Сивцев Трофим Николаевич (1907 г.р.)

Мин хос эһэм Сивцев Трофим Николаевич 1907 сыллаахха оччотооҕу Боотуруускай билиҥҥи Чурапчы улууһугар төрөөбүт. Кини Аҕа дойду улуу сэриитин инниттэн холкуоска бэрэстээтэл солбуйааччытынан үлэлээбит. Кини оччотооҕу ликбез (ликвидация безграмотности) диэн улахан дьоннор киэһээҥҥи оскуолаларыгар үөрэнэн ааҕар суруйар буолбут.

Устуоруйаттан билэрбитинэн 1941 сыл бэс ыйын 21 күнүгэр фашисткай Германия Советскай Союзка кыыллыы сэриинэн саба түспүт… Дойдуларын көмүскүү сэриилэһэ фроҥҥа ыҥырыллан барбыттар:  үлэни кыайар-хотор ыал аҕалара, эдэркээн уолаттар-учууталлар оскуоланы саҥа бүтэрбит, бүтэрэ да илик  18 саастарын туолбут уолаттар о.д.а үлэтиттэн үөрэҕиттэн тутулуга суох эр дьон бары. Дойдуга хаалбыт дьахталлар сэриигэ барбыт эр дьоннор оннуларыгар от оттоон сүөһүлэрин иитэн, мас кэрдэн саһааннаан, кыһыҥҥы оттор мастарын мастаан кырдьаҕас оҕонньоттордуун күнү-түүнү аахсыбакка түбүгүрэллэрэ.  Кырдьаҕас эмээхситтэр обургу кыргыттардыын кыра оҕолору көрөллөрө,  иис иистэнэн фроҥҥа  анаан  ыытыллар хомуурга үтүлүк, кээнчэ о.д.а тигэллэрэ.  Туох барыта кэмчи: ас-үөл кырыымчык кэмнэрэ кэлбиттэр… аччыктааһын, хоргуйан өлүү “ааннары өҥөйбүт” — диэн эбэм кэпсээнин салгыыр.

Ол сылларга дойдуга сут-кураан: таммах уу халлаантан түспэккэ от, бурдук үүнүөхтээх бааһыналара кырдаллара “хара буорунан көрөн” аһыҥа ыамата сатыылаан, сорох “Хоту көһөрүүгэ” — балыктыы барбатах Чурапчы холкуостара оччотооҕу Нам, Ордженикидзе оройуонун арыыларыгар киирэн от оттоон, хотон, балаҕан туттан сүөһүлэрин үүрэн киллэрэн кыстатан тахсар түбүккэ түспүттэр… бу манна  Чурапчыттан хас да холкуос иһигэр хос эһэм салайсар Энгельс холкуоһа эмиэ айаҥҥа туруммут. Кинилэр Орджоникидзе Оройуонугар Тойон Арыы диэн сиригэр от оттоон, күһүнүгэр сүөһүлэрин үүрэн киллэрэн кыстатан тахсыбыттара үһү. Ол тэрээһинигэр кэлии барыы, булуу-талыы, кэпсэтии өттүгэр сатабыллаахтык дьаһанан сүөһүлэрин энчирэпээккэ, үлэһиттэрин хоргуппакка үлэлээн дьон хойукка диэри махтанарын истэрим диир эбэм. Түбүктээх үлэтин иһин Сталин мэтээллээх — «За доблестный труд в годы Великой Отечественной войны 1941-1945” диэн уонна Кыайыы 50 сылыгар диэри юбилейнай мэтээллэрэ баарын эбэм уура сылдьарын көрбүтүм.  Сэрии кэнниттэн биригэдьииринэн үлэлээбит, кадровай булчут буолан күндү түүлээҕи туттаран былаанын толороро үһү. Оччолорго үксүн куобах тириитинэн  сылаас таҥас тиктэллэрэ үһү уонна кырынаас, солоҥдо, тииҥ биирдэ эмит бэдэр, саһыл түбэһэрэ үһү.  Онон кэннэки сылгыһыттаабыт, пенсияҕа тахсан баран почта таһааччы быһыытынан үтүө суолбастаахтык үлэлээбит. Байанайдаах бэрсинньэҥ булчут, сорсуннаах сонордьут быһыытынан дьоно сэргэтэ билинэллэрэ, куобах мэнээгэр күһүҥҥү “күргүөмнээх күрэхтэри” табан, сатабыллаахтык салайан, биир да ыалы матарбакка үллэрэн биир дойдулаахтарын, ыалларын үөрдэрин туһунан эбэм астынан кэпсиир. Кини амарах аҕа, эйэҕэс эһээ быһыытынан уол сиэннэрин бултка алтка такайан, үлэҕэ-хамнаска уһуйан сааһырыар диэри дурда-хахха буолан олорбут. Сааһыран баран “моой от” оттуу сылдьан ат оҕустарарыгар эчэйэн өттүгүн тоһутан  өр сытан баран, тайахха тэптэрэн туран 89 сааһыгар олохтон туораабыт. Кини мин аҕабын — саамай кыра сиэнин түһэҕэр олордон бүөбэйдээбит.

Эдэр сааһыгар кэргэннэнэн уонтан тахсата оҕоломмуттарыттан алта оҕо улааппыт, аҕам ийэтэ — мин эбэм — Мария Трофимовна саамай кыралара эбит сэрии кэнниттэн төрөөбүт, билигин 77 саастаах. Мин кини кэпсээниттэн суруйдум

Мин хос эһэбинэн Трофим Николаевич Сивцевынан киэн туттабын!

Автор: П. Яковлева