Слепцова Мария Петровна

 

Үтүө, сырдык киһи алыптаах тыллаах хоһоонньут, тарбаҕар талааннаах иистэнньэҥ, минньигэс астаах күндү киһим эбээм Слепцова Мария Петровна туһунан ахтыым.

Мария Петровна – тыыл, үлэ ветерана, сэрии кыттыылааҕын огдообото, Герой-Ийэ, «Материнская слава» уордьан 1, 2, 3 истиэпэннэрин кавалера, «Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр үлэҕэ килбиэнин иһин» мэтээл хаһаайката, хомоҕой хоһоонньут. Таатта улууһун Баайаҕатыгар Кыһыл Араҥастаах холкуоска төрөөбүт.

Сэрии кэмигэр Мария Петровна улахан дьону кытта тэҥҥэ тыылга холкуоска сайын окко, кыһын сүөһү көрүүтүгэр үлэлэспит. Ону: “Биһиги, оҕолор, ийэлэрбитин кытта тэҥинэн сылдьан илии-атах буолан үлэлэһэрбит. Оччолорго хас биирдии ыанньыксыкка 13-түү,  15-тии ынаҕы туттараллар, биир киһиэхэ сүрдээх улахан сорук турара, ааҕан ситиллибэт үтүмэн үлэ буолара.

Мин ийэбэр көмөлөһөн хотонтон быкпат үлүгэрэ. Торбос сааҕа күрдьэн, балбаах сосуһан, ойбоҥҥо сүөһүлэри уулатан, от киллэрсэн, ынах ыаһан, оннук уһун күн баранара, күнтэн күн солбуһара. Саас ыһыы үлэтэ, оҕус сиэтэн суханан сир тиэрдэрии, салгыы илиинэн бурдукпутун ыһабыт, күһүн ситтэҕинэ сиэрпэнэн быһан түүтэхтиибит, «кылаат» диэн оҥорон чөмөхтүүбүт, ону оҕонньоттор тиэйэллэр. Ол кэннэ кыһын күөл кытыытыгар киллэрэн молооччугунан үлтү сынньабыт, онтон эрэһэ сиидэҕэ сиксийэбит, салгыы арааран бөдөҥ отун ылгыыбыт, аны чабычахха кутан бытархай отун көтүтэбит, дьэ, бу кэнниттэн хааһахха хаалаан маҥхааһайга оҕонньоттору кытта тиэрдэбит. Ол саҕана техника диэн төрүт суох, үлэ барыта кыһыл илиинэн оҥоһуллара.

Сайынын ыам кэнниттэн окко киирэбит, сарсыарда эрдэттэн киэһэ хойукка диэри от мунньабыт, сииктээх буоллаҕына ыһан сахсатабыт, онтон төттөрү субуулуубут, кэбиһэргэ түсчүттэр буолан сырал куйааска буһуу-хатыы бөҕө, «эн оҕоҕун» диэн ким даҕаны чэпчэтии оҥорбот, барытыгар тэҥинэн түсүһэн иһэҕин, кэмэ оннук буоллаҕа. Киэһээтин от кэнниттэн ынах хомуйа сүүрэбит, кураан буолан мэччирэҥ суох, барахсаттар аһылык эккирэтэн ыраатан хаалаллар. Ынахтарбытын аҕалан хаайан баран, этэрэн биэрии, торбос тардааһына, түптэ оҥоруута – бу эмиэ оҕолор булгуруйбат эбээһинэспитинэн буолара.

Дьэ, ити курдук күнтэн күн сап саҕаттан тардыстан син сыыйыллан истэ. Инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан олоробут, хайдах да туруктаах буол син биир соруктаах үлэҕин толорорго дьулуһаҕын. Арай саас ыһыыга тиргиллэ сырыттахпытына, Калининскэй Бүөтүр (кини сэрииттэн бааһыран, сыыйыллан кэлэн үлэлии сылдьара) кэлэн: “Кыайыы буолбут!” – диэн үөрүүлээх сураҕы иһитиннэрдэ. Үөрүү үрдэ суох буолла, оо, онно дьон сырдаабыт сирэйдэрэ-харахтара көрөргө үчүгэйиэн… Сэрии бүтэн олох сыыйа көнөр суолга киирбитэ, үтүө кэмнэр үүммүттэрэ” – диэн оонньоммотох оҕо сааһын туһунан эбээм ахтыбыт.

Кэлин Мария Петровна эһээбитин, сэрии кыттыылааҕа, Семен Ефремович Дедюкины кытары ыал буолан 12 оҕоҕо күн сирин көрдөрбүттэрэ, үөрэхтээх үлэһит дьон оҥортообуттара. Эбээм Баайаҕатааҕы «Ньургуһун» оҕо уһуйааныгар өр кэмнэргэ поварынан, ньээҥкэнэн, таҥас сууйааччынан үлэлээбитэ.

Эбээм уран тарбахтаах иистэнньэҥ, минньигэс астаах асчыт, нэһилиэккэ дьахталлартан бастакы суоппар, барыны бары сатыыр этэ. Хомоҕой хоһооннору айара, Баайаҕаҕа «Көмүлүөк күлүмэ» литературнай түмсүү көхтөөх кыттааччыта этэ. Сүрэхтэн кутуллан тахсыбыт ылбаҕай тыллаах суруйууларын мунньан Улуу Кыайыы 70 сылын көрсө оҕолоро «Сэрии кэмин оҕолоро» хомуурунньук таһаарбыттара, былырыын эбээбит төрөөбүтэ 90 сылыгар анаан «Дьол туоната» диэн ураты тыыннаах олус истиҥ кинигэ күн сирин көрбүтэ.

Эбээбит сылаас сыһыана, истиҥ мичээрэ, үтүө-кэрэ мөссүөнэ куруук биһигини сылаанньытар. Кини олоҕун биһиги, оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ салҕыыбыт.

Ахтыыны эбээбит Мария Петровна «Уоруллубут оҕо саас» хоһоонунан түмүктүүбүн.

 

Уоруллубут оҕо саас (2005 с.)

 

Сэрии, уоттаах сэрии…

Олохпутун аймаабыта,

Кыра туҥуй бэйэбитин

Күүстээх үлэ миккийбитэ.

 

Балбаах таһыы, от киллэрии

Бастайааннай үлэ буолта,

Сүөһү үүрэн сүүрүү-көтүү

Сүһүөхпүтүн ылбыта.

 

Бырдах, күүгэс аннынан

Быраат, балыс буоламмыт,

Бурдук, ыһыы үлэтин

Бурҕалдьытын кэппиппит.

 

Оллур-боллур дулҕа сиргэ

Оту мунньар эрэйиэн,

Уоттаах сырал куйааска

Ымдаан өйүө мөлтөҕүөн.

 

Олордубат, туруорбат

Оҕонньоттор дьаһаллара,

Биригэдьиир Аанабыт

Бирикээһэ кытаанаҕа.

 

Уоттаах сэрии ылан ааспыт

Уоруллубут оҕо сааспыт,

Күүстээх үлэ илбийбит

Күлүк бэлиэ охсубут.

 

Халыан аһыы аргыстанан

Хара сурук кэлэрэ,

Ийэ, аҕа айманан

Иэдээн бөҕө сатыылыыра.

Алаас ыалын аймалҕана

Ааспат эбит сүрэхпиттэн.

 

Сэрии сылын оҕолоро

Суохтар бүгүн үгүстэрэ.

Дьылҕа хааммыт оҥоһуута

Илдьэ баарта кинилэри.

 

Аны сэрии буолбатын,

Айыым дьоно аймамматын,

Ийэ, оҕо ытаабатын,

Үрүҥ күнүм анныгар

Өрүү эйэ туругурдун!

 

 

 

Автор:  Н.М.Дмитриева, внучка.