Николаев Петр Иннокентьевич (Эниэттэйэбис) 1933 с

 

Мин эһээм – тыыл бэтэрээнэ

Мин а5абынан эһээм – Николаев Петр Иннокентьевич (Эниэттэйэбис) 1933 сыллаахха муус устар 1 күнүгэр төрөөбүтэ. Олоҕун тухары дойдутугар Үөһээ Бүлүү Намыгар олорбута. Кини оҕо сааһа сэрии ыар сылларыгар тубэспитэ, аҕата эрдэ өлөн, ситэри үөрэммэтэҕэ, ол да буоллар чаҕылхай олоҕу олорон ааспыта.

Эһээм, Петр Иннокентьевич, 6 оҕолоох ыалга улахан уоллара, ийэтин, аҕатын көмөлөһөөччүлэрэ эбит. Бэйэтэ кэпсииринэн биэһиттэн-алтатыттан аҕатыгар көмөлөһөн миэлиҥсэҕэ сылгы үүрээччинэн үлэтин саҕалаабыт. Борбуйун кыаныаҕыттан талах мас ат оонньуурдаах буолар эбит, күрүө сүлдьүгэһигэр кини 5-6 талах ураҕас аттара куруук “хантаччы бааллан тыбыыра-иҥэрсийэ, сири табыйа” турар буолаллара үһү. Ол “аллаах, айаас аттарын миинэн” ыраах-чугас дьонун соруктарыгар сылдьар, сүүрдэн-көтүтэн, мөҥүһүннэрэн мас ураҕас аттарын үрдүттэн түспэккэ күнү быһа оонньуур эбит. Аҕата, Махардыров Иннокентий Николаевич, бокоорор ыарыылаах буолан, анаар атаҕынан олох доҕолон үһү. Онон сэрии хомууругар  хапсыбакка, уоттаах сэрии сылларыгар сайын, күһүн миэлиҥсэ5э икки атынан бурдук тартарар, кыһын, саас суол алдьаныар диэри буоста дьаамын сүүрдэр этэ диэн эһээм кэпсиир үһү. Ол курдук эһээм сэрии кэмигэр уонча саастаах уол оҕо аҕатыгар илии-атах, күүс-көмө буолан ыарахан улэҕэ сылдьыстаҕа. Инбэлиит да буоллар аҕата түргэн-тарҕан, кэлбит-барбыт киһи эбитэ үһү. Сэрии кэнниттэн ыарытыйар буолан эрдэ өлөөхтөөбүт эбит.

Ийэтэ Махардырова (Тумусова) Федора Петровна огдообо хаалан 6 оҕону соҕотоҕун улаатыннарбыт. Эһээм ыал улахан уола буолан, бэрт кыра сааһыттан дьиэ кэргэнигэр эр киһи оруолун толорон, дьиэтин ис-тас үлэтин  барытын   быһааран, бырааттарын дьаһайан ийэтигэр күүс-көмө, тутаах киһи буолбут. Үлэ үгэнигэр ылларан, оскуолатын быраҕан, оччотооҕу “Чолбон” холкуоска үлэлии киирбит. Ол кэмнэргэ чугас аймах дьоннорунаан бииргэлэһэн, ыаллыы олорон, бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөсүһэн ыарахан дьыллары этэҥҥэ туораабыттар.

Эһээм 40ча сылы арыый кыайбат сылгыһытынан, кэнники сылларга пиэрмэ ис-тас үлэтигэр, сүөһү аһатааччынан, ынах хомуйааччынан үлэлээбит. Ханна да үлэлээбитин иһин олус бэриниилээх, үтүө суобастаах, эрэллээх, чулуу, хоһуун үлэһитинэн биллэрэ. Үлэ5э да, дьоҥҥо да ирдэбили, эппиэтинэһи үрдүктүк тутара диэн чугас билэр дьоно, үөлээннээхтэрэ ахталлар.

Эһээм түбүктээх үлэтин таһынан үлүһүйэн туран кинигэ ааҕарын сөбүлүүр эбит, уһулуччу үчүгэй памяттаах этэ диэн эдьиийим Агаша кэпсиир. Ол курдуктөһө да уһун хоһоону биирдэ аахта да, нойосуус этэр эбит. Кини ити дьарыктарынан – сүүрүк аттары айааһааччы, баайааччы уонна айылҕаттан талааннаах чабырҕахсыт быһыытынан — дьоҥҥо-сэргэ5э үчүгэйдик биллибитэ. Үлэтин кэннэ киэһэ кулуупка сылдьан артыыстыыр, чабырҕахтыыр эбит. Оннук 1972 сыллаахха Бүтүн Союзтааҕы тыа сирин уус-уран самодеятельноһын көрүүгэ иккис турга Дьокуускайга, үһүс турга Иркутскайга бастаан, Москваҕа үһүө буолан түмүк концертка ситиһиилээхтик кыттан лауреат үрдүк аатын сүкпүттэрэ. Москваҕа Кремль дыбарыаһыгар уонна Чайковскай аатынан концерт саалатыгар чабырҕахтаан тураллар. Киин телевидениеҕэ Останкиноҕа “Мой адрес – Советский Союз” биэриигэ уһуллубуттара.

Эбээлээх эһээм 4 оҕону төрөтөн улаатыннарбыттара. Иккиэн оҕолоругар олус сымнаҕас, сылаас сыһыаннаах эбиттэр. Билигин кинилэр кэнчээрилэрэ – сиэннэрэ, биһиги эйэлээх олоҕу салҕыыбыт.

 

Автор: К.Попова, 2 “в” кылааһын үөрэнээччитэ.