Слепцова Мария Ильинична (1905 г.р.)

 

Дата рождения: 15.04.1905

Место рождения: Момский район с.Таала  Күөлэ

Место работы: Колхоз, доярка.

Биһиги эбээбит 1905 сыллаахха Таала Күөлэ диэн сиргэ элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Сэрии бастакы сылыттан саҕалаан 40-тан тахса сыл колхозка-совхозка бэриниилээхтик үлэлээбитэ. Сэрии ыар кэмигэр ыанньыксыттаабыта,сүөһү иитиитигэр сыратын биэрэн үлэлээбитэ. Үтүө суобастаах үлэтэ сыаналанан Сталин төбөлөөх “1941-1945 с.с. Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ   килбиэннээх үлэтин иһин” диэн мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Кэннэки оройуон бастыҥ , тыһыынчалаах ыанньыксыттарыттан биирдэстэрэ этэ. Элбэх оҕолоох ыал тапталлаах ийэтэ этэ.1995 сыллаахха олохтон туораабыта.

Ол ыарахан сылларга эбээм барахсан оонньооботох оҕо сааһа ааспыта. Биһиги эбээбит Мария Ильинична 1905 сыллаахха Индигир эбэ хотун биэрэгэр Таала Күөлэ диэн Соболоох уонна Үрүйэ Төрдүн кыраныыссатыгар баар кэрэ айылҕалаах сиргэ элбэх оҕолоох Ылдьаа Бөтүрүөбүс уонна Даарыйа Уйбаанабына Күөрээкиттэр диэн ыалга ахсыс оҕонон төрөөбүтэ.

Төһө да сүөһү иитиитинэн дьарыктанар сэнэх ыалларын иһин, кини оҕо сааһа кыһалҕалаахтык ааспыта. Ол курдук ийэтэ тоҕус оҕолоох тулаайах хаалан баран, кыра Маайаны, 3 эрэ саастаах оҕону, атын ыалга иитимньигэ биэрбитэ. Олус дьадаҥы, мөлтөх майгылаах дьоҥҥо түбэһэн наһаа эрэйдэммит, аччыктаабыт, ырбыт-дүдэйбит, хойут кыайан да хаампат суорҕан-тэллэх киһитэ буолбут. Ону туора дьон көрөн, аһынан ийэтигэр илдит ыыппыттар: «Оҕоҥ өлөр уһуга буолбут, кыыскын төрөппүт оҕоҥ буоллаҕына, төттөрү кэлэҥҥин ыл”  — диэн Онтон алта саастааҕар ийэтэ кэлэн илдьэ барбыт, арыый ама буолан атаҕар турбут. Ити курдук эбээбит оҕо сааһа ыраахтааҕылаах Россияҕа ааспыт.

Кэлин улаатан-тупсан, үлэһит бэрдэ буолан, Дьөгүөрдээн диэн дьадаҥы киһиэхэ эргэ тахсан, Соболооххо  Муома үрдүгэр ыал буолан олорбуттар, 4 оҕоломмуттар. Онтон 1940 сыллаахха Суон Тииккэ көһөн кэлэн уруккута Калинин аатынан колхозка киирбиттэр.Оччолорго колхозка 4 төрүүр биэни, 1 аты, 1 көлүнэр оҕуһу, 3 ыанар ынаҕы  холбообуттар. Ити кэмтэн ыла биһиги эбээбит сүөһү үлэтиттэн илиитин араарбакка 40-тан тахса сыл үлэлээбитэ.Олоҕун ыарахан кэмэ сэрии ыар сыддарыгар ааспыта.

90-ча сааһын томточчу туолан олорон, 1943 сыллаах сайыны санаатаҕына олус уйадыйара. Ити сайын эбээбит барахсан 100-тэн тахса борооскуну тутан билиҥҥи туббалыыһа сиригэр Ураһа Томторо диэн алааска сайылаабыта. Онно үлэлииргэ-олорорго туох усулуобуйата кэлиэй?  Былыргы үйэтинээҕи самнаары турар өтөх, эмиэ оннук хотон ырата бааллара. Ыарахан кыстыгы туораабыт сүөһүлэр тура-тура охто сылдьаллара үһү, оттон хаамар өттө кыстаабыт сирдэригэр Кумах Сыһыыга күрүү тураллара. Оччолорго таайбыт Өлөхсөй 8 саастааҕа. Ийэтинээн иккиэн борооскуларын хомуйа баран хаалаллара. Дьиэҕэ кыра оҕолоро аһаабакка-сиэбэккэ, күнү-күннүктээн өтөхтөрүгэр сытаахтыыллара, киэһэ хойут кэлэн тугу эмэ үссэнэн баран утуйаахтыыллара.Эбээбит барахсан оҕолоро утуйбуттарын кэннэ оборонаҕа таҥас тигэрэ үһү. Хонуу дьахталларыгар таҥас тигэллэригэр көмөлөһөн, нуорма килиэптэриттэн бэриһиннэрэн, оҕолорун тыыннаах оҥортообута. Ити курдук устар уһун сайын өҥөрүк куйааска, үтүмэн бырдахха, ардахха-хахсаакка аччыктаан-сылайан, 4 кыра оҕотун кытта соҕотох дьахтар 100-тэн тахса борооскуну бостууктаан биири да энчирэппэккэ күһүн үчүгэй туруктаах колхоһугар туттарбытын туһунан хойукка диэри киэн туттан кэпсиирэ.

Сэрии да кэнниттэн олох көнүөр диэри ас-таҥас кырыымчытын, үлэ ыараханын билбит киһи кини этэ. Ол курдук санаатын түһэрбэккэ, бэйэтин харыстаммакка үлэлээн, бастыҥ стахановец аатыран, кэлин олох сайдан, үлэтэ өссө тэтимирэн, үчүгэй түмүктэрдээх буолан. Оройуоҥҥа биир бастакынан биирдии ынахтан тыһыынчалаах кирбиини ылар ыанньыксыт буолбута. Үлэтин сэбиэскэй  былаас үрдүктүк сыаналаабыта. Кини маҥнайгы саамай киэн туттар наҕараадатынан “1941-1945 с.с. Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ килбиэннээх үлэтин иһин” диэп  Сталин төбөлөөх мэтээлэ буолар. Итини тэҥэ эбээбит Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин грамотатынан икки төҕүл наҕараадаламмыта.

Эбээбит эhээбитинээн эйэлээхтик-иллээхтик 40-ча сыл олорбуттара. Биһиги эбээбит барахсан кырдьар сааһыгар кыһалҕа диэни билбэккэ, оҕолорун-сиэннэрин тапталларыгар угуттанан, 90 сааһын томточчу туолан, улахан уола Өлөхсөй 60 сааһын тэҥҥэ юбилейдаан баран, 1995 сыллаазза күһүн сир тоҥуута букатыннаахтык бараахтаабыта.

 

 

 

Автор: Евграфон М., 3 класс