Николаев Николай Николаевич (1929 г.р.)

 

Аҕыбыт туhунан истиҥ иhирэх тылларынан ахтан санаан аастахха

Кини 1929 сыллаахха Эбэ арҕаа өртүгэр баар уу-чуумпу кэрэ көстүүлээх алааска сааскы ылааҥы күн төрөөбүт.

Эhэтэ Лааhaр оҕонньор сиэн уол төрөөбүт үөрүүтүгэр биир эмис тыhaҕаhы түөрэ көппүтэ дииллэрэ.Оҕонньор урут Ньукулай диэн соҕотох уоллааҕа кыра сааhыгар өлбүт.»Онон киhи оннугар киhи кэллэ»диэн сиэнигэр уолун аатын биэрбит.Кистээн Таркаайы аҕабыытыгар сүрэхтэппит.Лааhардаах сэниэ ыал эбиттэр,сорох сыл 18-ка тиийэр ынах төрүүр.Сүрдээх таҥараhыт,сарсыарда турда да таҥараҕа үҥэрэ.Өссө биир дьикти идэлээҕэ:хас сыл аайы собо төбөтүн кириэс уҥуоҕун мунньан муус устар 7 күнүгэр ойбоҥҥо кутара,балык элбиир диирэ.Оҕонньор тайҕаҕа сылдьар буолан оччотооҕуга сэдэхтик көстөр маллардаах буолара.Лааhар оҕонньор сиэним хойут улаатан,үлэhит буолан көмөАлөhүө диэн бүтэйдии эрэнэ саныыра.Кырдьык,өс хоту аҕабыт 8 сааhыттан оҕус сиэтэр буолан эhэтин үөрүүтүн үрдэппит.

1938-1942 сылларга оскуолаҕа үөрэнэн,икки кылааhы бүтэрэн,оччолорго ой-бото үөрэхтэммитэ.Сэрии ыар кэмэ буолан,аны айах ииттэр кыhалҕаҕа киирэр.

Аҕата суол үлэтигэр Дьаархаҥҥа барар буолар.Онон дьоно көhөн хаалаллар.Аҕабыт эhэтинээн алаастарыгар хаалаллар.Оҕонньор өр буолбат,ис ыарыыта киирэн,аҕыйах хонон хаалар.Суос соҕотох туран хаалар.Үтүө санаалаах Арыппыан эмээхсин(Аммосов Михаил Егорович ийэтэ) үтүлүк,кэтинчэ тигэн биэрэн баран:»-Чэ ,тоҕойуом дьоҥҥун буллаххына сатаныыhы»,-диэн сүбэлиир Дьаархаҥҥа тиийэн кытайдары кытта үлэлээн,дьонун булан,дьэ киhи хара буолар.

Илья Михайлович Кутановтаах трудовой фроҥҥа барар сылгылары үүрэ сылдьарыгар түбэhэн аргыстаhар.Кинилэр биhиги аҕабытын «Үөдэйгэ,дойдугар бар»диэн хаайаллар.Онон 1949 сыллаахха Үөдэйгэ төттөрү кэлэр.Ол эрээри оччотооҕу колхоз председателэ Иванов Никандр колхозка иитиллэн баран,баран хаалыаҥ диэн ылбатах.Ол иhин биир сыл ыалларга үлэлиир.Нөҥүө эрэ сылыгар колхозка киирэр.1953 сылтан эппиэттээх завхоз үлэтигэр киллэрэллэр.Бу үлэтигэр колхоз бөдөҥсүйүөр диэри 1957 сылга диэри бэрткэ табыллан үлэлиир,онтон 1972 сылга дылы фермаҕа от тиэйээччинэн,сүөhү аhатааччынан үлэлээбитэ.Ити кэнниттэн гаражка пенсияҕа тахсыар диэри(1987) кочегардаабыта.

Биhиги аҕабыт сүрдээх үлэhит,киhи быhыытынан сытыары сымнаҕас майгылааҕа,ханнык да үлэҕэ барытыгар эппиэтинэстээхтик сыhыаннаhара.Дьону кытта иирсэр,этиhэр диэни билбэтэҕэ.Өргө диэри стоговоз оҥорор идэлээҕэ.Сайын от үлэтигэр кыдамаhыт буолара.

1956с биhиги ийэбитинээн Торохова Мария Егоровналыын холбоhон ыал буолбуттара. Ийэбит тугу үлэлээбэтэҕэй? Атынан, оҕуhунан саhaaн таhара, хаар типтэриитигэр сылдьара. Сааскы ыhыы саҕана булуук тутааччы. Сайын от мунньуутугар тэҥнээҕин булбат этэ.»Ол кэмҥэ Сүөдэр Николаев, Сүөдэр Васильев ыраас суоллаах бастыҥ охсооччулар бааллара, кинилэр охсубут отторун мунньар чэпчэки курдук буолара,- диэн ахтара ийэбит.1954 сылтан фермаҕа бастаан арыыhытынан, онтон 1972 сылтан ыанньыксытынан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.Бу да үлэҕэ сирдэрбэтэҕэ,эбии төлөбүрү сүөhүнэн бириэмийэ ылара.

Биhиги дьоммут уhун дьоллоох олоҕу олорон, 5 оҕолонон, 8 сиэн тапталын иҥэринэн,билэн ,бу орто туруу бараан дойдуга ытык иэстэрин толорон барбыттара.Салгыы кинилэр олохторун оҕолоро,сиэннэрэ салҕыыллар.

 

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Егорова Валентина Васильевна – Ньурба улууһун, Маар нэһилиэгин “Алгыс” добровольческай түмсүү салайааччыта,

Автор: А.Павлова, 8 а кылаас үөрэнээччитэ, Ахтыыны суруйдулар оҕолоро.