Петрова Александра Кирилловна (1920 г.р.)

 

Мин эбээм Александра Кирилловна Петрова Горнай улуус биир үчүгэй көстүүлээх, быйаҥ сир астаах, элбэх бултаах, сирдээх уоттаах Куочалы алааһыгар 1920с. Ороһоооспо күнүгэр төрөөбүтэ.

Бэрдьигэстээххэ «Кыһыл» холкуоска ыал баар суох төһүү үлэһитэ буолбут. Оҕуруот аһын үүннэрэр биригээдэҕэ үлэлээбит. 1936-1938 сс. Оҕуруот үлэтигэр  үчгүэй көрдөрүүнү ситиһэннэр республика5а тыа хаһаайыстыбатын быыстапкатыгар кыттан былааччыйа таҥаһынан, чэйинэн бириэмийэлэммиттэр. Үлэ ыарахана, сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри, наҕылыйар, сэлээннэнэр диэни билбэккэ үлэлииллэрэ.  Үлэҕэ хамнаска, общественнай дьыалаҕа туора көрөн турбат идэлээх кыыс биригэдьиирдээбит, комсомольскай тэрилтэ секретарынан таллыллыбыт, партияҕа кандидат буолбут. 1939 сыллаахха ыытыллыбыт бастакы олохтоох Советтар быыбардарыгар депутаатынан талыллыбыт. Ол саҕанааҕы саха ыччатын сытыы киһиннэн, төһүү үлэһит быһыытынан биллэрэ Алаксандра Петрова. Эбээм эдэр сааһа дойду историятын саамай тыйыс Аҕа дойду сэриитин кэмигэр, аччык-сут дьыллары этинэн -хаанынан билэн, 4 балтын көрөн, ийэтигэр көмөлөһөн олох саамай ыарахан кэмнэригэр ааһар. Төһө да олох ыараатар, сатарыйдар, эбээм салайар фермата 1940-1943 сс. бастыннар ахсааннарыгар киирсэр. Дьону сэргэни кытта тапсан үлэлиирин иһин 1943с. Дьокуускайга ааҕар балаҕан үөрэҕэр үөрэттэрэ ыыталлар, үөрэҕин ити сыл бутэрэр, Ол кэннэ Солоҕон нэһилиэгэр ааҕар балаҕан сэбиэдиссэйинэн анаммыт.

Эбээм Солоҕон дьоно-сэргэтэ наһаа үлэһит, талааннаах, иллээх, бэйэ-бэйэлэрин өйөнсөр этилэр диэн мэлдьи истинник саныыра, киэн туттан кэпсиирэ.

Сэрии кэмигэр саха дьахталлара төһөлөөх ыарахан үлэни көрсүбуттэрэ, төһөлөөх санааҕа онооҕо ылларбыттара буолуой. Кыайыыга эрэл, кыайыы ыраахтан тыгар сыдьаайа эрэ кинилэргэ күүс эбэрэ, тирэх буолара. Тыа сиригэр хаалбыт дьахталлар барахсаттар сэниэни эһэр, доруобуйаны айгыратар ыарахан үлэҕэ эрэ тиксибэтэхтэрэ. Кыра эмэ ууруу, көмүс сыыһа баар буоллаҕына барыта кыайыы туһугар барбыта.

Эбээм аҕата булчут оҕонньор 1941 сыллаахха өлбүтэ. Кини бултаабыт түүлээҕин эбээм, ийэтинээн, балтыларын көмөлөһүннэрэн иистэнэн, ичигэс кээнчэ, үтүлүк бөҕөтүн тигэн фронна ыытарга туттарбыттара. Ол түҥкэтэх саха дэриэбинэтигэр, саха дьахтарын уус илиитинэн тигиллибит ичигэс таҥастарын сэрииһит буойуннарга син туһугар көмө буоллахтара. Кыайыы күнүн чугаһаттахтара. Сэрии кэмигэр үчүгэй үлэтин иһин, кыайыыны уһансыбытын иһин Эбээм «Үлэҕэ килбиэн иһин» диэн Сталин мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Сэрии да кэннэ эбээм Александра Кирилловна үлэттэн да, общественнай олохтон да туора турбатаҕа. Аны ветеринаар идэтин баһылаан, үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Араас хайгабыл наҕараадата элбэх. Сааһын тухары дьон ортотугар сырытта дьон ытыктабылын ылла. Олоҕор үлэни үнэр таҥара оносторо, биһигитини сиэннэрин куруутун «Олоруман, үлэлээн» —  диэн этэрин элбэхтэ истэччибит, дьиэ ис-тас үлэтигэр үлэлэтэн, үөрэппитэ элбэх.

Комсомол партия миигин, кыра үөрэхтээх киһини иитэн, үөрэтэн олох киэҥ, сырдык суолугар таһаарбыттара, — диир этэ эбээм. Эбээм үйэтин сааһын тухары үлэҕэ мускуллубут, үтүөҕэ, сырдыкка, үөрэххэ тардыһан  сэмэй майгытынан, күүстээх санаатынан,  олох тупсарыгар итэҕэллээхтик үлэлээн кэлбитэ. Эбээм ыал улахан кыыһа буолан биһиги аймахха саамай тутаах киһибит этэ. Бииргэ төрөөбут балыстарын оҕолорун түмэн, сүбэлээн амалаан, олоххо-дьаьахха ситиһиилэриттэн олус үөрэрэ. Эбээм сырдык баҕа санаата «Үөрэнин, үөрэхтээх киһи буолун, оччоҕо элбэҕи ситиһиэххит, олоххут олохтоох буолуоҕа» — диэн этэ. Биьиги Эбээбит Александра Кирилловна уонна Сахабыт сирин дьахталлара Сэрии ыарахан кэмигэр Тыылга тулуурдаахтык үлэлээн билигин биһиги олохпут салҕанар. Биһиги дьиэ кэргэн эбээм кыыһа биһиги Ийэбит, ийэтин баҕа санаатын толорон, үлэлээн биһигитин улаатыннаран үлэһит онортоото, Корякина Парасковья Матвеевна ССРС, СР культуратын туйгуна, СР «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайына, СР бочуоттаах ветерана, үлэ ветерана. Биһиги сиэннэрэ, хос сиэннэрэ, хос хос сиэннэрэ Эбээбитинэн Александра Кирилловна Петрованнан киэн туттабыт, саныыбыт, таптыыбыт уонна махталбыт мунура суох!

 

 

 

Автор: М.А.Брызгалова