Сивцева Татьяна Дмитриевна, 1927.с.т.

Мин хос эбэм Сивцева Татьяна Дмитриевна тохсунньу 14 кунугэр Уеьээ Булуу оройуонун II Уедугэй нэьилиэгэр 1927 сыллаахха тереебут. Агата Руфов Дмитрий, ийэтэ Шамаева Христина диэн ыаллар ус уол, икки кыыс оголоммуттар. Колхозтары тэрийэр кэмнэригэр дьоно Булуугэ кеспуттэр, 12 саастаагар ийэтэ ыалдьан елбут. Сэрии бириэмэтигэр 18 саастаах кыргыттары хомуйан байыаннай уерэххэ уерэппиттэр. Учууталлара аргаа фронна илиитин сутэрэн сыыйыллан кэлбит нуучча киьитэ эбит. Кини кыргыттарга уоттаах сэриигэ баран киьи буолбаккыт, кыыс ого анала кэргэн тахсан ого теретуу, кытаатан кырдьагас да огонньор буоллун эргэ тахсан, ого теретен елер елууттэн быыьана сатаан диэн субэтин ылынан уонна ус убайа сэриигэ бараннар кыра балтын , кырдьагас эбэтин керен агатыгар кемелеьееру бэйэтиттэн 24 сыл ага , ыарыьах киьиэхэ эргэ тахсан , оголонон трудовой фронна барбакка Уеьээ Булуугэ Тонуо диэн сиргэ кемус хостуу хаалбыт. Улэлиир, олорор усулуобуйалара олус ыарахан эбит. Оччолорго ртуть буортулаагын да билбэт этибит, ртууту таах илиибитинэн буккуйа сылдьан кемус сууйарбыт, син сеп согус кемуьу сууйдахпытына 10- тан тахса кестеех сиргэ Булуугэ «Восток» диэн заготпуунна сатыы кемуспутун илдьэн туттарарбыт. Туттарбыт кемуспут барыта фронна барара. Ас , танас кырыымчыгыттан тонон сыыстаран ыалдьан огото елен, бэйэтэ ыалдьан, кырдьагас огонньоруттан арахсан агатыгар кеьен кэлбит уонна балыыьа тутуутугар сэрии бутуер дылы улэлээбит. Сэрии кэмигэр учугэй улэтин иьин Сталин тебелеех «Улэгэ килбиэнин иьин « мэтээлинэн нагараадаламмыт, онон тыыл ветерана буолбута. 1951 с. сэрииттэн кэлбит Сивцев Иван Ксенофонтовичка кэргэн тахсан, 5 огону иитэн, урдук уерэхтээн, сиэннэри керсен бэрт дьоллоохтук олорбуттара.
1960 с. хос эбэм улаханнык ыалдьан, дойдутугар Уеьээ Булуугэ теттеру кеспуттэрэ.

Ийэм дьуегэтинээн ытаьа — ытаьа кэпсэтэллэр этэ. Байыаннай уерэх буппутун кэннэ эдэркээн кыргыттары трудовой фронна уксулэрин Дьабарыкы хайа шахтатыгар таас чогу хостуурга илдьибиттэр. Эр дьон уксулэрэ сэриигэ барбыт буоланнар шахтага кыргыттар хойгуоннан чогу улту сынньан баран салааскага тиэйэн таьаллар эбит. Кэнники аччыктаан, ыарахан улэттэн сылайан куустэрэ эстэн шахталарын таах сыылла эрэ сылдьар гына хаьар буолбуттар, салааскаларын быатын айахтарыгар уктан баран тобуктарыгар, тонолохторугар тайанан сыылла сылдьан чогу таьарбыт, танас тулуйбат, тырыта барар, уларыттар да танас суога, уксун сыгынньах сылдьан, тааска илиибитин, атахпытын тырыта тыытан нэьиилэ чохпутун тардан таьаарар этибит диэн баран танаьын устан илиитин харытын уонна тобугун кердербутэ барыта киьи керуен куттанар чэрдэрэ этилэр! Мин ого сылдьан ону керен куттаммыппыан!
—— —— ——

Ийэм ол Нестеровичтан истибитэ — трудовой фронна Дьабарыкы хайага тиийбит Уеьээ Булуу кыргыттарыттан икки эрэ кыыс дойдуларыгар эргиллэн кэлбиттэрин…
Ийэм миигин илдьэ ол иккис дьуегэтин ыйдаран керсубуппутун ейдуубун. Седалищева Аана диэн ( багар аатын сыыьа ейдеебутум буолуо ), саха суруйааччыта Дьуегэ Ааныстыырап балта этэ. Ийэбин уерэ керсубутэ, куну быьа эмиэ ытаьа — ытаьа ер кэпсэппиттэрэ да тугу кэпсэппиттэрин ейдеебеппун…

—— –– ——
Ессе биир тугэн: Ийэм сэрии кэмигэр Булуугэ олорон хотонугар тахсыбыта кукургэ аччыктаан соккуруур тыына эрэ хаалбыт кыыс сытар уьу. Кэпсэтиьэн билбитэ Уеьээ Булууттэн ийэтинэн аймага Накыытова Даша ( аатын эмиэ багар буккуйарым буолуо) тулаайах кыыс Булуугэ аймахтарым бааллар диэн дьону батыьан кэлэн баран кутуетуттэн ( Ийэм агатыттан толлон) хотонно сыппыт. Ийэм багар эбээлээх агам кыыьы себулуехтэрэ суога диэн хотонно ас таьан аьата сырыттагына уьус кунугэр эбэтэ: ити кимиэхэ ас таьагын, аччыктаабыт киьи кэлбит буоллагына дьиэгэ киллэр диэбит. Ол кыыс сыл кэринэ олорон баран сайын бороохтуйан Уеьээ Булуулэри булсан дойдутугар сатыы барсыбыт. Ийэм 1960 с . Уеьээ Булуугэ тиийэн ол кыыьы сураьан, дьиэтигэр ыныран кэпсэппитин ейдуубун. Элбэх оголонон Уеьээ Булуу тыатыгар ньир бааччы олорорун истэн наьаа уербутэ. Куруук ол кыыс барбытын кэннэ багар сатыы Уеьээ Булуугэ тиийбэтэгэ буолуо, багар эмиэ аччыктаан елбутэ буолуо диэн куруук санааргыыр этим диэбитэ.

Эбэм, Сивцева Людмила Ивановна, 1956 с. Булуу куоратыгар тереебутэ, 1973 с . Уеьээ Булуу Исидор Барахов аатынан орто оскуоланы ситиьиилээхтик бутэрэн Узбекскай ССР Самарканд куоратын го университетын физическай факультетыгар уерэнэ киирбитэ уонна 1978 с бутэрэн Сахатын сиригэр улэлии кэлбитэ. Бастакы курсу бутэрбит сылыгар дьоно Булуугэ кеьен кэлбиттэр. Сайын бииргэ уерэммит оголорун, учууталларын керсе Уеьээ Булуугэ тиийбит. Математика учууталын Маччасынов Афанасий Алексеевыьы керсубутугэр учуутала : дьонун эмискэ багайы Булуугэ кеспуттэр эбит. Дьоннун наьаа убаастыыр этим, агагынаан Иван Ксенофонтовичтыын бииргэ улэлээн, онтон ийэгэр уьулуччу махталбын эппэккэ хаалбыппыттан наьаа хомойобун. Хайдах эрэ биир дэриэбинэгэ олорор дьон хаьан эмит керсен ирэ — хоро кэпсэтэр инибит дии саныыр этим. Эн ийэн сэрии бириэмэтигэр эдэркээн кыыс биьиги убайбытыгар кырдьагас киьиэхэ кэргэн тахса сылдьыбыта. Мин бырааппынаан ( Иван Маччасынов, художник) тулаайах буолан убайбыт илдьэ сылдьар этэ. Ого сылдьан саамай дьоллоох кэммит эн ийэн биьиэхэ санас буолан олорбут кэмэ этэ. Аспытын, танаспытын бэрийэн учугэйдик да олорбуппут! Арахсан барбытыгар бырааппынаан наьаа да аьыйбыппыт, куруук ытыыр этибит, онтон убайбыт кыайан керер кыага суох буолан детдомна биэрбитэ. Санаспытыгар быраатым биьикки хом санаабаппыт, убайбыт наьаа кырбыыр этэ, теье да аьыннарбыт кырабыт Бэрт буолан санаспытыгар кемелеьер кыахпыт суох этэ. Ийэбэр кэлэн учууталым кэпсээнин кэпсээбиппэр Ийэм наьаа хомойбута, того Уеьээ Булуугэ олордохпутуна кэпсэппэтэгэ буолуой диэн. Арахсан баран ол икки кыра уолаттары наьаа аьынар этим, кэнники туох дьон буолбуттара буолла диэн туоьулаьа сатыырым да Ким да билбэт этэ. Бастакы кэргэним араспаанньата Никифоров диэн этэ, онон уолаттары эмиэ Никифоровтар диэн сураьар этим. Барахсаттар сэрии ыар кэмигэр киьи буолбатахтара буолуо диэн бэйэбин куруук буруйдана саныырым диэбитэ…

— — — — —
Ийэм ус сэрии бириэмэтигэр суох буолбут убайдарыттан биирдэрэ Александр диэн эбит. Эдэркээн уол Булуу педучилищетыгар уерэнэ сылдьан табаарыьынаан бииргэ уерэнэр кыыстарын себулууллэр эбит. Таайым сэрии толоонуттан теннубэтэх, табаарыьа сэрииттэн теннен кэлэн ол кыыстыын холбоьон ого бегетун теретен дьоллоохтук дьонно ытыктатар ыал буолан олорбуттара. Кинилэр кыыстарын кытта мин бииргэ уерэнэн дьоллоох ого сааспыт бииргэ ааспыта. Кэлин бэйэбит кырдьан, ыал эбэлэрэ буолан олорон кыайыы 75 сылынан эгэрдэлэьэн телефонунан кэпсэтэ олорон мин дьуегэбиттэн эн ийэгин мин сэриигэ баран елбут таайым себулээбитин билэгин дуо диэн ыйыппыппар дьуегэм эн таайын сэрииттэн биир соготох суругун мин дьонум альбомнарыгар уура сылдьаллар этэ. Хас сыл аайы Кыайыы кунэ ол суругу аагыыттан сагаланара, куруук ейдеен — санаан, кэриэстээн ааьарбыт дьоммут тыыннаагар диэн соьуппута. Агалара сэрииттэн кэлэн баран ийэлэрин кытта холбоьоллоругар уол оголоннохторуна сэриигэ елбут табаарыстарын сырдык аатын уйэтитэн Саша диэн ааттыахпыт диэн тылларын бэрсибиттэр. Убайым Саша ону билэр уонна киэн туттар, дьоммут эмиэ биьиги киэн туттарбыт курдук иитэн Кыайыы кунугэр ол суругу аагарбыт диэбитэ. Ийэм биирдэ ити Ксения сэрии иннинэ мин убайбын кытта табаарыстаьаллар этэ… билигин Сашам балта сылдьар диэн биирдэ тохтоон кэпсэппэт диэн хомойорун эппитэ. Ийэм барахсан хайдах курдук кини убайын сурэхтэригэр илдьэ сылдьалларын, ессе убайын аатын сугэр учугэйкээн уол баарын билбитэ буоллар теьелеех дьоллонуо этэй! Сахалар барахсаттар наьаа сэмэй буолан этиэхпитин эппэт, кэпсиэхпитин кэпсээбэт буоллахпыт …
Эбэм этэринэн хос эьэм Сивцев Иван Ксенофонтович , улэ, сэрии бэтэрээнэ, хос эбэм, Сивцева ( Руфова ) Татьяна Дмитриевна, улэ, тыыл ветерана сэрии ыар сылларын эттэринэн — хааннарынан билбит дьон , ити поколенийа дьоно бары сэриигэ теьелеех эрэйдэммиттэрин, аччыктаабыттарын кэпсэнэ сылдьыбат этилэр. Куруук сэрии эрэ буолбатын, оголорбут дьоллоох буоллуннар, сэрии кыьалгатын билбэтиннэр дииллэрэ… барахсаттар сэрии диэн тыл биьиги ейбутугэр да, олохпутугар да суох буолуон багараллара!
Автор: П. Владимир 8 класс

Прабабушка в молодости