Шергина Мария Ивановна (1933-2015)

Үлэ, тыыл ветерана, Мүрү «Сарыал»  оҕо тэрилтэтин 1977-1983 с.с. сэбиэдиссэйэ.

Мүрү уонна Чэриктэй нэһилиэктэрин бочуоттаах гражданина, Саха Республикатын норуотун уерэҕэриитин туйгуна.

Мүрү «Сарыал» оҕо тэрилтэтэ 1968 сылтан аһыллан үлэлээбитэ. Бу дьааһыла сад аһыллыаҕыттан Мария Ивановна бастаан иитээччинэн, онтон 1977 сылтан пенсияҕа тахсыар диэри сэбиэдиссэйинэн үлэлиир.

Мария Ивановна 1933 сыллаахха от ыйын  5 күнүгэр Чэриктэй нэһилиэгэр «Социализм суола» колхозка, колхозтаах кэргэнигэр төрөөбүтэ. Аҕата Шергин Иван Дмитриевич бастакы колхозтары тэрийии активнай кыттыылааҕа. Дойдутугар Чэриктэйгэ дьадаҥы ыаллар холбоһон артыал буолууларыгар биир бастакынан киирбитэ. Ийэтэ Евдокия Прокопьевна Шергина эмиэ колхозтаах дьахтар, бастыҥ улэһит. Оччотооҕу ыарахан усулуобуйаҕа, эмп- томп кырыымчык үйэтигэр сүүрбэччэ оҕоттон үс эрэ оҕо ордон дьон буолбуттара. Саамай улахан оҕолоро Варвара Ивановна Бороҕонно ыал буолан баран. Сэрии ыар сылыгар 1944 сыллаахха үлэлии сылдьан ыарахан ыарыыттан эдэр сааһыгар өлбутэ. Убайа Иван Иванович алта сыл сэриигэ сылдьан баран, тыыннаах эргиллэн Дьокуускай куоракка олорбута, тутууга үлэлээбитэ, ыал буолан 9 оҕо аҕата буолбута. Аҕалара Иван Дмитриевич уолун Ваняны 1944 сыллаахха Аҕа дойду сэриитигэр атааран баран, бу сыл ыалдьан өлбутэ.

Мария Ивановна оҕо сааһа, бэйэтин көлүөнэтин курдук, сэрии ыар сылларыгар ааспыта. Ийэтинээн эрэ хаалбыт кыысчаан син эмиэ атын оҕолор курдук колхозка сайынын ыраах алаастарга хоно сылдьан от охсоро, мунньуһара, кыһынын Дүпсээҕэ өйүөлээх кэлэн ыалга олорон, кэлин интернакка олорон 1955 сыллаахха оскуоланы үөрэнэн бүтэрбитэ. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар араас мероприятияларга ордук уус- уран самодеятельноска активнайдык кыттара, самодеятельность көстүүмүн тигиитин баһылыыра.

Мария Ивановна ийэтэ уонна эбээтэ оччотооҕу сахалыы танаһы оһуордаан, киэргэтэн тигиигэ, туоһунан иһит тигиитигэр улахан дьоҕурдаах дьон эбиттэр. Эбээтэ Марфа Афанасьевна Горохова айылҕаттан айдарыылаах иистэнньэҥ нэһилиэк, улуус кыргыттара сүктэр таҥастарын ыҥырыыга сылдьан илиитинэн тигэн, ойуулаан оҥорон, дьонун сэргэтин сөхтөрөр, маанылатар. Иистэнии сатабылын  кыыһыгар уонна сиэнигэр үөрэппит.

Мария Ивановна салгыы Дьокуускайга үс сыллаах иис профтехническэй училищетыгар үөрэнэн 6 разрядтаах маастар идэтин ылан биэс сыл Бороҕоҥҥо промкомбинат иистэнэр сыаҕар эр киһи уонна дьахтар таҥаһын дэгиттэр иистэнньэҥинэн үлэлээбитэ. Манна бастыҥ үлэһит, активнай общественник быһыытынан биллибитэ. Мария Ивановна сотору таҥас кырыйааччы идэтин баһылаан биллибитэ. Калининскай Роман Евсеевичка таҥас кырыйыытыгар көмөлөһөрө.

Киһи куруук үрдүккэ кэрэҕэ тардыһар буолар. Онон Мария Ивановна төһө да үс кыра оҕолоох да буоллар 1963 сыллаахха оройуон киинигэр аһыллыбыт биир сыллаах педагогическай кылааска үөрэнэр. Педкылааһы бүтэрэн начаалынай кылаас учууталын идэтин ылбыта. Кэргэнэ Василий Федерович Пестряков 1964 сыллаахха Сунтаар оройунугар үлэҕэ ананар.

Мария Ивановна Сунтаарга бастаан «Уустуйа» детсадыгар сэбиэдиссэйдиир, онтон бу детсад оҕото аҕыйаҕынан сабыллан хаалан, Элгээйи деткомбинатыгар иитээччинэн үлэлиир.

Пестряковтар 1967 сыллаахха дойдуларыгар үлэҕэ ананан кэлэллэр. Мария Ивановна биир сыл Районоҕа саппаас учууталынан үлэлиир. Онтон 1968 сылтан Мүрү нэһилиэгэр саҥа аһыллыбыт «Сарыал» деткомбинатка иитээччинэн үлэҕэ киирэр.

Детсадка үлэлии сылдьан 1973 сыллаахха Дьокуускайдааҕы педогогическай училище дошкольнай салаатын кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитэ. Идэтин баһылаабыт, опыттаах дьону түмэр, хаһаайыстыбыннай үлэҕэ дьоҕурдаах үлэһити, 1977 сыллаахха сэбиэдиссэйинэн анаабыттара. Оччолорго «Сарыал» 40 кыра, 50 улахан саастаах иитиллээччилэр нэдиэлэни быһа хонуктаах сылдьаллара, субуотаҕа, өрөбүлгэ эрэ дьиэлэригэр бараллара. Ол да кэмҥэ детсадка миэстэ тиийбэтэ,  көрдөһөөччү элбэх буолан, 70 миэстэҕэ сүүсчэкэ о5о сылдьара.

Мария Ивановна үлэлиир кэмигэр төрөппуттэр көмөлөрүнэн ас астыыр дьиэ, оонньуур площадка, оҕо оонньуур дьиэтэ, күлүктээх кумах, араас спортивнай оноһуктары, душтары туттарбыта. Оҕолору үлэҕэ үөрэтэр сыалтан теплица туттаран, оҕурсуу үүннэрэн, хортуопуй ыһан аһылыктарыгар эбинэр буолбуттара. Маны барытын коллектив биир түмсүүлээх, үлэ5э кыһамньылаах буолан көхтөөхтук ылсан, төрөппүттэрин түмэ тардан ситиһэрэ. Төрөппүтү кытта үлэ бииргэ үлэлээһин сэбиэдиссэйтэн улахан тутулуктааҕын бары билэбит.

Бу дьааһыла сад сыл аайы Дьокускайдааҕы педучилище дошкольнай салаатыттан практиканнары үөрэтэр базовай тэрилтэ буолбута. Кинилэри үөрэтиигэ Мария Ивановна салайааччы, үөрэтээччи, наставник быһыытынан сылдьара. Кини группатыгар иитиллибит оҕолор оскуолаҕа киирэн баран ситиһиилээхтик үөрэнэллэрэ, орто анал, үрдүк үөрэхтэр кыһаларыгар үөрэнэн, араас идэлээх үлэһиттэр буола үүммүттэрэ. Кинилэр оҕо сылдьан иитиллибит детсадтарын, иитээччилэрин Мария Ивановнаны үөрэ-көтө көрсөллөрө. Оройуон иһигэр ыытыллар уонна Республиканскай семинарга «Сарыал» дьааһыла-сад иитээччилэрэ мэлдьи активнайдык кытталлара. «Сарыал» дьааһыла сад 1979 сыллаахха, оҕо дьылыгар улууска ыытыллар социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕа буолбута. Мария Ивановна оҕо садыгар иитээччинэн үлэлиир кэмигэр профсоюз председателинэн, сэбиэдиссэйдиир сылларыгар педагогтар кустовой методическай холбоһуктарыгар салайааччынан талыллан общественнай ноҕурууска быһыытынан үлэлээбитэ. Кини үлэҕэ ситиһиилэрин иһин, элбэх грамоталарынан, махтал суруктарынан бэлиэтэммитэ. Мария Ивановна иитээччи, салайааччы быһыытынан атыттарга үтүө холобур буолара, общественность уонна үлэлиир коллективын ытыктабылынан туһанара.

Бу курдук Мария Ивановна олоҕун сүүрбэ сыла кыра оҕону иитиигэ анаммыта.

Ити курдук эрчимнээхтик үлэлии сылдьан 50 сааһын туолуута хараҕынан улаханнык ыалдьан эппэрээсийэлэнэр буолан, баҕарбатар да үлэтиттэн тохтообута. Арыый доруобуйата көнөн хас да сыл буолан баран, таптыыр дьарыгын салҕаан сахалыы ойуулаах- бичиктээх таҥастары, сахалыы моһуоннаах дьахтар танаһын тигиинэн үлүһүйэн, эдэр ыччаты өбугэ таҥаһын – сабын тигэргэ пропогандалыырга саҥанан үлэтин саҕалаабыта. Кини оҥорбут оҥоһуктара, тикпит таҥастара көрбут эрэ киһи хараҕар быраҕыллар. Ол да иһин араас таһымнаах быыстапкаларга кыттан 1,2,3 миэстэлэри ылаттаан грамоталарынан, дипломнарынан, махтал суруктарынан наҕараадаламмыта.

Мария Ивановна үлэлиир сылларыгар, пенсияҕа тахсан да баран, олоҕу кытта тэҥнэ хаамсар кырдьаҕастартан биирдэстэрэ буолара. Араас быыстапкаларга кыттарын таһынан, ветераннар хордарын чилиэнэ. Пенсияҕа да олордор нэһилиэк улуус общественнай олоҕор активнайдык кыттар, үлэлээбит коллективын кытта мэлдьи сибээстэһэр. «2000 сылга- 2000 үтүө дьыала» хамсааһынна кыттыһан, үлэлээбит тэрилтэтигэр урут ииппит- үөрэппит оҕолоруттан хомуйан, 2000 солкуобайы көмөлөһөн үлэлээбит тэрилтэтин махталын ылбыта. Оройуон музейдарыгар бэйэтэ оҥорбут оҥоһуктарын бэлэхтээбитэ. Республикатааҕы Ярославскай аатынан музейга оройуон музейын фондатын хаҥатыыга үлэлэспит дьон испииһэгэр аатын ааттаабыттар. Мария Ивановна дьиҥнээх маастар, норуот культуратын, уус-уран оҥоһуктарын маастара дастабырыанньалаах.

Мария Ивановна Кэргэнэ Василий Федорович Пестряков эрдэ оһолго өлөн, эдэр сааһыгар огдообо хаалан, үс оҕону үөрэттэрэн үлэһит, ыал онортообута. Улахан кыыс Светлана Васльевна Госстрах директорынан уһуннук үлэлээбитэ билигин пенсияҕа олорор, улахан уол Владимир Васильевич аҕатын туйаҕын хатаран суол үлэһитэ буолан «Россия бочуоттаах суол тутааччыта» диэн ааты ылбыта, аччыгый уол Василий суоппар, тоҕус сиэннээх, биир хос сиэннээх.

 

 

Автор: К.Михайлов, 11г кылаас