1936с Арыылаах оскуолатыгар бастакы кылааска. Сэрии са5ана сэттэ кылаас үөрэхтээх киhи салгыы үөрэммэккэколхоз үлэhитэ буолан барбытым. Маңнай  үөрэнэ сылдьан эдэр ыччат звенотугар оттооhунтан үлэбин са5алаабытым. Ити 1943с этэ. Ити сайын күhүңңү    өттүгэр от мунньар массыына5а көhөрөн үлэлэппиттэрэ. Эhиилги сайыныттан маңнай от охсор массыына5а үлэлээн баран бурдук быстарарбыт. Онон биригээдэ5э төhүү үлэhит курдук сылдьарым. Итинник үс —түөрт сыл үлэлээбитим.

      1947с. Арыылаах  нэhилиэгин советын секретарынан түөрт сыл  үлэлээн баран  биригэдьииринэн үлэлээбитим. Онтон кэнникитүөрт сылга Совет Исполкомун председателинэн үлэлээбитим.  Ити бириэмэ5э Аллаңа нэhилиэгэ Арыылаах  нэhилиэгэр холбоhон, кэңээн бөдөңсүйбүт нэhилиэк этэ. Хабар сирэ кэңээн үлэтэ да үгүс этэ. Совет председателинэн үлэлиир кэммэр балыыhабыт кыстыыр дьиэтэ суох буолан хаалбытыгар Игнатьев Яков дьиэтин атыылаhан онно эбии сал5ааhын туттаран саңа балыыhа тутуллуор диэри, оччотоо5у кэмңэ балыыhа кэм да сэнэх дьиэлэммитэ. Балыыhа дьиэлэнэрин ситиспитим. Совет исполкомугар онтон сессиятыгар дьүүллэhэн туран Аллаңаттан Уhун — Күөлгэ диэри телефон линиятын таттарбытым. «Маленков» колхоз председателэ Кокорин К.А. Уhун — Күөлтэн Тыhакыыска диэри, «Хрущев» колхоз председателэ Васильев С.К. телефон линиятын ба5анатын туруорбуттара. Оройуоннайсибээс  тэрилтэтэ линиятын тардыбыта.  Олтүмүгэр күhүн Уhун — Күөлгэ телефон линия татардыллан Сунтаары кытта телефон сибээhэ олохтоммута. «Маленков» колхоз хонтуоратын уларыта тутан улахан кулууп залатын туттарбыта, колхоз председателя Кокорин К.А. Ити кулуубуколхоз бэлэмнээн биэрбит матырыйаалынан Совет тэрилтэтин күүhүнэн эпсиэйдээhин тэриллибитэ. Онно үксүн совет, кулууп үлэhиттэрэ үлэлээбиттэрэ. Ол түмүгэр оройуоңңа биир бастың кулууптар ахсааннарыгар киирбитэ. Онон ити үлэлиир сылларбар сөптөөх үлэни ыытар этим. Олиhин буолуо республика5а советтар председателлэрин I семинар мунньа5ар оройуонтан биэс буолан сылдьыбыппыт. Райсовет сессиятыгар Арыылаах  нэhилиэгэр совет тэрийэр маассабай үлэтин туhунан боппуруоска дакылаат оңорбутум. Сөптөөх үлэ ыытыллар диэн сыаналамммыта.

       1954 сылтан бөдөңсүйбүт «Ленин» аатынан колхозка комплекснай биригээдэ биригэдьииринэн ананан үлэлээбитим. Отордообукка уонна бөhүөлэк былыргы хотонун таhыгар икки туруорбах да буоллар саңа ферма хотонун туттарбытым. Олох урукку сытыйбыт хотонтон үлэhиттэр саңа хотоңңо үлэлииллэрэ хааччыллыбыта. Төрөөбүт нэhилиэгим олохторо  тупсарыгар сөптөөхтүк кылаат киллэрсибиппиттэн киэн туттабын. Коммунистары производство быhаччы үлэтигэр ыытар уураахха сөп түбэhиннэрэн шофёр биэс ыйдаах курсугар тылланан үөрэнэ барбытым. Шофёр курсун бүтэрэн баран 1961с Тойбохойго киирэн шофёрунан алта, сэттэ сыл үлэлээбитим. Маңнай легковой онтон бензовоз массыына5а сылдьыбытым. Yчүгэй үлэм иhин бүтүн Союзтаа5ы тыа хаhаайыстыбатын быыстапкатыгар Москва5а путевканан бара сылдьыбытым. Онтон ремонтнай мастерскойга ремонтёрунан, столярнай мастерскойга столярынан, центр бухгалтериятыгар бухгалтерынан  үлэлии сылдьыбытым. Арыылаахха«Маленков» аатынан колхозка онтон бөдөңсүйбүт «Ленин» аатынан колхозка ревизиялыыр комиссия чилиэнин быhыытынан постояннай үлэлээбитим. Партком уураа5ынан 1970-72сс. оскуола интернатка хаhаайыстыбаннай директорынан үлэлээбитим. Партком уураа5ынан Тойбохойсовхоз Тойбохойдоо5у отделениятыгар хонуу биригэдьииринэн үлэлээбитим. Ити бириэмэ5э сылгы иитиитэ, оттооhун лаппа өрө көтө5үллүбүтэ эбии аhылык үчүгэйдик бэлэмнээhини ситиhиллибитэ.  Ити кэнниттэн пенсия5а тахсанүлэттэн уурайыахпар диэри бухгалтерынан, онтонкассирынан үлэлээн сылдьан хара5ым мөлтөөн 1991с үлэттэн уурайан бочуоттаах сынньалаңңа олоробун. Билигин Тойбохой уонна Арыылаах нэhилиэгин «Бочуоттаах киһитин» аатыниңэрбиттэрэ.  Үлэлээбит кэмнэрбэр элбэх бочуотунай грамоталарынан, араас  өрүттээх премияларынан, араас дефицитнэй табаар фондатынан: мотоцикл, телевизор, көбүөр биэрэн тураллар. Шофёрдуур бириэмэбэр «РСФСР тыатын хаhаайыстыбатын куоталаhыытын туйгуна» диэн значогунан бэлиэтэммитим.

Биригэдьиирдиир бириэмэбэр «Yлэ5э туйгунуниhин» медалынан на5араадаламмытым. «Коммунистическай  үлэ ударнига» диэн аатиңэриллибитэ. Тойбохой совхоз эрдэ5инэ «Тойбохой совхоз бочуотун кинигэтигэр»

1936с Арыылаахоскуолатыгар бастакы кылааска. Сэрии са5ана сэттэ кылаас үөрэхтээх киhи салгыы үөрэммэккэколхоз үлэhитэ буолан барбытым. Маңнай  үөрэнэсылдьан эдэр ыччат звенотугар оттооhунтан үлэбинса5алаабытым. Ити 1943с этэ. Ити сайын күhүңңү    өттүгэр от мунньар массыына5а көhөрөнүлэлэппиттэрэ. Эhиилги сайыныттан маңнай от охсор массыына5а үлэлээн баран бурдукбыстарарбыт. Онон биригээдэ5э төhүү үлэhиткурдук сылдьарым. Итинник үс —түөрт сылүлэлээбитим.

      1947с. Арыылаах  нэhилиэгин советынсекретарынан түөрт сыл  үлэлээн баран  биригэдьииринэн үлэлээбитим. Онтон кэнникитүөрт сылга Совет Исполкомун председателинэнүлэлээбитим.  Ити бириэмэ5э Аллаңа нэhилиэгэАрыылаах  нэhилиэгэр холбоhон, кэңээнбөдөңсүйбүт нэhилиэк этэ. Хабар сирэ кэңээн үлэтэ да үгүс этэ. Совет председателинэн үлэлииркэммэр балыыhабыт кыстыыр дьиэтэ суох буоланхаалбытыгар Игнатьев Яков дьиэтин атыылаhанонно эбии сал5ааhын туттаран саңа балыыhатутуллуор диэри, оччотоо5у кэмңэ балыыhа кэм да сэнэх дьиэлэммитэ. Балыыhа дьиэлэнэринситиспитим. Совет исполкомугар онтонсессиятыгар дьүүллэhэн туран Аллаңаттан Уhун — Күөлгэ диэри телефон линиятын таттарбытым. «Маленков» колхоз председателэ Кокорин К.А. Уhун — Күөлтэн Тыhакыыска диэри, «Хрущев» колхоз председателэ Васильев С.К. телефон линиятын ба5анатын туруорбуттара. Оройуоннайсибээс  тэрилтэтэ линиятын тардыбыта.  Олтүмүгэр күhүн Уhун — Күөлгэ телефон линиятатардыллан Сунтаары кытта телефон сибээhэолохтоммута. «Маленков» колхоз хонтуоратынуларыта тутан улахан кулууп залатын туттарбыта, колхоз председателя Кокорин К.А. Ити кулуубуколхоз бэлэмнээн биэрбит матырыйаалынан Совет тэрилтэтин күүhүнэн эпсиэйдээhин тэриллибитэ. Онно үксүн совет, кулууп үлэhиттэрэүлэлээбиттэрэ. Ол түмүгэр оройуоңңа биир бастыңкулууптар ахсааннарыгар киирбитэ. Онон ити үлэлиир сылларбар сөптөөх үлэни ыытар этим. Олиhин буолуо республика5а советтарпредседателлэрин I семинар мунньа5ар оройуонтанбиэс буолан сылдьыбыппыт. Райсовет сессиятыгарАрыылаах  нэhилиэгэр совет тэрийэр маассабайүлэтин туhунан боппуруоска дакылаат оңорбутум. Сөптөөх үлэ ыытыллар диэн сыаналамммыта.

       1954сылтан бөдөңсүйбүт «Ленин» аатынанколхозка комплекснай биригээдэ биригэдьииринэнананан үлэлээбитим. Отордообукка уонна бөhүөлэкбылыргы хотонун таhыгар икки туруорбах да буоллар саңа ферма хотонун туттарбытым. Олохурукку сытыйбыт хотонтон үлэhиттэр саңа хотоңңоүлэлииллэрэ хааччыллыбыта. Төрөөбүт нэhилиэгимолохторо  тупсарыгар сөптөөхтүк кылааткиллэрсибиппиттэн киэн туттабын. Коммунистарыпроизводство быhаччы үлэтигэр ыытар уурааххасөп түбэhиннэрэн шофёр биэс ыйдаах курсугартылланан үөрэнэ барбытым. Шофёр курсунбүтэрэн баран 1961с Тойбохойго киирэншофёрунан алта, сэттэ сыл үлэлээбитим. Маңнайлегковой онтон бензовоз массыына5а сылдьыбытым. Yчүгэй үлэм иhин бүтүн Союзтаа5ы тыа хаhаайыстыбатын быыстапкатыгар Москва5а путевканан бара сылдьыбытым. Онтон ремонтнаймастерскойга ремонтёрунан, столярнаймастерскойга столярынан, центр бухгалтериятыгарбухгалтерынан  үлэлии сылдьыбытым. Арыылаахха«Маленков» аатынан колхозка онтон бөдөңсүйбүт «Ленин» аатынан колхозка ревизиялыыр комиссия чилиэнин быhыытынан постояннай үлэлээбитим. Партком уураа5ынан 1970-72сс. оскуолаинтернатка хаhаайыстыбаннай директорынан үлэлээбитим. Партком уураа5ынан Тойбохойсовхоз Тойбохойдоо5у отделениятыгар хонуубиригэдьииринэн үлэлээбитим. Ити бириэмэ5э сылгы иитиитэ, оттооhун лаппа өрө көтө5үллүбүтэ эбии аhылык үчүгэйдик бэлэмнээhиниситиhиллибитэ.  Ити кэнниттэн пенсия5а тахсанүлэттэн уурайыахпар диэри бухгалтерынан, онтонкассирынан үлэлээн сылдьан хара5ым мөлтөөн 1991с үлэттэн уурайан бочуоттаах сынньалаңңаолоробун. Билигин Тойбохой уонна Арыылаах нэhилиэгин «Бочуоттаах киһитин» аатыниңэрбиттэрэ.  Үлэлээбит кэмнэрбэр элбэхбочуотунай грамоталарынан, араас  өрүттээх премияларынан, араас дефицитнэй табаарфондатынан: мотоцикл, телевизор, көбүөр биэрэнтураллар. Шофёрдуур бириэмэбэр «РСФСР тыатынхаhаайыстыбатын куоталаhыытын туйгуна» диэнзначогунан бэлиэтэммитим.

Биригэдьиирдиир бириэмэбэр «Yлэ5э туйгунуниhин» медалынан на5араадаламмытым. «Коммунистическай  үлэ ударнига» диэн аат иңэриллибитэ. Тойбохой совхоз эрдэ5инэ «Тойбохой совхоз бочуотун кинигэтигэр» киллэриллибитим.  Онон ити үлэлээбит үлэлэрбэр сөптөөх үлэни ыыппытым диэн киэн туттабын. Ити на5араадалары таhынан ветеран медалынан, 55 сылга юбилейнай медалларынан на5араадаламмытым. Элбэх медалынан  үлэм сыаналаммыта.  Билигин үлэ, тыыл ветерана, колхознай-совхознай тутуу ветеранын быhыытынан сылдьабын. Урукку  үлэлээбит кэмнэрбин, олорбутолохпун мэлдьи ахта-саныы сылдьабын.

Онон ити үлэлээбит үлэлэрбэрсөптөөх үлэни ыыппытым диэн киэн туттабын. Итина5араадалары таhынан ветеран медалынан, 55 сылга юбилейнай медалларынан на5араадаламмытым. Элбэх медалынан  үлэмсыаналаммыта.  Билигин үлэ, тыыл ветерана,колхознай-совхознай тутуу ветеранын быhыытынансылдьабын. Урукку  үлэлээбит кэмнэрбин, олорбутолохпун мэлдьи ахта-саныы сылдьабын.