Павлова (Полятинская) Екатерина Степановна

Хос эбэм Екатерина Степановна Кэбээйи улууьун Тыайа нэьилиэгиттэн теруттээх, агата Полятинскай Степан Федотович-Тыайа киьитэ. Бииргэ тереебуттэр ахсыалар эбит. Эбэм бэьис о5онон тереебут уьу. Эбэм биэс саастаа5ар Павлов Николай Григорьевичтаахха (Сомоко Ньукулайдаахха-биллэр олонхоьут эбит) ииттэрэ биэрбиттэр. Кыанар ыалга тубэьэн сахалыы сиэринэн бэрт учугэйдик иитиллибит. Дьиэ ис тас улэтигэр миккиллэн улааппыт. Дьонун кытта Карл Макс колхозка киирэллэр. Онтон ыла бутэн биэрбэт, икки харананы ыпсарар колхуостаах ыарахан улэтэ са5аланар. Кэргэнэ Павлов Павел Федорович терде Куокуй. 1943 сыллаахха Севастополь куорат таьыгар сэрии телеенугэр елбутэ. Кинилэр кыыстаах уол о5оломмуттар.

Кыыьа Евдокия Павловна-мин хос эбээм. 6 о5олоох, 20 сиэннээх, 10тахса хос сиэннээх. Уйэтин сааьын тухары совхоз куустээх улэтигэр улэлээбитэ. 72 сааьыгар ыалдьан елбутэ. О5олоро бары урдук уерэхтээхтэр, улэьиттэр. Уола Павлов Семен Павлович мин таайым 4 оголоох, сиэннэрдээх, Саха сирин Республикатын норуотун хаьаайыстыбытын утуелээх улэьитэ, улуус бочуоттаах гражданина, билигин Дьокуускай куоракка олорор, «Хотустройизыскание» генеральнай директорынан улэлиир. Куокуй туьунан элбэх кинигэ автора, мецената. Оголоро бары урдук уерэхтээхтэр, улэьиттэр.

Киириитэ.

1941 сыллаахха бэс ыйын 22 кунугэр А5а  дойдуну кемускуур улуу сэрии са5аламмыта. Норуот абата-сатата естее5у утары ере тумулуммутэ. Саха ньургун уолаттара сэриигэ ынырыллын А5а дойдуларын кемускуу барбыттара. Онтон о5олор, дьахталлар хаалан куустэрин харыстаабакка улэлээбиттэрэ. Билигин биьиги дьоллоох олохпутун буойуттар эьээлэрбит эрэ буолбакка, тыылга хаалбыт дьоммут эмиэ а5алсыбыттара. Кыайыыны уьансыбыт тыыл ветераннара куустэрин харыстаабакка улэлээбиттэрэ. Сэрии уоттаах сылларыгар теье киьи тыылга хаалан, утуйар ууну умнан туран, сырдыгы — хараны ыпсаран, сынньанары-сылайары билиммэккэ, тонору-хат ары аахсыбакка, кыайыы туьугар улэлээбитэй, сыраласпытай буолуой? Мин бугун кэпсиир киьим хос хос эбээм Павлова Екатерина Степановна-улэ, тыыл ветерана.

Эбэм кэргэнэ, хос эьэм Павлов Павел Федотович сэриигэ 1942 сыллаахха ынырыллан баран, эбэм сыл буолан баран «хара суругу» туппута. Севастополь куораты кемускуу сылдьан хорсуннук сэрии толоонугар о5унна диэн. Онтон ыла эбэм Екатерина Степановна «фашистарга туьа биэриэм дуо диэн эр санааны ылынан, ол кунтэн кууьун харыстаабакка улэлээбитин, ыарахан олоххо олорбутун туьунан се5е-мазхтайа иьиттим, аахтым. Эбэм туьунан дьонум кэпсээбит, бэйэм аахпыт, муспут, матырыйаалларыгар оло5уран доклад  суруйдум.

Эбэм улэни-хамнаьы кыайарынан Куннук Уурастыырап биэс киьи улэтин биир киьи улэлиир «Екулуунэ» диэн хоьуун, хоьуун улэьит дьахътарын санатара. Ол курдук 1944 сыллаахха Дьакыама5а олордохторуна, Бэскэ улахан уот туран беьуелэккэ чугаьаан, суоьаан испитэ. Онуоха улэтин кэнниттэн дьахаталлары, о5олору хомуйан, сугэ, курдьэх ылан, уотру умуора барбыфттар. Онно мин эбэмсуон бэстэри керуех бэтэрээ етугэр охторооччу кини эбит. Уоту куейэ маьы охторон, сири тиэрэн, уот салгыы барарын тохтоппун. Онуоха утуелээх киьинэн мин эбээим буолбут. Кини тэрийбэтэ5э буоллар уот беьуелэккэ киирэн улахан иэдээни алдьархайы таьаарыа эбит. Гражданскай сэрии геройа, бартыьаан Г.В. Егорова дьаьылынан, кэбээйигэ оскуола тутуутугар бэрэбинэ таьар дьон наада буолбуттар. Онно нэьилиэктэн мин эбэм уонна Сааба о5онньор буолар огуьунан оскуола бэрэбинэтин таспыттара диэн кэпсээбиттэрэ. Ону мин би лигин саллла саныыбын.  Онноо5ор массыына айаныгар да Кэбээйи сир буоллага. Эбэм итинник ыарахан улэттэн сылтаан анар харагыттан матан, икки –ус сылы  быьа олорбут.

Ол иьин кыыьа сэттис кылааьы бутэрэн баран ийэтин солбуйан хотон улэьитэ буолбут. Ол иьин кыыба, мин эбэм кыьайан уерэнэ барабатага.

Колхозка сайынын эргиччи оттоон, кыьынын уопсай сылгыны, суэьуну кэрэн, аьатан ыанньыксытынан улэлиирэ. Оту охсооччу бастакы эбит. Эр дьону кытары тэннэ сылдьара. «Хотуурунан отуоту охсорго иннибэр кисини тусэрбэт этим» — диэн кэпсиир уьу. Боломуочунайдар кэлэн улэлэрин кэрэллэрэ. Киьини кытта о5уста5ына киниттэн хаайтаран хаалар, бытаарар уьу. Ол иьин мин эбээбин туспа туруораллара. Оту ыраастык, сирийэн, хаалларбакка охсоро. Кыьынын сылгы кэрэр, аьатар эбит. Утуйар диэни билбэт эбит. Икки о5уьунан харанаттан хараны ыпсаран от тиэйэрэ. От тиэйэн кэлэн баран сорох ардыгар ургулдьу аны оттунар мас тиэйэ барара. «Улэттэн быста сылайан, ата5ын нэьиилэ соьон кэлэрин олох эйдээбэппун. Хата, уэрэн – кэтэн, хайдах улэлээбиттэрин, ким – тугу диэбитин кэпсээбитинэн кулэн – уэрэн кэлэрэ. Тох эрэ кэрудьуэстээ5и кэпсии – кэпсии, кулэн а5ай биэрэрэ. Ыарахан оло5ун, улэтин, кулэн – оонньоон чэпчэкитин аьарарын этэрэ. Атыны дьон курдук «оллум быыьынан» диэн сулана – сунхара, ытыы – сонуу сылдьыбат угэстээ5э.

Олохпут кэнэн учугэй буоларыгар эрэллээ5э» — диэн мин эбээм ахтыыттан аа5ан биллим.

Сэрии кэнниттэн Дьакыама5а Кыайыы ыьыагын ыспыттар. Бэс чагда ортотугар сэргэ туруоран ыьыах кэрэ – нара буолбут. Онно мин эбээм мас тардыьан икки дьахтары кыайан чиэппэр чэйи биэрбиттэр уьу. Онно кэрдэххэ, мас тардыьан кыайан – хотон, бэйэтиттэн наьаа астыммыт кэруннээ5э диэн суруйбуттарын аахпытым. Мин эбээбин, кыайыы буолбут сылыгар нэьилиэкпититтэн бастын улэьиттэр ахсааннарыгар киллэрэннэр со5ото5ун Кэбээйигэ буолбут улахан быыстапка5а ыныраллар чиэскэ тиксибит. Онно 300 мэьээх харчы биэрбиттэр. Оччолорго сыралаах улэ тумугунэн бириэмийэ – элбэх, баьаам харчы этэ. Эбээм эй – санаа, куус – уох эттунэн, кырдьык даганы, дьахтар эрэ тэннэспэт дьахтара эбит. Эбэм биирдэ эмит кимниин эмэ этиьэн, айдаарсан эрэрин олох истибэтэхтэр. Биирдэ да таба5ы да тарпатах, аьыы аьы да испэтэх усу. Ол иьин доруобай буолла5а. Кэрсуэ – сэмэй майгылаах, киэн кэ5устээх, элбэх кулуулээх оонньуулаах эбит мин хос эбээм Екатерин6а Степановна.

Бастын улэьит буолан «Бастын стахановец» аатын ылбыт. «А5а дойдуну кэмускуур Улуу сэрии сылларыгар килбиэннээх улэтин иьин» диэн Сталин тоболоох мэтээлинэн биир бастакынан нагараадаламмыт.

Кэлин Улуу Кыайыы 20, 30, 40 уонна юбилейнай 50 сылларыгар мэтээллэринэн э5эрдэ суруктарынан на5араадаламмыта.

Бу биьиги билигин олорор, кэрэ олохпутун кыргыьыы толоонугар охсуспут буойуттар эрэ буолбакка, тыылга хаалан, «Барыта фронна, барыта кыайыы иьин» диэн санааттан биир эрэбулэ суох, доруобуйаларын харыстаабакка куустээх улэ5э сылдьыбыт мин хос эбээм курдук эмээхситтэр, дьахталлар а5алсыбыттара. Кинилэринэн киэн туттабын.

 

Авторы:  Т. Адель ученица 5 «в»  класса, Т. Эльза ученица 1 «в» класса.