Саввин Иван Иннокентьевич (1915 – 1989)

 

Мин хос эһээм, аҕам өттүнэн,  Саввин Иван Иннокентьевич 1915 сыллаахха балаҕан ыйын 3 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас оройуонун III-с Наахара (билиҥҥинэн Тиэлиги) нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1935 сыллаахха Майа сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрбитэ. Минпрос иһинэн тэриллибит икки ыйдаах учуутал куурсугар үөрэммитэ. Күһүн Тиэлиги оскуолатыгар учууталынан анаммыта. 1938-42 сылларга оскуола сэбиэдиссэйинэн улэлээбитэ.

Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланан, 1942 сыл бэс  ыйыгар фроҥҥа барарга повестка туппута. Чебаркуль станцияҕа тиийэн тохтообуттара. Манна байыаннай үөрэҕи барбыттара. Сорохторун арҕаа фроҥҥа, 160  киһини Ураллааҕы байыаннай уокурукка ыыппыттара. 1942 сыл күһүнүттэн Челябинскайга НКМВ 701 нүөмэрдээх байыаннай собуокка сулууспалаабыта, комсомольскай үлэни тэрийсибитэ. Завод легендарнай «Катюшалары» оҥорор буолан кистэлэҥҥэ тутуллара. Ол туһунан 1973 сыллаах сэтинньи 19 чыыһылатыгар тахсыбыт “Вечерний Челябинск” хаһыакка фронтовик, РСФСР үөтүөлээх архитектора В.Е.Александров маннык суруйар:”Много лет спустя я узнал, что гроза фашистов, наша родная “Катюша” делалась у нас на базе завода им. Колющенко (тогда завод № 701 Наркомата минометного вооружения – НКМВ). В годы войны никто не знал, откуда они приходили на фронт…Кто знает о тех, кто строил “Катюш”? Из-за нее не уходили из цеха, а спали тут же на нарах. Ее своими руками поднимали на платформы, укутывали брезентом, отправляли скорее на фронт, под покровом ночи”. Хос эһээм дьонугар сулууспатын туһунан кэпсээбэт эбит. Түөрт ыарахан сэрии сылларыгар кистэлэҥ собуокка сылдьыбытын бу олох кэлин эрэ билбиппит.

1946 сыллаахха демоблизацияланан дойдутугар эргиллибитэ. 1946 – 1950 сылларга Бырама начаалынай оскуолатыгар, 1950 – 51 үөрэх сылыттан Наахара оскуолатыгар начаалынай кылаас, үлэ уруоктарын учууталынан, интернат сэбиэдиссэйинэн, иитээччитинэн үлэлээн пенсияҕа тахсыбыта. 1954 сыллаахха Дьокуускайдааҕы педчилищены кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитэ. Үгүс сылларга пропагандиһынан, политүөрэх тэрийээччитинэн, агитаторынан, профком председателинэн, төрөппүт университетын салайааччытынан үлэлээбитэ. Тэрийбит мастерскойа оройуоҥҥа биир үчүгэй үлэлээҕинэн биллэрэ. Киниэхэ үөрэммит оҕолор сылаас, истиҥ тылларынан араас үлэ үөрүйэхтэрин ылбыттарын олохторугар туһаналларын махтанан ахталлар.

1960 сыл сайыныгар Наахара сэттэ кылаастаах оскуолатын директора Данилов Дмитрий Алексеевич, билигин педагогическай наука доктора, партийнай тэрилтэ секретара Платонов Алексей Иннокетьевич, колхоз председателэ Анисимов Семен Тихонович көҕүлээһиннэринэн Наахара оскуолатыгар үлэ-сынньалаҥ лааҕырын тэрийбиттэрэ. Төрөппүттэр, общественность сэҥээритин ылбыта. Начальник Саввин Иван Иннокентьевич, иитээччи учуутал  Карпова Варвара Петровна салайыытынан сүүрбэччэ бэһис – алтыс кылаас оҕолорун көлө – илии звенота сайын устата 120 тонна оту бэлэмнээн “Правда” колохозка туттарбыта. Мантан ыла Иван Иннокентьевич биир да сайын өрөөбөккө, үксүгэр начаалынньыктаан  оҕо үлэ-сынньалҥ лааҕырын тэрийсэрэ. Араас сылларга начальниктарынан Саввин Иван Иннокентьевич, Уломжинскай Василий Романович, воспитателынан Карпова Варвара Петровна, Платонов Иван Иннокентьевич, поварынан Никифорова Варвара (Баартыйалаах Балбаара), учуутал Корякина Дария Федоровна, уо.д.а. таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрэ. Үлэлэрэ оройуоҥҥа, республикаҕа биллибитэ, хайҕаммыта, республиканскай хаһыакка, радиоҕа биэрии оҥоһуллубута, телевизорга уһуллубута. Аҕабыт үөрэппит, ииппит, үлэҕэ такайбыт үөрэнээччилэринэн киэн туттара. Кинилэр ортолоругар учуонайдар, артыыстар, производство салайааччылара, учууталлар, доруобуйа үлэһиттэрэ, инженердэр баалларыттан астынара.

Наҕараадалара: 1938 сыллаахха Мэҥэ Хаҥалас райсоветын уурааҕынан «Ударник учуутал» аата иҥэриллибитэ, «За трудовое отличие», «За победу над Германией», Кыайыы юбилейнай медалларынан, райком, райсовет хайҕал грамоталарынан бэлиэтэммитэ, Наахара орто оскуолатын, «Правда» холкуос, Наахара совхоз Бочуотун кинигэлэригэр үйэ-саас тухары киллэриллибитэ.

2015 сыллаахха кулун тутар 18 күнүгэр Саввиннар педагогическай династияларын туһунан Үөрэҕирии Министерствотын уурааҕа тахсыбыта. Холбоон педагогческай стажтара – 240 сыл.  Иван Иннокентьевич учууталын суолун кини оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ салгыыллар.

 

Автор: С. Алина ученица 4 «а» класса