Николаева Мария Даниловна (1924 г.р.)

 

Эбэм оҕо сааһа

Эбэм,Маайа,1924 сыллаахха олунньу2_күнүгэрllХаҥалас нэһилиэгэр Бүлүү өрүс уҥуоргу өттүгэр «Ыстаан отуу»диэн сыһыы хордоҕойугар төрөөбүт.Аҕата Николаев Данил Николаевич диэн мас ууһа киһи эбит.Ийэтэ Николаева Ирина Кононовна диэн.Элбэхтэ оҕоломмуттарыттан 6оҕо тыыннаах ордон,үлэһит дьон буолбуттара.

Былыр,эбэм кыра эрдэҕинэ,аҕата талаҕынан ынах,сыарҕалаах ат оҥорон биэрэр үһү.Онон оҕолоро үөрэ-көтө оонньууллар эбит.Саас мас салаасканан дьиэлэриттэн ырааппакка эрэ сыырдыыллар үһү.

Былыр иһиттэрин барытын хатыҥ туоһуттан оҥостоллор үһү.Хаһааммыт үүтү кутар,уу баһар иһиттэрэ туос чабычахтар эбит.Туойунан көһүйэ оҥорор эмээхситтэр бааллар үһү.Туой иһити уокка ититтэхтэринэ инчэҕэй оппот буола таһаарар эбит.Туой көһүйэҕэ үүт кутан оргуталлар үһү.Мин эбэм эһэтэ тимир ууһа үһү.»Ол иһин оҥорбут алтан солууругар куруутун кус,куобах уонна балык миинин буһарааччылар» диир эбэм.

Бурдугу билигин хортуоска олордорбутун курдук саас ыал барыта бааһынаҕа ыһар үһү.Ол бурдугу күһүн хомуйаллар уонна суорунаҕа тардан,мээккэ бурдугу бэлэмнииллэрэ.Суол ааныгар,муннукка дьааһык иһигэр суоруна тааһа баар.Онно бурдук тардаллар.Лэппиэскэ,алаадьы буһараллар.Хойут куораттан»курупчаакы»мэлии бурдук аҕалан амсаталлар.Былыр эбэм кыра эрдэҕинэ дьоно хортуоска олордоллоро наһаа сонун үһү.Уонна өссө эбэм ийэтин Өрүүнэ таайа Дьэкиим кулаак диэн киһи кинилэргэ сибинньэ уонна хас да куурусса биэрбитин өр ииттэ сылдьыбыттар.Эбэм Маайа кыра сылдьан,өрүс кытыытыгар сибиинньэни сырсарбын өйдүүбүн диир.Хос эбэм Өрүүнэ наһаа иистэнньэҥ эбит.Дьоно биир улахан оҕуһу биэрэннэр,киниэхэ иистэнэр массыына ылбыттар.Онон өрүү оҕолоругар таҥас тигэр эбит.Бодойбо тайҕатыттан табаар аҕалан биэрэр үһү,хос эһэм Даниил.

Хос эбэм»үтүрдьэх» диэн аллараанан дьөлөҕөстөөх кыра оҕо ыстаана,»басхайа»диэн кэннинэн тимэхтээх эмиэ кыра оҕоҕо комбинезон курдук тигэрэ үһү.Өссө атын ыаллар куруутун сакаастаан таҥас тиктэрэллэрэ үһү.Былааччыйалары,булууһалары уонна соннору барытын тиктэн кэтэллэрэ.

Онтон тирии таҥаһы иҥиир сабынан уонна тимир ууһа оҥорбут иҥнэтинэн тигэллэрэ.Ынах өлөрдөхтөрүнэ,атаҕын уонна сиһин иҥиирин ылҕаан,хатаран синньигэс гына сап хаталлар.Үчүгэй сапчыт киһи хаппыт саптара сулбуруйбакка чэпчэкитик тигиллэр үһү.

Ынах тириитин түүтүн суох гына үрэллэр,ол аата ыраастыыллар.Онтон хатаран баран имитэллэр.Мас хатырыгын уматан,хоруордан,хара кырааска оҥороллор.Ону тириитин түү өттүнэн сотон,хара өҥнөөх этэрбэс тигэллэрин,наһаа кырасыабай курдук саныыр үһү,эбэм кыра сылдьан.

Бастаан оскуолаҕа 10-11 сааһыгар барарыгар хайдах бэрийбиттэрин наһаа сылаастык ахтар,эбээ Маайа.Чараас хаптаһыны өрбөҕүнэн тас өттүн бүрүйэн,өрбөх быалаан сумка оҥорон биэрбиттэр.Онтон сорох оҕолор ынах тириититтэн тигиллибит суумкалаахтар үһү.Тэтэрээти уонна букубаары оскуолаҕа биэрбиттэр.Букубаар «Лука суха тутар»диэн ааҕарын өйдүүр үһү.Уруучука диэннэрэ бөрүө үһү.Маска сабынан баайыллыбыт уһуктаах тимир бөрүөнэн суруйаллар.Чэрэнииилэ суох эбит,ол оннугар химическэй харандааһы бороһуок гынан баран,ууга суурайаллар,ону чэрэниилэ курдук туттар үһү.Эбэм бастаан Аканаҕа төрдүс кылааска дылы үөрэммит.Онтон,Мархаҕа үөрэнэ сырыттаҕына,»Кыайыы буолла!»диэн үөрүү-көтүү буолбуттар.Сэрии сылларыгар оҕо барыта үлэлии-үлэлии үөрэнэллэр эбит.Бурдук хомууругар элбэхтэ үлэлээбиттэрэ.

Билиҥҥи компьютер,телевизор үйэтигэр итинник түҥ былыргыны өйдүү-саныы сылдьар эбэм Маайа ахтыылара наһаа интэриэһинэйдик,дьиктитик иһиллэллэр,киһини умсугуталлар эбит.Эбэм быйыл 81 сааһын туолла.Киниэхэ чэгиэн доруобуйаны,уһун-уһун дьоллоох олоҕу баҕарабын.

 

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Егорова Валентина Васильевна – Ньурба улууһун, Маар нэһилиэгин “Алгыс” добровольческай түмсүү салайааччыта,

Автор: А.Павлова, 8 а кылаас үөрэнээччитэ, Э.Васильева, 3кылаас.