Саввинова Домна Афанасьевна (1920 — 1993 гг.)

Төрөөбүт сирэ:  Кэбээйи оройуона, Аһахтаах учаастага (Мастаах нэһилиэгэ) 

Мин хос эбэм Саввинова Довна Афанасьевна 1920 сыллаахха Кэбээйи улууһун ыраах Аһахтааччы учаастагар, Оттоох  алааһыгар олорор Афанасий Никифоров дьиэ кэргэнигэр төрдүс оҕонон күн сирин көрбүтэ. Сэттэ оҕолоох Афанасий Никифоров сэниэ ыал ахсааныгар киирэрэ. Ол курдук, 1917 с. ыытыллыбыт Бүтүн Россиятааҕы тыа хаһаайыстыбатын биэрэпиһигэр көстөрүнэн, кини 22 төбө сылгылаах, 18 төбө ынах сүөһүлээх, 15 дэһээтинэ ходуһа сирдээх эбит. 1 илимнээх, 30  туулаах, сыл  устата 11 буут  (176 кг) балыгы балыктаабыт.

Хос эбэм кыра кэмҥэ Ликбезкэ (ликвидация безграмотности) үөрэнэ сылдьыбыт да, кыайан аахпат этэ. Бэрт мөлтөхтүк аатын буукубалаан суруйара. Оччотооҕу кэм сиэринэн сүөһү көрөн, ынах ыаһан, суорунаҕа бурдук тардан, сайынын от мунньуһан дьонугар көмөлөһөн улааппыта.

1939 с. хос эһэбин Саввинов Данил Спиридоновиһы кытта көрсөн, сөбүлэһэн ыал буолбуттара. 1942 с эһэбит армияҕа ыҥырыллан Чита куорат таһыгар кирпииччэ оҥорор собуокка үлэлээбитэ.

Жданов колхоз  үлэни кыайар туруу дьоно бары армияҕа ыҥырыллан , Ийэ дойдуларын көмүскүү барбыттара. Эр киһи ыарахан үлэтэ барыта кырдьаҕастар уонна дьахталлар санныларыгар сүктэриллибитэ. Уот кураан буолан, сут сыллар сагаламмыттара. 1942 с. Чурапчыттан «Кыым» уонна «Ленин» колхоз дьоно көһөн кэлбиттэрэ. Бу сэрии аас-туор сылларыгар күүс өттүнэн көһөрүүгэ кэлбит дьону балыктааһыны тэрийэн, элбэх киһини хоргуйууттан быыһаабыттара. Ол онно хос эбэм эмиэ туора турбатаҕа.   “Сарсыарда барарбытыгар тыыннаах хаалбыт дьон , киэһэ кэлэрбитигэр өлбүт буолаллара» — диэн харааста ахтара.

Мин хос эбэм колхоз араас  үлэтигэр таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Сайынын от үлэтигэр, күһүн бурдук хомууругар, ыраастааһыныгар, кыһынын  “Кубалыҥда”, ”Хайыҥда”, “Билии”, “Хойуо”  фермаларыгар  доярканан, от — мас тиэйээччинэн, үүт астааччыннан  үлэлиирэ. Оччолорго ойууру солоон, бааһына оҥорон бурдук ыһаллара, күһүн үүммүт бурдуктарын сиэрпэнэн быһан хомуйаллара, түүтэхтии баайаллара. Ханнык да үлэттэн аккаастаммат, кэпсэлгэ киирбит түргэн-тарҕан туттунуулаах, кыайыылаах-хотуулаах үлэһит этэ. Ити курдук сэрии саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри, биир күн өрөөн сынньаммакка, тоҥууну-хатыыны, аччыктааһыны  аахсыбакка, дьахталлар уонна оҕолор күүстээх үлэни үлэлээбиттэрэ. Кэлин хос эбэм араас тэрилтэлэргэ: оҕо саадыгар  ньээнкэнэн, кулуупка, баанньыкка оһох оттооччунан, оҕоруокка хаппыыста үүннэрээччиннэн үлэлээбитэ.

1992 с. мин хос эбэм “1941-1945 сс. Аҕа дойду улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

“Ийэбит сүрдээх сымнаҕас, аһыныгас майгылаах, холку  киһи этэ. Дьон –сэргэ сөбүлээн сылдьар ыала этилэр. Тулаайах хаалбыт быраатын Ваняны иитэн, улаатыннаран, үөрэхтээх киһи буоларыгар көмөлөспүтүн Ваня махтана ахтааччы” – диэн таайбыт Спиридон Данилович кэпсиирэ.

Хос эбэм Домна Афанасьевна 4 оҕону төрөтөн, улаатыннарбыта. Оҕолоро бары үрдүк үөрэхтэнэн,  дьон–сэргэ махталын , ытыктабылын ылар үлэһит дьон буолбуттара. Билигин 15 сиэн, 39 хос сиэн, 7 хос –хос сиэн кинилэр ааттарын ааттаталлар, олохторун салгыыллар.

 

 

Автор: С.Саидбегов, ученик 9В класса.