Улэ, тыыл бэтэрээнэ. РСФСР норуотун уерэ5эриитин туйгуна.

Мин сэрии са5анарыгар 9 саастаа5ым. Биhиги беhуелэктэн ыраах Тугэх диэн участокка олорбуппут. Биhиги а5абыт эрдэ суох буолан 5 о5о со5отох ийэ5э иитиллибиппит. Ол иhин буолуо убайым, икки улахан эдьиийдэрим оскуола5а уерэммэтэхтэрэ. Ликбезка уерэнэн аа5ар-суруйар буолбуттара. Колхоз араас улэтигэр кыра эрдэхтэриттэн эриллибиттэрэ. Ити са5ана биhиги дьиэбитигэр участокка олорор улахан дьоннору мунньан кун еруу-еруу аа5арга, суруйарга, ахсаанна уерэтэллэрэ. Учууталлара Ахтыып Маайа диэн бэрт элэккэй, кулбут-уербут кыыс беhуелэктэн сылдьан уерэтэрэ. Кини кэлэрин дьон олус кэтэhэрэ. Уерэхтэрэ олус интэриэhинэйдик, кулуулээх-салыылаах буолара. Биhиги о5олор быыс кэннигэр саhан олорон тэннэ уерэнэрбит. Ол да иhин буолуо, оскуола5а киирэрбэр додо курдук аа5ар, суруйар киhи этим.

Ити курдук уерэ-кете эйэ дэмнээхтик олордохпутуна эмискэ ыар сурах иhиллибитэ. 1941 сыл бэс ыйын 22 кунугэр Гитлер сэриитэ биhиги дойдубутугар уоран саба туспуттэрэ. Эйэлээх олох буппутэ. Сэрии ыар сыллара сал5аммыттара. Дьон сэргэ оло5о-дьаhа5а уларыйбыта. Хайдах эрэ барыта кураанахсыйбыт курдуга. Кэпсэтэр кэпсэтии барыта сэрии туhунан этэ. Онно5ор биhиги о5олор оттомурбуппут, дьон сирэйин-хара5ын кэтиирбит, тугу кэпсэтэллэрин иhиллиирбит. Сэрии биhиги дьиэ кэргэн оло5ор эмиэ киирбитэ. Киэhээ мунньуhуннарбыт эрэ уерэ-кете кэпсэтэрбит уурайбыта, ийэбит уоран ытыыр идэлэммитэ. То5отун биhиги о5олор сэрэйэр этибит.

Биhиги дьиэ туллар тутаа5а, а5а баhылык буолбут убайбыт Семен 24 сааhыгар сылдьар доруобай, телеккей киhи этэ. Онон сотору илдьиэхтэрэ диэн санаар5ыыр этибит. Ити ер буолбата5а убайбар повестка кэлбитэ. Эрдэттэн былааннаммыт курдук Тугэхпититтэн колхоз киин беhуелэгэр Чыаппара5а кеhен киирбиппит. Онно льиэ-уот, киhи сукhу элбэ5ин кере сехпуппут. Кеhен кэллэхпит иккис кунугэр убайым туу уга барарыгар миигин илдьэ барбыта. Икки км сиргэ баар Харана уулаах диэн куелгэ 6 тууну илдьибиппит. Убайым: «Дьэ, быраат, мин барарым кэллэ, биhиги дьиэ5э со5отох эр киhи эн хаала5ын. Миигин суохтатыма», — диэбитэ. Онно мин улахан эппиэтинэhи ылбыт курдук санаммытым.

Сотору кэминэн сэриигэ барааччылары атаарыы буолбута. Олус элбэх киhи мустубута. Биир кыра колхозтан отуттан тахса киhини ити хомуурга ылбыттара. Итинник хомуурдар, сэрии сылларыгар, элбэхтэ буолбуттара. Улэhит илии тиийбэтэ. Ол иhин тыылга хаалбыт о5онньоттор, эмээхситтэр, о5олор, дьахталлар, инвалидтар улэ5э кехтеехтук туруммуттара.

Ити сылларга сэрии алдьархайыгар уот кураан турбута, аhына буулаабыта, тыа баhаардара хойдубуттара. 1941 сыллаахха, сайын,  мин ба5а еттунэн от кэбиhиитигэр о5ус сиэтээччинэн аан бастаан колхозка улэ5э киирбитим. Биhиги звено5а алтыа этибит. Сылайары, утуйары билбэт, олус чиэhинэй улэhит о5онньоттор, икки улахан кыргыттар уонна биhиги икки о5ус сиэтээччиэр. Сиргэ хоно сылдьан сарсыарда кун тахсыа5ыттан киэhээ ус туман туhуер диэри улэлиирбит.

Сэрии содула сут дьыллар кэлбиттэрэ. Дьон-сэргэ оло5о сатарыйбыта. Аччыктааhын са5аламмыта. Ол курдук, анардас биhиги колхозпутуттан 60-тан тахса киhи елбутэ.  Биhиги эдьиийбинээн интернакка олорон уерэммиппит. Ийэбин эдьиийбин кытта «кыамматтар дьиэлэригэр» киллэрбиттэрэ, аччыктаан атахтара илиилэрэ иhэн хаальыт этэ. Дьоммутугар уоран ас киллэрэр этибит. Сайын хомуйбут уерэ отун, кириэн илдьэн хааhыбытыгар чэйбитинэн булаан син тот курдук сылдьарбыт.

1942 сыл кулун тутар ыйга убайым Семен ата5ын тоhутан госпитальга сытан баран демобилизацияланан икки баттыктаах эргиллэн кэлбитэ. Кини кэлэн ити сыл куеллэр уоланнар, куйуурдаан аhаан дьон-сэргрэ абыраммыта, сэниэ ылыммыта, сэргэхсийбитэ.

1932 сыл ыам ыйын 27 кунугэр Чурапчы оройуонугар Ала5ар нэhилиэгэр тереебутум. Хатаска 1965 сылтан олоробун. 41 сыл учууталлаабытым.