Петрова – Андреева Елизавета Алексеевна

Хос хос эбэм Петрова – Андреева Елизавета Алексеевна, 1924 с. Сунтаар оройуонугар Куокуну нэhилиэгэр Элгээн диэн сиргэ сэниэ ыалга. Икки кыыстан биирдэстэрэ, эбэм эдьиийэ Маайа, эhэлээх эбэтигэр иитиллибит. Эбэм Лиисэ аҕатыгар уонна кини иккис кэргэнигэр Анна Петровнаҕа хаалбыт. Ол сылдьан, Куокуну 4 кылаастаах оскуолатын бүтэрэн 1938 с., ол аата 14 үлэтин стаһа саҕаламмыт. Эбэм аҕатынан бииргэ төрөөбүттэрэ: Мария – история учуутала, Дария – медицинскэй сиэстэрэ, улахан Татьяна дошкольнай үөрэхтээһин бэтэрээнэ, кыра Татьяна нэһилиэк сэбиэтин сэкирэтээринэн уһуннук үлэлээбитэ, Федор армия кэнниттэн Мииринэйгэ үлэлээн, нуучча кыыһа кэргэннэнэн, устунан Алтай диэки олохсуйбута, кыралара Иван, оскуола кэннэ Иркутскайга авиационнай училищены бүтэриэҕиттэн олоҕун тиһэх күннэригэр диэри Дьокуускайдааҕы авиапорт ИТР састаабыгар үлэлээбитэ. Кини туйаҕын хатаран эдьиийин уола Александр Матвеевич Румянцев “Гражданскай килбиэн” бэлиэлээх, гражданскай авиация бэтэрээнэ, төрөппүт уолунуун Евгений Румянцевтыын Саха сирин авиациятын туруу үлэһиттэрэ буолан үлэлии сылдьаллар.

Киэн туттабын эһэбинэн, эбэм Лиисэ аҕатынан, Алексей Николаевич Петров 1935-1936 сс., колхозтар саҥа тэриллиэхтэриттэн “Свердлов” колхозка председателинэн талыллыбыт. Кини бары дьоҕурун, сатабылын туһанан, сэрии ыар сылларыгар, өлүү-сүтүү кэмигэр дьон хоргуйан өлүүтүн таһаарбатаҕа, ол Куокуну нэһилиэгин туһунан кинигэлэргэ ахтыллар. Эһэм аах улахан кыыстарын Лиисэни, мин эбэбин, бэйэтиттэн улахан аҕа, улаатан эрэр кыыстаах огдообо киһиэхэ – Василий Спиридонович Андреевка кэргэн биэрэллэр. Кини сэриигэ тиийэн баран, сураҕа суох сүтээхтээбит. Куокуну нэһилиэгиттэн 70-тан тахса киһи сэриигэ барбытыттан 47 киһи Ийэ дойдуларын көҥүлүн иһин кыргыс хонуутугар олохторун толук уурбуттара.

31 киһи кыайыы кынаттанан төрөөбүт төрүт буордарыгар эргиллибиттэрэ диэн Сунтаар кииннэммит библиотечнай ситимэ “Куокуну нэһилиэгэ” диэн 2006 с. таһаарбыт брошюратыгар этиллэр. Сорохтор инбэлиит буолан, сыыйыллан эрдэ төннүбүттэр. Ол курдук, 1942 с. Хомуурга ыҥырыллан баран, Курскай-Орловскай туһаайыы кырыктаах кыргыһыытыгар улаханнык бааһыран, госпитальга өр эмтэнэн, сэрииттэн доруобуйатынан сыыйыллан, “Хорсунун иҺин” мэтээллээх Дмитрий Кузьмич Петров 1944 с. дойдутун булар. Ол саҕанааҕы аҕыйах ыччат бииргэ түмсэн, билсэн, доҕордоһон, Миитэрэйдээх Лиисэттэн 1945 с. от ыйын 10 күнүгэр мин эһэм Алексей Васильевич Петров төрөөбүт. Эбэм Лиисэ ол кэмҥэ атынан от оҕустара сылдьан, эһэбин оҕоломмут. Аҕыйат хоноот да, эһэбин ыксалынан кэлэн эмнэрэ түһэ-түһэ салгыы отун оҕустара бараахтыыра үһү. Ити курдук сэрии кэмигэр эр дьону солбуйан, кыһын фермаҕа, сайын от үлэтигэр, бурдук ыһыытыгар, күһүн бурдук хомууругар үлэлээн, эбэм барахсан туруу үлэһит буолбута. Ону учуоттаан, 1947 с. “Свердлов” колхоз бырабылыанньатын уурааҕынан 6 киһиттэн бастакынан, мин эбэбин Елизавета Алексеевна Петрова “1941-1945 cc. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин” диэн Сталин төбөлөөх мэтээлинэн наҕараадаламмытын туһунан улуус архыыбыттан (фонд1, опись1, дело17, стр.147) туоһу суругу эһэм Алексей ылбыт. Ол мэтээли туох да суруга суох, кичэллээхтик суулаан эбэм илдьэ сылдьарын эһэм көрөр этим диэн ахтар. Олоххо араас буолар эһэм уонна эбэм Лиисэ ыал буолан холбоһон бииргэ олорботохтор.

Эбэм, эһэм кыратыгар, Афанасий Алексеевич Нарбыков диэн тракторист киһиэхэ кэргэн тахсан, маҥнай Тойбохойго, онтон Сунтаарга олохсуйбуттар. “Ийэм Сунтаарга уһуннук сельпо маҕаһыыныгар үөрэ-көтө үлэлээбитэ, элбэх грамоталардаах этэ. Ийэм үчүгэй иистэнньэн этэ: түүлээх да таҥаска, чараас да таҥаска иҥнигэһэ суох иистэнэрэ, имиини эмиэ сатыыра. Онон билсэр-көрсөр дьоно элбээбитэ, сакаас бөҕө киирээччи… Биһиги ыал кыһыҥҥы атах таҥастарбытын, уолаттарбыт үтүлүктэрин, бэргэһэлэрин ийэм сылаас илиитинэн кичэллээхтик тигэрин астынарбыт, үөрэрбит. Ынах тутар этибит, үүт, сүөгэй, кымыс, суорат быстыбакка баара, кууруссаларбыт мэлдьи сымыыттыллара. Биһиэхэ элбэх ыалдьыт-хоноһо сылдьара, ийэм итии чэйэ,астаах остуола куруук бэлэм буолара.” (эһэм Алексей 2020 с. суруйбут ахтыытыттан).

Эбэм ыалдьан, уһуннук эрэйдэммэккэ, 68 сааһыгар олохтон туораабыта.

Эбэм Елизавета Алексеевна үлэни өрө туппут, майгылаах мааныта, хаһаайка бастыҥа, тапталлаах ийэ, иһирэх эбэ буолан сирдээҕи олоҕун сиэрдээхтик олорон ааспыта.

 

А. Адамов , 8 “А” кылаас.