Скрябин Константин Васильевич (1905-1942сс.)

 

Буорах сыттаах суруктар

Мин аҕам Константин Васильевич Скрябин 1905 сыллаахха Мэҥэ-Хаҥалас оройуонугар II Моорук нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Бииргэ төрөөбүттэр тохсуолар этэ. Сэрии саҕаламмыт сылыгар биэс уол тэҥинэн армияҕа ыҥырыллан барбыттара. Ол уолаттартан дойдутугар кыралара Василий Васильевич эргиллэн кэлбитэ. Атын түөрт бырааттыы Скрябиннар сэрии толоонуттан төннүбэтэхтэрэ.

Аҕам 1942 сыллаахха атырдьах ыйыгар Мархаҕа мас ууһунан улэлии сылдьан армияҕа бэбиэскэ тутан барбыта. Биьигини улахан ыксалынан куоракка олорор аҕам улахан балтыгар Татьяна Васильевнаҕа көһөрөн киллэрдэ: ийэбин, түөрт оҕотун — уонна байанкамаакка барда. Онтон лаппа киэһэ, арааһа, 10 чаас саҕана буолуо, аҕабыт кэри-куру көрүҥнээх кэлбитин билигин да өйдүүр курдукпун – баттаҕын молооруччу кырыйан кэбиспиттэр. Уон икки чааска түүн ыҥырыллыбыт сиригэр баар буолуохтаах. Ол кэннэ аҕабыт кэргэнин, оҕолорун кытта аны хаһан да көрсүспэтэҕэ. Бүтэһик түүнэ этэ. Ол да курдук буолбута.

Сарсыарда турбутум – атаҕар сыппыт аҕам суох. Дьиибэтэ диэн баар, бу — оҕо өйө дуу, тугу эмэ биттэммитэ дуу — атаҕын быанан баайан баран кууһан аҕай сыттаҕым үһү. Эргиллибэтин сүрэҕим таайбыт курдук, туох да тохтоло суох, марылаччы ытаабыппын хаһан да умнубаппын.

Кэлин билбитим, дьонум фронтан икки эрэ суругу туппуттар эбит. Ол суруктар сылынан буоллаҕына икки ардылара 3 хонугунан быысаһар. Кэмбиэр аадырыһа: Якутск.  Орджоникидзе, 58. Скрябиной Марфе Петровне. Челябинск п/о 1229 литер В. Бастакы сурук атырдьах ыйын 25 күнэ 1942 сыл. Иккис сурук атырдьах ыйын 28 күнэ 1942 сыл. Фронтан кэлэр сурук ис хоһооно хайдах быьыылааҕыттан киһи дууһатын араас турукка киллэрэр. Аҕам икки суруга миигин астыннарар. Тоҕо?

Сарсын фронҥа барабын дии саныы олорон — тыыннаах ордор эбэтэр хара күлүк өлүү балаҕайа сабардыырын өйдөөтөр даҕаны — оптимизмынан сөхтөрдө. Сурук ис-хоһооно холку, чуолкай. Аҕатын, ийэтин, кэргэттэрин, оҕолорун ааттарын ааттаталаан сураспыт. Ийэбитигэр оҕолоргун үчүгэйдик көр, саатар Вераны үөрэттэрэ сатаа диэбит. Сүбэтэ — амата элбэх. Саабын, таҥаспын атыылаама, кыайан-хотон эргиллиэм диэбит. Сурук суруйан ыыппытын кэннэ биир эрэ ый буолан баран маннык биллэриини туппуттар: “был убит в бою за Социалистическую Родину, верный воинской присяге, проявив геройство и мужество, 26 сентября 1942 года”.  Бэчээт баар, икки илии баттааһыннаах.

Мин билигин өйдүүрбүнэн, аҕабыт киэҥ, ыраас ырата, ыарахаттартан чаҕыйбакка, күүгэн курдук уостан-сутэн хаалбакка, инники суолбутунан баран иһэргэ үөрэппит. Былыргы дьон хараҥалар диэн саба этэр курдукпут да, дьиҥэ, кинилэр курдук сиэрдээх быһыылаах-майгылаах, истиҥ дууһалаах, хайдах төрөөбүттэрэ да оннук ыраас иэйиилээх, холку-мааны сэбэрэлээх, курдаттыы көстөр ыраас уу курдук дьон эбиттэр. Мин аҕам итинник этэ диэхпин сеп.

Кырасыабай көнө дьылыгыр уҥуохтаах, тас сэбэрэтин көрүнэр, таҥаһа-саба куруутун аккуратнай, баттаҕа хомуллуулаах. Чанчыкпытын куруутун өрө анньа сылдьарга үөрэтэр этэ. Ити ирдэбилэ, аккуратнайа миэхэ бэриллибит дии саныыбын. Барыбытыгар холобур кэриэтэ хаалларбыт хаачыстыбата – сиэр-майгы өттүнэн киһи олох толору эрэнэр дьиэ кэргэн баһылыга, кэргэнэ, аҕата, оҕолоругар сылаас, ыраас таптала, холку-мааны майгыта.

Аҕабытыгар туохха да тэҥнэспэт наҕараадабытынан буолар икки кыргыттара сөптөөх идэни талан, олохпутун таба оҥостон, дьон-сэргэ ытыктабылын ылан, начаалынай кылаас учууталлара — Вера Константиновна — РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, Надежда Константиновна — Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна буоларбыт. Онтон бырааппыт Геннадий  бухгалтер уэрэгин бутэрэн утуэ суобастаахтык улэлээбитэ.  Бу элбэҕи кэпсиир, кэскиллээҕи кэрэһэлиир.

Кэлин агам баҕатын толорон, күндүтүк саныыр эдьиийбит Татьяна Васильевна Скрябина быһаччы көмөтүнэн, өйөбүлүнэн үөрэхтэнэн, идэбитин талан киһи буолбуппут, ийэ, аҕа дэттэрбиппит. Куруутун эрэнэ саныыр балта Татьяна Васильевна убайын бага санаатын, кэс тылын чиэстээхтик толорбута.

Хомойорбут биир. Аҕабыт кыайан-хотон кэлэн, дьонун туһунан тугу да истибэккэ — билбэккэ, оҕолорун үөрүүлэрин — ситиһиилэрин уллэстибэккэ, биир да суругу  туппакка,  Ржев куоракка өлбутэ  уонна онно көмүллэн сытар.

Бүгүҥҥу куннээххэ, мин бэйэм, балтым Надежда Константиновна уонна быраатым Геннадий Константинович оҕолоро бары үрдүк үөрэхтээхтэр, идэлээхтэр, олохторугар суолларын-иистэрин булбут дьоһун дьоннор. Онон аҕам, Скрябин Константин Васильевич, төрдун салҕыыр, олорбут кылгас олоҕун үйэтитэр элбэх хос уонна хос-хос сиэннэрдээх, кэнчээри ыччаттардаах.

 

 

 Ахтыыны суруйда кыыһа В.К.Скрябина.