Петрова Ефросинья Касьяновна

Горнай улууһун 2 Атамай нэһилиэгэр олорор бааһынай дьиэ кэргэнигэр Петров Назар Петровичка, Максимова Вера Максимовнаҕа 1926 сыл от ыйын 9 күнүгэр Фрося — диэн кыыс оҕо күн сирин көрбүтэ. Бу оҕо эрэйдээх балтараа саастааҕар ийэтэ өлөн, биэс сааһыгар аҕатын сүтэрэн тулаайах хаалаахтаабыт оҕону аһынан абаҕата Касьян 1 Атамайга көһөрөн илдьэ барбыт. Фрося оҕо сааһа «Ынахсыт» диэн сайылыкка ааспыт. Кини аҕабатыгар дьиэ ис — тас үлэтин үлэлээн көмөлөһөрө. Кыһынын мас мастыыра, сүөһү уулатара, сайынын от оттоһоро, ынах мэччитэрэ, хомуйара. Сайыҥҥы сайылыктара «Ынахсыт» сүрдээх үчүгэй мэччирэҥнээх, күөх оттоох. Хара тыатыгар кылааннаах күндү түүлээх кыыллардаах, күөллэригэр собо, мунду балыктаах дойду үһү.

«Алаас илин өттүгэр сыырдааҕа. Ол сыыр сайын аайы дьэрэкээн сибэккинэн туолара. Онтон уҥуоргу өттүгэр хатыҥ чараҥ сэлэлин үүммүт. Күөллэригэр саас, күһүн кустар маатырҕаһаллара. Сарсыарда, күн күөрэйдэр эрэ, алаас иһэ ынах маҕырааһынынан, чыычаахгар кэрэ ырыаларынан, киэһэтин түптэ буруотун сытынан туолара» — диэн оҕо сааһын ахта санаан, мүчүк гына — гына кэпсиирэ үлэ, тыыл ветерана, хос эбэм барахсан, Петрова Ефросинья Касьяновна.

Эбэм 12 саастааҕар Таастаах оскуолатыгар маҥнайгы кылааска үөрэнэ киирбитэ. Онно икки кылааһы бүтэрэн баран, Улуу Сыһыы таҥара дьиэтин оскуолатын төрдүс кылааһын 1943 сыллаахха ситиһиилээхтик бүтэрэн, икки миэтэрэ сиитэс таҥаһынан наҕараадаламмытын күндүтүк санаан үөрэ — көтө кэпсиирэ.

Билэрбит курдук, 1943-1944 сылларга колхозтарга үлэҕэ эт илии тиийбэт этэ, онуоха эбии кураан дьыллар охсуулара ыарахаттары үөскэппитэ. Кинилэр бука бары күнүс сынньанары, түүн утуйары билбэккэ «Барыта фроҥҥа, барыта кыайыы иһин» девизтээх, биирдии бэйэлэрэ сэриигэ барбыт кэргэннэрин, убайдарын, бырааттарын, барыларын оннугар үлэлээбиттэр. Мин эбэм, Петрова Ефросинья Касьяновна, олортон биирдэстэрэ буолар. Оскуолаттан үөрэнэн бүтээт, оҕолор колхоз үлэтигэр көмөлөһөллөр. Ол курдук эбэм этэринэн: «Тэлиэгэлээх оҕуһунан отчуттарга өйүө, тар уутун таһар этим, ол быыһыгар атынан от мустарарым, сороҕор ыанньыксыттыырым, сороҕор кыһыҥҥы оттук мас бэлэмнээһинигэр үлэлиирим. Ас-таҥас тиийбэт буолан, оҕо- уруу үксэ аччык сылдьан үлэлиирбит», — диэн кэпсиирэ. Сэрии бастакы сылыттан аска- таҥаска карточнай система олохтонон, колхозтаахтарга ыйга биэстии киилэ бурдук, эккэ- арыыга эмиэ кытаанах нуорма буолбутун билэбит. 1943 сылга саха сиригэр тыа хаһаайыстыбатын өрө көтөҕүү соруга турбута. Ону олоххо киллэрээри сүөһү ахсаана элбээн, оттооһунугар үрдүк эбэһээтилистибэлэр көрүллүбүттэр.

«Барыта фроҥҥа, барыта кыайыы иьин!»- диэн девизтээх, сылайары- элэйэри аахсыбакка сындалҕаннаах үлэҕэ бэйэтин уһулуччу кылаатын киллэрбитин иһин, кэлин эбэбин «1941-1945 сс. А5а дойду сэриити килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээлинэн наҕараадалаабыттар.

Эбэм кэргэн тахсан, Салбаҥҥа көһөн «Аҕыс» учаастакка ыанньыксытынан үлэлии кэлбит. Онтон 1951 сылга кэргэнэ «Ленин» колхоз «Никольскай» учаастагар үлэлии киирбит.

1973 сылга улууска бастыҥ үлэһиттэри кытта делегатынан талыллан киирбит. Ол сыл «Социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕа» знагынан наҕараадаламмыт уонна хара саһыл тириитэ фондатынан бириэмийэлэммит. Кэлин бастыҥ ыанньыксыт аатын ылан, үрдүк көрдөрүүнү ситиһэн «Үлэ ветерана» мэтээлинэн, элбэх бочуотунай грамотанан наҕараадаламмыт, харчынан бириэмийэлэммит.

Эһэм кэпсииринэн, хос эбэм пенсияҕа тахсан баран, Нам селотугар араас үлэлэргэ үлэлээбит: харабылынан, остуораһынан, нээньэнэн, санитарканан. Ити курдук эбэм ханнык да үлэттэн чаҕыйбакка, үтүө суобастаахтык үлэлээн, элбэх дьон махталын, убаастабылын ылбыт.

Мин өйдүүрбүнэн, эбэм хотоҥҥо киирэн кэллэххэ, ынахтарын, ньирэйдэрин таптайа, имэрийэ — томоруйа, сүөһүлэрин кытта кэпсэтэ сылдьар буолара. «Ынах таҥара сүөһүтэ, дьону-сэргэни аһатар- сиэтэр»,- диирэ. Иллэҥ кэмигэр сахалыы хаһыаттары, кинигэлэри сэргээн ааҕара. Сарсыарда ойон тураат, радиотын холбоон, республика сонуннарын сөбүлээн истэрэ. Сиэннэригэр өрүү кэһии ууруулаах буолара. Төрөөбүт күммүтүн ааҕа билэрэ, сэмэй бэлэхтээх буолара. Мин, хос эбэм, Ефросинья Касьяновна сүрдээх ыалдьытымсах, өрүү минньигэс, сылаас чэйдээх, быстыбат суораттаах, күөрчэхтээх, элбэх кэпсээннээх-сэһэннээх, дьоҥҥо истиҥ, сылаас сыһыаннаах, элбэх билэр дьоннордоох, табаарыстардаах, сүрдээх үөрунньэҥ киһи этэ.

 

 

Автор: Неустроева С., 10 класс