Румянцев Илья Ильич (1937 г.р.)

 

Сотору эбэлэрбит, эһэлэрбит Улуу кыайыыны ситиспит  үбүлүөйдээх 80 сылын чиэстиэхпит.  84 сыл аннараа өттүгэр, 1941 сыл бэс ыйын 22 күнүгэр фашисткай Германия биһиги дойдубутугар соһуччу саба түспүтэ. Аҕа дойду Улуу сэриитин ыар кэмнэрэ хас биирдии ыалга сүрэхтэн оспот баас оннун хаалларбыта. Саха сириттэн сэрии сылларыгар барыта 62091 саллаат сэриигэ ыҥырыллыбыта, онтон  32 тыһыынчаттан тахса киһи сэрии толоонуттан эргиллибэтэҕэ. Сэрии диэн тыл хас биирдии киһини, оҕону  дьиксиннэрэр тыл. Биһиги эбэлэрбит, эһэлэрбит оҕо саас диэни билбэккэ, кыһалҕаны билэн улааппыттара.

Мин хос эһэм Румянцев Илья Ильич сэрии кэмин оҕото. Кини 1937 сыллаахха  Тэбиик нэһилиэгэр Илья Тимофеевич уонна Елизавета Петровна Румянцевтар дьиэ-кэргэттэригэр төрөөбүт. Аҕата таһаҕас таһыытыгар, мас кэрдиитигэр , ийэтэ сүөһү көрүүтүгэр үлэлээбиттэр. Арай биирдэ ийэтэ эһэбин сугулааҥҥа илдьэ барбыт.  Онно дьон бөҕө мустубут . Аҕатын  бииргэ төрөөбүт быраата Мэхээлэ (хонуу биригэдьиирэ) тыл этэ турара:- “Сэрии буолбут, сэриигэ барабыт. Эһиги этэҥҥэ олорун, кытаатан үлэлээн-хамсаан”-диэбитин өйдүүр. Кини сэрииттэн эргиллибэтэҕэ. 1943 сыллаахха колхуоска үлэлээбитэ. Төһө да кыра буоллар, сир тиэрсэрэ, оҕус сиэтэрэ. Аччык да буолан, кыра да буолан олус сылайара .Окко, күһүн хомуурга Өлөксөй Лугинов диэн оҕонньордуун  үлэһиттэргэ өйүө таспыт. Оҕонньор тэлиэгэҕэ олорон эһэбэр суол ыйар эбит. Күһүн сиэмэ астааһыныгар үлэлээбит. Үлэтин төлөбүрэ 1-1,5 киилэ бурдук.Ити сыл  олус кураан буолан аһыҥа дэлби түһэн бурдук үүммэтэх. Ол иһин оҕолор куулу соһон аһыҥа хомуйаллара , аһыҥа олус элбэх буолан ол куулга киирэр эбит.  Астара ымдаан, тиит сутуката, күөх үүт . Ити аска киһи аһаабыт да суотугар киирбэт буолан эһэм  куруук аччык сылдьар эбит. Абаҕата Сөдүөт муҥхаһыт буолан , кыра балык кэллэҕинэ ону үллэстэн аһыыллар эбит, сороҕор балык кэлбэтэҕинэ дьиэ иһинээҕи дьон уку-суку буолан аччык хоноллоро. Онтон балык элбэх кэллэҕинэ ол киэһэ дьоро киэһэ буолара. Ол эрээри оннук киэһэ дэҥҥэ буолара. Хаһыҥ сиэбит дьаарыҥсатынан лэппиэскэ сыыһын оҥорон кыра куһуогу биэрэллэрэ, ону ууну кытта сиэн син топпут курдук сананаллара. Ааҕар балаҕан үлэһиттэрэ хонуу үлэһиттэригэр тиийэн тыылга үлэни, куоталаһыыны, сэрии хаамыытын сырдаталлара. Кыайыы буоларын туһугар колхуостаахтар күнүстэри-түүннэри үлэлииллэрэ.

1945 сыллаахха кыайыы буолбутун  хос эһэм  бу курдук ахтара: ” Биир күн колхуостаахтары барыларын сугулааҥҥа ыҥырдылар. Онно оройуонтан саастаах киһи кэлбит этэ. Ол киһи “ Өстөөҕү кыайдыбыт! Кыайыы буолла!” диэн үөрүүлээх сонуну иһитиннэрбитэ.  Дьон үөрэн-көтөн, сорохтор ытаһан,  “Ураа!” хаһытаан, улуу Сталины уруйдаан үөрүү,  ыһыы-хаһыы буолбута. Кыайыы ыһыаҕар Бээдигэ  дьон-сэргэ бөҕө мустубута. Сүөһү өлөрөн  дьону күндүлээн, өр аччыктаабыт дьон эт амсайбыттара. Ырыа ыллаан, оһуохайдаан, атах оонньуутун оонньоон ыһыах хойукка диэри буолбута”.

Хос Эһэм  1993 сыллаахха пенсияҕа тахсан да баран 2010 сыллаахха  дылы суоппарынан үлэлээбитэ.  Ити сыл улаханнык ыалдьан үлэтиттэн тохтообута. Эбэбин кытта 10 оҕоломмуттар. Билигин 30 сиэн. 2 хос сиэн баар. Онон эһэм олоҕо салҕанар.

 

 

Автор: Е.Бурнашев, ученик 3 «Б» класса.