Пермякова Мария Михайловна (1929 г.р.)

 

Биһиги күн – күбэй ийэбит Мария Михайловна Пермякова  1929 сыллаахха Муус устар 10 күнүгэр  Мэҥэ- Хаҥалас Тараҕана нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата Жирков Михаил Степанович, ийэтэ Жиркова Варвара Николаевна. Бииргэ төрөөбүттэр алтыа этилэр. Улахан убайа Роман сэриигэ үстэ араанньы буолан госпитальга сытна хаартыскалаах суругун туппуттара, салгыы сэриигэ барбыт ол кэнниттэн биллэрии кэлбит суох буолбутун туһунан.  Икки убайдара Константин уонна Николай оҕо- уруу бөҕө. Бэйэлэрэ син сааһыран баран күн сириттэн барбыттара. Ийэбит кэнниттэн биир оҕо кыра сааһыгар улахан ыарыыттан суох буолбут. Кыра быраата Михаил оҕолордонон дьиэлэнэн- уоттанан Төхтүргэ этэҥҥэн олорор.

Ийэбит оҕо сааһыгар Томторго уөрэммит, тараҕанаттан сатыы сылдьан алта кылааһы бүтэрбитэ. Аата сылайбат да эбиппит, кыра өйүө дуомнаах айаннаан мырааны өрө таҥнары түһэн дьиэбитигэр киэһээ тиийэр этибит диэн кэпсиирэ. Сайынын хортуоппуйга, окко үлэлээн бурдук туорааҕа хомуйан күн солото суох сылдьаллар үһү.

Сэрии кэмигэр Биһиги диэки улахан хоргуйуу суоҕа, Дьокуускай куорат чугаһа буолан от- мас атыылаан син бэйэбитин көрүнэн олорбуппут диэн ахтар этэ. Эһээбитин военкоматка ыҥыра сылдьыбыттар да сэриигэ ылбатахтар. Эһээбит балыксытын иһин нэһилиэгин дьонун- сэргэтин балыктаан аһат диэн хаалларбыттар. Кэнники да кэмнэргэ эһээбит балыктаата да дьонугар- сэрэгэтигэр наар түҥэтэрэ.

Ийэбит 1947- 1948 сылларга айылҕабыт курааннаабытыгар Чурапчыга субан сүөһү көрөн кыстыы хаһыа да буолан тахсыбыттар. Астара да, халын таҥастара да аанньа суох буолан эрэй бөҕөнөн кыстаабытттар. Онно үлэлии сылдьан аҕабытын көрсөн 1949 сыллаахха тохсунньу 1 күнүгэр ыал буолбуттар. Холбоһон баран балтараа сыл курдук Чыаппараҕа олорбуттар. Аҕабыт эмтэнэр буолан Чурапчыттан Мэҥэ- Хаҥалас Төхтүр нэһилиэгэр  көһөн олохсуйбуттара.  Этэҥҥэ буолан быр- бааччы үс уол, икки кыыс оҕолонон бэйэлэрин кыахтарынан дьоллоохтук олорбуттара. Аҕабыт барахсан мин баайым оҕолорум диэхтиир этэ. Ийэбит аҕабытыттан тоҕус сыл балыс этэ. Билигин санаатахха аҕабыт сымнаҕас, аҕыйах саҥалаах, киэҥ халыҥ майгылаах эбит. Мээнэ мөҕө этэ сылдьыбат этэ. Ийэбит кэлбит барбыт дьаһала элбэх буолааччы.

Кыһынын Төхтүргэ, сайынын Үнүгэттэнэн, Кыыс оонньообутунан, күһүнүн Маандайынан, Дьанхаадынан оттууллара оччолорго. Ол кэмнэргэ элбэх дьогу, ыаллары кытта дьукаахтаһан эйэ дэмнээхтик бииргэ кыыһырсыбакка олорор этилэр.

Аҕабыт өлбүтүн кэнниттэн ийэбит биэс оҕотунаан соҕотох хаалбыта. Улахаттар оскуоланы саҥардыы бүтэрэн, кыралар кыра кылааска үөрэнэр кэмнэрэ этэ. Ийэбит барахсан кыайыгас, хотугас үлэһит буолан барыбытын дьонтон туох да итэҕэһэ суох гына иитэлээбитэ. Сарсыарда эрдэ туран бэйэтин сүөһүтүн көрө охсон, уопсай сүөһүтүгэр сүүрэ охсоро. Биһиги бэйэ- бэйэбитин көрсөн, хотонунан, дьиэнэ илии- атах буолан көмөлөһөр этибит. Оттор маһын, сүөһүтүн отун барытын бэйэтэ көрөр этэ. Хаһан эмит уопсайдар көмөлөһөллөр этэ. Ийэбит барахсан быраатын Мишаны уонна биэс оҕотун барыбытын орто да буоллар үөрэхтээбитэ. Барыбытын дьон тэҥинэн сыбаайбалаан, сүөһү- ас тэрийэн олохпутун буллартаабыта. Ийэбит 16 сааһыттан сүөһү үлэтигэр илиитин араарбакка 35 сыл колхозка, совхозка ыанньыксытынан үлэлээбитэ.

Пенсияҕа тахсан баран барыбытыгар кэлэ- бара сылдьан, сиэттэрин көрөн-истэн, күүс-көмө, сүбэ- ама сылаас сыһыанын иһин махталбыт муҥура суох.  Эбээбит биэс оҕолонон, сиэннэрдэнэн, хос сиэннэрдэнэн, хос-хос сиэннэрдэнэн онон толору дьоллонон астынан олорбута күүһүгэр күүс эбиллэн. Сэрии огдооботунан Дьокуускай куоракка  биир хостоох дьиэ ылан олоҕун бүтэһик күнүгэр дылы сылаастык, сымнаҕастык сытан 94 балтараа ый тиийбэккэ олохтон туораабыта.

Киэн туттар күндүтүк саныыр аҕабытыгар, ийэбитигэр махтанабыт сүгүрүйэбит. Эһиги алгыскыт үтүөтэ, санааҕыт саргыта биһиэхэ барыбытыгар көмүскэл, харысхал буолуохтун.

 

 

Автор: Е.Н.Петрова