Павлов Дмитрий Иннокентьевич 1929 года рождения

 

Мин аҕам Павлов Дмитрий Иннокентьевич, 1929 сылаахха төрөөбутэ. Аҕата Павлов Иннокентий Николаевич, ийэтэ Павлова Елена Епифановна. Аҕам төрөөтун кытта абааһыттан куоттаран, түннүгүнэн куоттаран “Уотту” диэн сиргэ олорор оҕото суох кырдьаҕас эмээхсиннээх, оҕонньорго иитэрбиттэр. Ол кырдьаҕас дьоҥҥо аҕам биэс сааһыгар дылы иитиллибит, кинилэр таптаан эбитэ дуу «Олежко” диэн ыҥыраллара диирэ. Биэс сааһын туолаатын аҕата кэлэн илдьэ барбыт, эмээхсиннээх, оҕонньор ытаһа хаалбытар.

Уонна өссө биэс сааһыгар дылы саҥарбатах эбит онтон дьэ саҥаран, киэҥ — куоҥ, чөллөркөй, улахан саҥалаах киһи буолбут. Оҕо сааһа сэрии ыар сылларыгар ааспыт буолан эрдэ колкуос онтон сопхуос улэтигэр барытыгар улахан дьоннуун тэҥҥэ үлэлэһэн ааспыта. Онтон эдэр сааһыгар Лена эбэннэн бултуу сылдьыбытым диэн кэпсээччи. Онон бултка уһуллубут, айылҕа сиэрин- туомун сиһилии билэр, баай байанайдаах булчут буолан биһигини 5 оҕотун ииппитэ – улаатыннарбыта. Кини 1957 сыллаахха Мастаах Бала5аччытыгар кэлэ сылдьан ийэбин Волкова Мария Семеновнаны көрсөн ыал буолбуттар. 1965 сыллаахха Балаҕаччыга дьиэ туттан киирбиттэр. Ол дьиэ маһын соҕотоҕун кэрдэн, таһан, суоран дьиэ туттан киирээттэрин мин кыра кыыстара төрөөбүппүн.

Ийэм совхозка дайааркалыыра, аҕам оробуочайынан үлэлииллэрэ. Бэйэлэрэ хотонноох, икки ыанар ынахтаах буолааччылар. Аҕам совхоз араас ыарахан үлэтигэр барытыгар үлэлээбитэ. Мин өйдүүбунэн табаһытынан үлэлээбитэ табаннан кэлэрэ — барара, таба көрөрө. Кэлэн уокка оттор маһын, мууһун бэлэмнээн барара оччого биһиги таба туркутугар олорсон мас тиэйсэн, муус ылсан, тиэйсэн, көмөлөһөн таба сыарҕатыгар олорсор этибит. Кэлин сылгыһытынан үлэлээбитэ. Сылгыга сыстаҕас буолан кэнниттэн батыһа сылдьааччылар. Кэнниттэн үс – түөт сылгы батыһыннарыылаах килиэп ыла маҕаьыыҥҥа баран эрэ буолаллар, ону төттөру үүртэлии сылдьар буолааччы. Биһиги кыратыттан ииппит “Кутук” диэн аттаах этибит. Олох арахсыбат аргыһа этэ, 30 сылы быһа мииммитэ.

Аҕам барахсан биһигини кытаанах соҕустук да буоллар, ирдэбиллээх, көрсүө-сэмэй, дьону убаастыыр, үлэттэн чаҕыйбат буоларга үөрэппитэ. Булчут бэрдэ этэ, куруук бэрэмэдэйигэр балыктаах, элбэх кустаах-хаастаах кэлэрэ. Аҕам бултаан кэллэҕинэ үөрүү — көтүү, биһиги оҕолор ыалларбытыгар булт сиэринэн булдуттан бэрсэллэригэр илдьээччи, сүүрээччи биһиги буоларбыт.

Аҕабар махталбыт онон наһаа улахан, уол оҕобут аҕыйах буолан, оҕо сылдьан от кээһэн, бугул сүгэн, от охсон, от кыдамалаан, оту толорон ыарахан үлэлэри бары кыргыттар бэйэбит үлэлиир этибит, сатыы сылдьан сири-дойдуну көрсөр, аҕабытын кытта балыктаһар этибит, булчут ыттардаах буоларбыт, Элбэҕи, хайдах бултуурун кэпсиир буолара, сүрдээх чэнчис, ыраас этэ. Өссө кыра эрдэхпитинэ ыраах «Харыйалаах» диэн сиртэн Саҥа дьылга харыйа аҕалан туруоран биэрэн үөрүүбүтүн үксэтэрэ. Биирдэ тыыннаахтыы тулаайах хаалбыт туруйа оҕотун аҕалбытын иитэ сатаабыппыт да күһүн тиийэн өлөн хаалбыта, бэскэ таҕыстаҕына оҕолорбор диэн кэһиитин «дьанта» хомуйан аҕалара. Отуу сылдьан куобах оҕотун оҕолоругар аҕалаары сырсыбытын күлэ күлэ кэпсээбитэ. Быһыйа сүдээх эбит диирэ.

Сайын аайы дьоммут тэлгэһэлэрэ оҕо – аймах күлүүтүнэн, үөрүүтүнэн туолара, сиэннэрин барыларын таһаартарара. Барыбытын түмэн, мунньан сайыҥҥы от үлэтигэр, отоннуурга, бултуурга уһуйара. Ол курдук элбэх сүөһүлээх, сылгылаах буоларбыт. Ыраах, сатыы «Киттэбил» диэн алааска кыргыттарын, кутуеттэрин, сиэннэрин мунньан от оттотон, ба-лык уелэн сиэтэн, сир астатан, наар суолу сирдээн, ыһык таһан куруук бокуойа суох сылдьаахтыыра. Ол сылдьарын тухары сүбэлии-амалыы, үөрэтэ – такайа сылдьара. Кыра атаах кыыһа буоламмын буолуо хаһан да мөҕүллүбэт этим. Хата оҕом туруу үлэһит диэн хайгыыра.

“Оҕолорбун барыларын үөрэхтээх, үлэһит дьон оҥортоотум”- диэн дьоҥҥо киэн тутта кэпсиирэ. Оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ билигин кини олоҕун салгыыллар.

 

Автор: Николаева — Павлова А. Д Павлов Дмитрий Иннокентьевич кыра кыыһа.

Аҕам туһунан ахтыы