Михалева Екатерина Гаврильевна

тыыл бэтэрээнэ

Мин, Михалева Екатерина Гаврильевна, Сунтаар оройуонун Мэлэкэ нэһилиэгэр 1927 сыллаахха төрөөбүтүм. А5ам кыччыгый эрдэхпинэ өлбүтэ, 10 саастаахпар Тубэй нэһилиэгэр ийэбинээн, эдьиийбинээн көһөн киирбиппит. Ийэбин кытары эдьиийим Маайалыын сайын оттоһон, кыһынын сүөһү көрсөн, ыанньыксыттаан холкуоска үлэм мантан са5аламмыта.

14 сааспар Сиэйэ оскуолатыгар Тубэйтэн сатыы сылдьан үөрэнэ сырыттахпына сэрии са5аламмыта. Ас-таҥас суох буолан аччыктааһын дьэ са5аламмыта. Холкуос интернат тэрийэн, онно олорон үөрэнэ сатаабытым да, ийэбэр көмөлөһүөм диэн, оскуолаттан уурайан хаалбытым. Дьэ, холкуос үлэһитэ буолла5ым ол. Эдэр дьоммут бары сэриигэ баран хаалбыттара, онон кырдьа5ас о5онньоттору кытта, доруобуйаларынан сыыйыллыбыт биир эмэ эдэр киһи хаалбыты кытары, о5о-дьахтар буолан үлэ үөһүгэр түспүппүт. Холкуос араас кытаанах үлэтэ биһиги моонньубутугар буолбута. Биьиэхэ маннык диэн кытаанах бирикээс этэ: «Эһиги тыыл сэрииһиттэрэ5ит, билигин байыаннай дьыала, тугу да утары этимэн»,-диэн.

Ол са5ана чаһы диэн суо5а, күнүнэн сырдатан сылдьар этибит. Сарсыардаттан хараҥарыар диэри үлэлиирбит, сылайарбыт. Танаспыт суох-тоҥобут, аспыт суох-аччыктыыбыт. Онно өссө эбии үлэ кэнниттэн военнай үөрэх баара, онно барарбыт. Маннык тэриллээх үөрэнэрбит: ус гранаталаахпыт, биир лаппаахылаахпыт, мас ыстыктаах саалаахпыт уонна хайыһардаахпыт. Сүүрэн бара-бара хаарга лобуччу туһэбит, окуопа хастабыт, ол сытан гранатабытын быра5абыт.

Мин эр киһи үлэтин үлэлээбитим: куруук сайын от охсорум, сааскы ыһыыга булуук түүрэтим, күһүҥҥү баарга эмиэ булууктуур этим. Икки атынан мас тиэйиитэ, мас кэрдиитэ. Сүрүн үлэм ыанньыксытынан этэ.

Сэрии ыар сылларыгар элбэх киһи аччыктаан өлбүттэрэ. Ол са5ана хоргуйан өлбүт дьону «дьэнкэрэн өлбүт» дииллэрэ. Туорт о5о ферма5а холбуйбут үүт дагдатын сии кэлээри мунан, хоргуйан өлбүт түбэлтэтэ эмиэ баара. Ити түбэлтэ Түбэйҕэ буолбута.

1967с. Партия чилиэнэ этим. Ыанньыксытынан отут сэттэ сыл үлэлээбитим. Бу үлэлээбит кэммэр былааммын толорботох сылым диэн суо5а. Оройуоҥҥа хас да сыл бастыы сылдьыбытым. Онтум туоһута 1972с. Саха АССР Верховнай Советын Президиумун грамотатынан на5араадаламмытым, Бочуотунай грамотаны аа5ан сиппэппин, араас бастыҥнар мунньахтарыгар сылдьыбытым туох да элбэх.

Кэргэним Михалев Федот Матвеевич-сэрии бэтэрээнэ. 1944 сыллаахха улаханнык бааһыран, иккистээн контузияланан, ата5ар оскуолактаах, икки илиитигэр бааһырыылаах дойдутугар эргиллэн кэлбитэ. Кинилиин ыал буолан 6 о5олоохпут, 12 сиэннээхпит.

Мин эдэркээн саастарым сэрии ыар сылларыгар ааспыттара. Билигин бу сыллары санаатахпына аһара диэн хараастабын, хара5ым уута түһэр. Онон ахтыы суруйуохпун наһаа да ба5арбатарбын, о5олорбор, сиэннэрбэр, хос сиэннэрбэр, эдэр ыччакка кэриэс хаалларар ба5аттан суруйдум. Хаьан да үлэттэн сүрэ5элдьээмэн, үөрэтэр учууталгыт өйдөтөрүн-үөрэтэрин истиҥ, үөрэхтээх-улэһит дьон буолун, кырдьа5аһы убаастаан.

Екатерина Гаврильевна Михалева бэйэтинкэпсээниттэн

20.04.1995с.

 

Хос сиэннэрэ А.Д.Петровтар