһэбин уу таһааччынан үлэлэппиттэр. Инньэ гынан 10 тахса оҕоттон түөрт эрэ буолан хаалбыттар.

Оруобуна сэрии бүтэр сылыгар эһэм атырдьах ыйыгар 18 сааһын туолбут. Дьоппуон сэриитигэр барыахтаах эбит ону комиссияҕа доруобуйатынан сыыйбыттар, ыарахан олох охсуута буоллаҕа. Үрүҥ  киниискэ биэрбиттэр. Сокуоннай сааһын туолаат тутууга СМУ-га  плотнигынан үлэҕэ киирбит. Аатырбыт Ленин орденнаах тутаччы Богданов Василий Николаевич биригээдэтигэр түбэспит. Бүлүү куоратын этээстээх бастакы дьиэлэрин  бэрэбинэлэрин санныларыгар сүгэн туппуттар. Трудовой книжкатыгар эһэм икки эрэ суруктаах: үлэҕэ киирбитэ уонна уурайбыта биэнсийэҕэ тахсарынан. Үлэ ветерана медаллаах, үчүгэй үлэтин иһин элбэх Грамоталардаах этэ. Киһи быһыытынан сүрдээх сэмэй, дьоҥҥо үтүө сыһыаннаах, кыайыы хотуу үлэһит киһи этэ. Кэлин 1970 сыллардаахха төрөппүт кыыһа, мин эбэм, докумуон хомуһан тыыл ветерана буолбута. Сэрии кэмигэр үтүө суобастаах үлэтин иһин хас да юбилейнай медалларынан наҕараадаламмыта.

1996 сыллаахха ыарахан ыарыыттан хос эһэм сырдык тыына быстыбыта. Дойдутугар Бүлүүгэ хараллыбыта. Мин хос эhэбинэн, киэн куттабын. “Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!”.

 

Автор: Алексеев Д., 9 кылаас үөрэнээччитэ