Николаев Иван Николаевич (1932 г.р.)

 

Аҕам туһунан үтүө өйдөбүл

Аҕам, Николаев Иван Николаевич, 1932 сыллаахха олунньу 15 күнүгэр Акана нэһилиэгэр дьадаҥы колхозтаах кэргэҥҥэ төрөөбүтэ.1939 сыллаахха Арҕаа Эбэҕэ»Кыһыл муннукка»бастакы кылааска үөрэнэ киирбитэ.Саҥа үөрэнэн эрдэҕинэ дьоно кыаммат буоланнар абаҕатыгар Николаев Семен Николаевичка ииттэрэ биэрбиттэрэ.Оскуолаҕа Николаев Михаил Семенович учууталлыыр этэ.Үһүс кылааска үөрэнэ сырыттаҕына Аҕа дойду сэриитэ саҕаламмыта.Убайын сэриигэ илдьэ барбыттара.

1943 сыллаахха начальнай оскуоланы үөрэнэн бүтэрбитэ.Убайа сэрииттэн эргиллэн кэлиэр дылы үөрэммэккэ дьиэ илии- атах үлэтигэр колхоз араас үлэтигэр сайыннары-кыһыннары үлэлээбитэ.1946сыллаахха убайа сэрииттэн эргиллэн кэлэн салгыы үөрэттэрэн,1951 сыллаахха Хаҥалас оскуолатын,онтон салгыы Марха орто оскуолатын 1954 сыллаахха ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ.Оскуоланы бүтэрээт үрдүк үөрэххэ киирээри Дьокуускайга борохуотунан айаннаабыта.Онно табыллыбакка табаарыһынаан сүбэлэһэн баран,Улан-Удэ куоракка тыа хаһаайыстыбатын институтугар туттарсан көрөргө быһаарынан,ыраах айаҥҥа туруммуттара.Поеһынан,массыынанан этэҥҥэ айаннаан экземеннарын үчүгэйдик туттаран,улахан куонкурсу ааһан сахалартан бастакы студеннар буолбуттара.Биэс сыл ситиһиилээхтик үөрэнэн учуонай агроном дипломнаах төрөөбүт сахатын сиригэр тыа хаһаайыстыбатын специалиһа буолан эргиллибитэ.

1959сыллаахха Өҥөлдьөттөн төрүттээх,ветврач идэлээх,олоҕун аргыһын Андреева Евдокия Макаровнаны көрсөн холбоһон ыал буолбуттара.

Аҕам үөрэммит идэтинэн 1959сыллаахтан Тыа хаһаайыстыбатын министерствотыгар сиэмэ отделыгар старшай научнай сотруднигынан,Покровскайдааҕы опытнай хаһаайыстыбаҕа агрономунан,Орджоникидзевскай оройуон биир хаалыылаах Ленин аатынан совхоһугар кылаабынай агрономунан сир үлэтигэр үрдүк таһаарыылаахтык 1968 сыллаахха диэри үлэлээбитэ.Ол 1968 сылга сырыттаҕына 1968сылга «Марха»совхоз тэриллибитигэр Романов С.Н.,Николаев П.В министерствоҕа туруорсаннаркылаабынай агрономунан үлэлии кэлбитэ.«Марха » совхозка 1989cыллаахха дылы,21сыл устата,туох баар билиитин,кыаҕын биэрэн туран үлэлээбитэ.Кини кэлэригэр совхоз сир үлэтигэр саамай хаалыылаах хаһаайыстыба быһыытынан биллэрэ.Элбэх сыралаах үлэ түмүгэр 1972 сыллаахха сиртэн үрдүк үүнүүнү ылыыга республикаҕа кыайан,үйэ саас тухары харайарга анаан партия обкомун,министрдэр советтарын Кыһыл Знамятынан наҕараадаламмыта.

Аҕам үлэлээбит үлэтин үрдүктүк сыаналааннар 1970сылларга В.И.Ленин төрөөбүтэ 100 сылын туолуутугар аналлаах «Үлэҕэ килбиэнин иһин»медалларынан,1982сыллаахха«Норуоттар доҕордоһуулара»орденынан,1986cыллаахха Саха АССР верховнай Советын Бочуотунай грамотатынан наҕараадалаабыттара.Ону таһынан 1984сыллаахха республика үрдүнэн бастаан«Нива»массыына фондатынан наҕараадаламмыта.1995сылтан үлэ,тыыл бэтэрээнэ,1998сылтан улуус Бочуоттаах олохтооҕо аатын сүкпүтэ.

Аҕам барахсан пенсияҕа тахсарыгар доруобуйатын туруга мөлтөөбүтэ,ол да буоллар сөбүлүүр идэтин бырахпатаҕа.Сайын аайы оҕуруот аһын арааһын рассадалаан үүннэрэн,кэнсиэрбэ арааһын оҥорон оҕолоругар бэрсэр,күндүлүүр үтүө үгэстэммитэ.Элбэх сүбэ ама биэрбитэ,үөрэппитэ такайбыта.

Таптыыр кэргэнин кытта 45сыл устата эйэ дэмнээхтик олорон,үс оҕону төрөтөн,ыал оҥорон,13сиэни көрөр үөрүүнү билбитэ.Кинилэр тустарыгар кыһаллан мүһэллэн күүс көмө буолбута.Аҕам сытыары сымнаҕас майгылаах,элбэх билиилээх көрүүлээх,юмордыырын сөбүлүүр,сырдыкка кэрэҕэ,үчүгэйгэ тардыһар чөл олоҕу тутуһар,үтүө мааны киһи этэ.
Кини үтүө мааны майгыта сөбүлүүр идэтигэр бэриниилээх,дьаныардаах буолуута кэнэҕиски сиэннэригэр,хос сиэннэригэр холобур буолуоҕа.

 

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Егорова Валентина Васильевна – Ньурба улууһун, Маар нэһилиэгин “Алгыс” добровольческай түмсүү салайааччыта,

Автор: А.Павлова, 8 а кылаас үөрэнээччитэ, Кыыһа Е.И.Тобонова.