Макеев Еремей Еремеевич

 

Мой прадедушка, Макеев Еремей Еремеевич родился 10 мая 1924 г. в местности речка Чыраанай Хоринского наслега Усть-Алданского района Якутской АССР. Он участник трудового фронта, труженик тыла, передовик и ударник социалистического труда, трудолюбивый человек, глава большой семьи Макеевых.

Окончил 4 класса начальной школы в селе Томтор Усть-Алданского района. С раннего детства приучен к труду. В тот далекий 1941 г ему исполнилось 17 лет. Он рос в очень сложные времена. В годы Великой Отечественной войны трудился на перевозках груза в «Аллаах-Юнь». Был перевозчиком – бригадиром на золотых приисках «Аллаах-Юнь». Возчиками груза, как правило, – едут самые лучшие люди колхоза – избранные производственники, т.к. перевозка грузов – трудная и тяжелая работа.

В 1954 г женился на моей прабабушке Софроновой Марфе Васильевне. В дружной семье Макеевых родились и были воспитаны 8 детей: 5 дочерей и 3 сына. Моя бабушка, Шарина Полина Еремеевна, самый старший ребенок в семье. Поэтому, когда прабабушки не стало, все тяготы по воспитанию братьев и сестер, а также содержанию подсобного хозяйства легли на плечи десятиклассницы Полины.

Всю трудовую историю до выхода на заслуженный отдых прадедушка посвятил сельскому хозяйству, большую часть которого проработал в крупнейшем совхозе «Мюрюнский» Усть-Алданского района. В тяжелейших условиях голода и недостатка сельские труженники, перевыполняя дневные нормы, производили сельскохозяйственную продукцию порой при помощи простых орудий труда и подручных инструментов.

Во времена ВОВ активно выступал за укрепление духа и единства народа во благо тыла и фронта под лозунгами: «Всё для фронта! Всё для Победы!», «Наше дело правое! Враг будет разбит!», «В тылу, как на фронте» и др.

За свой самоотверженный труд удостоен и награжден: медалями «Ветеран тыла», «Ветеран труда», «За доблестный труд в ВОВ 1941-1945гг», 100 лет со дня рождения «Маршала Советского Союза Жукова», «30 лет Победы в ВОВ 1941-1945гг.», «40 лет Победы в ВОВ 1941-1945гг.», «50 лет Победы в ВОВ 1941-1945гг.».

Я очень горжусь своим прадедушкой и его достижениями!

Приложение: Воспоминания прадедушки Еремея Еремеевича Макеева из статьи селькора Н. Орлова в 1990 г. «Ааллаах Үүн айанньыта».

 

 

Автор: А.Черепанов, ученик 1 класса

 

Приложение

Ааллаах Үүн айанньыта

Урут техника суох кэмигэр киин оройуоннар колхозтара үөһэттэн түспүт сыыппараны (соруда5ы) толорон, араас промышленнай табаардары, аһы-үөлү биһигиттэн 120 көстөөх Моой үрэххэ, 90 көстөөх Ааллаах Үүңңэ атынан таһаллара. Сындал5аннаах уһун айаны “бургунас муоһа тостор” томороон тымныытыгар дьон доруобайа, кыайыылаа5а эрэ тулуйара. Таас хайа сэттэ дабааннарын, тарыңнаах үрэхтэри туорааһыңңа айанньыттар, этэргэ дылы эрэйи эңэриттэн туталлара.

Хоро нэһилиэгин урукку колхозтарыттан, биллэринэн, Ааллаах Үүңңэ айаңңа барыта 48 киһи сылдьыбыта. Кинилэртэн билигин Макеев Еремей Еремеевич, Бурцев Афанасий Митрофанович 1, Готовцев Егор Давыдович, Тролуков Егор Семенович, Скороходкин Дмитрий Ильич, Крылов Николай Алексеевич эрэ бааллар. Еремей Еремеевич Макеев Ааллаах Үүн айаныгар 19 саастаа5ыттан сылдьыбыта, 5 төгүл субуруччу айаннаабыта. Биэс сырыытыгар бэһиэннэригэр биригэдьииринэн сылдьыбыта. Ити айаннарыгар кини бэцэтин кыайыылаах, сатабыллаах киһинэн көрдөрбүтэ.

Оччотоо5у айаңңа хайдах бэлэмнэнэллэрин уонна айаннарын туһунан маннык кэпсиир:

Айаңңа сылдьарга модьу, тулуурдаах кур ат сүүмэрдэнэрэ. Аттар хайаан да бокуоптаналлара. Ат тэрилин туһунан этэр буоллахха маннык: сыар5а иэ5ии сыңаахтаах, тимир ыллыктаах, тараамалаах буолар. Охтубатын наадатыгар ойо5оһугар кынат мастанар. Кынат маһы инчэ5эй тириини тэлэн , муңха дьиэлиин курдук харах таһааран баайыллар. Сыар5а дьаптала атырдьах угун са5а суоннаах хатың эбэтэр талах мастан заптаччы суоран оңоһуллар. Сыар5а ура5аһа 8-10 см. суоннаах титириктэн оңоһуллар. Уонна төрдүн кыратык моойдоон баран, сыар5а илин ата5ар инчэ5эй тирбэ5энэн кэлгиллэн уонна бэйэтинэн биирдэ эрийэн ылыллар. Инчэ5эй быа тоңмута сөллүмтүөтэ суох буолар. Хатыңтан эбэтэр талахтан оңоһуллубут чаачар дуга бө5ө буолара. Биригээдэ5эр биир-икки  саппаас дугалаах буола5ын. Хомууту, сөдүөккэни, ат сыалдьатын, кутур5аны акка сөрү- сөп буолар гына оңосто5ун. Биригээдэ5э эмиэ биир-икки комплект маннык саппаас тэриллэр баар буолаллара.

Өйүө аһы добуччу со5ус ылыннаххына айаны кыайа5ын. Ол курдук колхозтан арыыны, эти, бурдугу ылар этибит. Ити бурдугунан лэппиэскэ, килиэп, баахыла оңорторон барарбыт. Бэйэ5иттэн эмиэ эбии ас-үөл ылына5ын. А5ыйах мөһөөх харчылаах буола5ын. Айаммытыгар бары уопсай аһыыр этибит. Көлө5ө тэбиэһи, кииппэлэммит оту ыларбыт. Биирдии киһи түөртүү көлөлөөх буолар. Онон биригээдэ5эр 16-20 аттана5ын. Биир көлө5ө 7-9 центнер таһа5ас тиэллэр. Таңнар таңаспыт бө5ө уоона ичигэс буоларыгар кыһанарбыт.

Итинник тэринэн баран, сэтинньи 4-5 күннэринэн аһарбакка айаңңа турунарбыт. Томтортон эт, арыы тиэнэрбит. Соро5ор таарыйа Тандаттан эти, сүөһү буотара5ын тиэнэ5ин. Кур акка тутатына элбэх таһа5ас тиэллибэт. Тандаттан Табалаа5ынан, Чурапчы уһугунан, Таатта Чөркөө5үнэн, Ытык Күөлүнэн, Чычыма5ынан айаннаан, Амма өрүһүн туоруубут. Өрүһү туорааккын кытта наар дул5алаах маардарынан, лээбилээх үрүйэлэринэн, үрэх эңэрдээх сирдэринэн, тай5а систэринэн айаннааһын буолар. Үс симиэбийэ5э (зимовье) хономмут, Охотскай перевозка тиийэн кэлэбит. Симиэбийэлэр икки ардылара 2-3,5 көс буолар. Симиэбийэ5э хонорго харчы төлөөбөккүн Амма өрүһү туоруоххар диэри хоммут ыалларгар киһи баһыгар биир солкуобайы, көл баһыгар балтараа солкуобайы төлүүгүн. Ыаллартан харчыбытыгар араспыыска ылан иһэбит, кэлин онон колхоһу кытта аахсабыт.

Айаңңа элбэх ыарахаттары көрсө5үн. Охотсквй перевозтан Ааллаах Үүңңэ диэри 30 көс. Ити айан устатыгар иккитэ эбэтэр үстэ сыар5аны таһымныы тарың уутун кэһэн туоруугун. Мин биирдэ тарың уутугар халтарыйан охтоммун тоңон өлө сыспыттаахпын. Кураанах сыар5алаах атынан симэбийэ5э илдьэн биэрэн абыраабыттара. Аатырбыт Сэттэ Дабаан диэн таас хайаны өрө дабайыы баар- күчүмэ5эй дьыала. Бу дабайыы уһуна — балтараа көс. Хайа анныгар симиэбийэ баар. Онно төһө да эрдэ кэллэргин, хонон аттаргын сынньата5ын. Сарсыныгар эрдэ туран дьэ дабайа5ын. Хоммут симиэбийэ дьуһуурунайа хайаны дабатыыга графиктаах буолар. Ол график быһыытынан чаһыны тутуһуннаран ыытар. Дабааңңа утары көрүстэххинэ — аасыһар сир суох. Хайа оройуттан нөңүө аллараа түһүү устата — 12 биэрэстэ. Хайа анныгар эмиэ симиэбийэ баар. Ол дьуһуурунайа эмиэ график быһыытынан бэрээдэктээн ыытар. Хайаны таңнары түһүөн иннинэ үөһэ бастакы ат сыар5атын сыңаа5ар көпсө сыабы баайа5ын, туормас оңостон. Аттарын сыалдьаларын кылгата5ын, систэрин быатын, кутур5аннарын ыга тарда5ын. Кэлин аттар көнтөстөрүн сыар5а тарааматыгар сыңаахтарыгар диэри эпсэри баайталыыгын. Ол кэнниттэн илэ бодо5ун тардынан, оңостон, аккын ойо5олоон эбэтэр сиэтэн, ардыгар сыар5а5ар олорон киирэ5ин. Дабаан сүрдээх туруору. Сорох аттар өсөһөн , олорьутунан киирээччилэр. Аллараа симиэбийэттэн Аллаах Үүңңэ диэри 18 биэрэстэ. Таһа5аскын онно илдьэн туттараат, төннөн түүннэри дабааны төттөрү дабайан, уңуоргу симиэбийэ5э түһэн дьэ хоно5ун. Кэлэ-бара 60 көскө үчүгэйдик сырыттаххына 12 хонугунан эргиллэ5ин. Моһуогурдаххына, төһө ба5арар тардыллыаххын сөп.

Ааллаахтан Охотскайга эргиллэн кэлиигэр анал комиссия аттар туруктарын үчүгэйдик чинчийэн көрөр этэ. Аттар туруктарын көрөн, икки нэдиэлэ эбэтэр 20 хонуктаах сынньалаң бэриллэр.

Хамнаьы колхоз төлүүрэ. Таһа5астааһын иһин колхозка харчы кэлэрэ. Таһа5астааһыны дьаһайар “Золотранс” диэн тэрилтэ баара. Биһиги оройуоммутугар бу тэрилтэ представителинэн Рыбкин Петр Елисерьевич үлэлээбитэ. Колхозтары кытта ахсааны кини оңорор быһыылаа5а. Мин айаңңа сылдьыбытым устатыгар ханнык да моһол, ат ырыыта, өлүүтэ тахсыбата5а. Бука бары ыалдьыбакка, сүппэккэ этэңңэ сылдьан кэлэрбит. Охотскайтан Аллаах Үүңңэ диэри мин биригээдэм 5 атынан 5 төгүл кырынан, 800 солк. харчынан бириэмийэлэммиппит.

Еремей Еремеевмч дьонугар-сэргэтигэр хайа да үлэ5э кыайыылаах-хотуулаах үлэһит быһыытынан биллибитэ. Кыра сааһыттан от-бурдук үлэтигэр эриллибитэ. 16 саастаах сылдьан, Кэбээйи оройуонугар Ноговицын Илья Николаевичтыын 170 сылгыны аһатан кыстаабыта. Кэлин наар хонуу үлэтигэр, кыһынын 17 сыл устата Семен Семенович Бурцевтыын оттук уонна тутуу маһын кэрдиитигэр сылдьыбыта. “Биһиги Сэмэнниин тутуу маһа буолла5ына күңңэ 150-180 тиити охторон, олору төбөтүн бысталаан, сыалдьалаан, мутугун ыраастаан бүтэрэрбит. Оттон оттук маһы күңңэ 300-кэ тииккэ тиийэ охторорбут”, — диэн кэпсиир үлэ, тыыл ветерана Еремей Еремеевич эдэригэр 80 сүөһүгэ ыраах алаастартан 4 атынан со5ото5ун от тиэйэн кыстаабыта. Сатабыллаах хаачыстыбалаах туттуулаах үлэһитинэн дьоңңо хай5аммыт киһи. Билигин төһө да 66 саастаннар биригээдэ бытархай үлэтигэр кыттар, сайынын сиргэ хоно сылдьан оттуур.

Н. Орлов, селькор 1990с