Матвеева Матрена Ивановна ( 1930-2016 гг.)

Родилась 26 февраля 1930 года в  селе Дюпсюн  Усть-Алданского  района  Якутской АССР.  С 13 лет работала со взрослыми на ферме на заготовке сена и дров, помогала родителям воспитывать брата и младших сестер. Позже ее перевели на маслозавод мастером молочной продукции. Матрена была трудолюбивой и смелой, не боялась трудностей.  И  молодую девушку  в 1960 году назначили пекарем Дюпсюнского сельпо, где проработала до выхода на пенсию.

Матрена Ивановна – ветеран тыла  Великой Отечественной войны, ветеран труда, «Почетный гражданин Дюпсюнского наслега», кавалер ордена «Трудовой Славы III степени», «Лучший пекарь» Усть-Алданского района, «Победитель социалистических соревнований» 1975, 1976,1977 годов, Делегат  съездов работников потребкооперации «Холбос»  1974-1977 гг. Якутской АССР. Награждена  медалями «Ветеран тыла», «Ветеран труда», «За доблестный труд в  ВОВ», «Маршал Жуков», юбилейных медалей 50.60 лет Победы в Великой Отечественной  войне.

  Сэрии кэминээ5и о5о саас.

Кырачаан сааһыгар оонньуурун, уөрэнэрин оннугар үлэлээбит үлэ5э өрүү инники кэккэҕэ сылдьыбыт «Үлэ Албан аата» уһус степеннээх орден кавалера,  «Сэрии кэмигэр килбиэннээх улэтин иһин», «Кыайыы юбилейнай» «Маршал Жуков» медаллардаах, улэ, тыыл ветерана  эбээбинэн, Матвеева  Матрена Ивановнанан, киэн туттабын.  Кини сэрии кэминээҕи оҕо сааһын туһунан ахтан ааһыахпын баҕарабын.

Сэрии ыарахан сыллара саҕаламмыттара.  Туруу улэьит эр дьон сэриигэ барыылара холкуостарга ыар балаһыанньаны үөскэппиттэрэ.  Холкуос туох баар үлэтэ –хамнаһа оҕолорго, дьахталларга, кырдьаҕастарга хаалбыта.

Аас-туор олох, сыра-сылба эстэр кытаанах дьыллара үүммуттэрэ. Сэрии ыарахан кэмигэр «оҕо сугэ угун кыайар буолла да улэлиэхтээх» диэн кытаанах луоһун баара. Онон оҕолор улахан дьону   кытта туох баар улэлэргэ тэҥҥэ сылдьаллара.  Ону таһынан мас, от тиэйиитэ, тэрилтэни, оскуоланы оттук маһынан хааччыйыы, мутуктары  ыраастааһын, сайынын от, бурдук үлэтэ кинилэр санныларыгар сүктэриллибитэ. Аччыктыыры, тоҥору –хатары кытта аахсыбакка кыайыы туһа диэн тыылга хаалбыттар хараҥаттан –хараҥаҕа диэри, өрөбүлэ- сынньалаҥа суох үлэлииллэрэ.

—    Сэрии буолаатын кытта сут кэлбитэ. 1941-1942 сылларга уот-  кураан түспүтэ , аһыҥа алаастары ыһан алдьархайы оҥорбута.  Аһыҥа түһэн оту-бурдугу  имири эспитэ. Онуоха эбии олорор алааспыт үрдүгэр уот баран, туох да тулуйбат буруота буолбута. Аһылыкпыт да аччаабыта. Ийэбит кыра оҕолорун батыһыннара сылдьан кыа угун үргээн  аҕабыт оҕонньор бултаан аҕалбыт мундутугар  эбэн бутугустаан сиирбит. Сүөһубут быстыбыта.

Биьиги оччолорго уончалаах эрэ этибит.  Ону  уончалаах «улахан» дэнэр оҕолор бурдук хомууругар, от үлэтигэр улахан дьону кытта тэҥҥэ биир өрөбулэ, сынньалаҥа суох үлэлиирбит. Үлэһиккэ кыра ас биэрэллэрэ, кутуйах бытатын буллахпытына уллэстэн лэппиэскэлээн сиэри атахпыт сири билбэт буола үөрэрбит. Күһун үөрэнэрбитигэр чугаһаабыт аатыран оскуолаттан 3 км. Муннукка кэлэн колхознай интернатка олордубуттара. Онно куҥҥэ 1 куомсук хааьы биэрэллэрин уунан убатан,онно ейуебут сыыһын эбинэн куҥҥэ үстэ аһыырбыт — диэн ахтар мин эбээм.

1942 сыл куһунугэр «Энгельс» колхоз председателэ Н.Р.Рожин дьаһалынан алааска олорор ыаллары барыларын  Ампаардаахха көһөрөн аҕалбыттар. Өлүү түбэлтэлээх диэбиккэ дылы, ол көһуу саҕана эбээм  Наараҕа олорбут дьиэлэрэ умайан, утуйар таҥастаах эрэ туран хаалбыттар. Аны 1943 сыл олуннһутугар баар-суох үлэһиттэрин, көрөр-харайар киһилэрин Балаайаны кыһыл оҕотун хааллартаран баран, Хачыкаакка суол үлэтигэр ыыппыттар. Дьэ онон өлөр-тыыннаах икки ардынан муҥнанан нэһиилэ саас күөл хобордоон, ырбыы тахсыытыгар тиийбиттэр. Мундулаан сиэри нэһиилэ иэҕэҥниир аҕалара ийэлэрин илдьэ Төбүрүөҥҥэ тахсан, кыра балык сыыһын киллэрэн баран : «Аны аска тиийдибит, өлбөт дьон буоллубут» , — диэн үөрэхтээбит. Иккис сырыыга оҕонньор, туутун көрө соҕотоҕун үрэххэ тахсан баран кэлбэтэҕиттэн сээбэҥнээн ийэлэрэ бэйэтэ тиийэн аара суолга быстыбытын булбут. Хам аччык, үлэни кыайбат буолбут аҕыс уоннаах кырдьа5ас муҥнаах оҕолорун үрүҥ тыыннарын өллөйдөөру сааскы муустаах ууну оймоон биир солуур кэриҥэ мундуну туулаан ылбытын тымтайыгар сукпутунэн тыына быстаахтаабыт.

Онон эбээм ийэтигэр со5отох  көмөлөһөөччү  буолан, балтыларын, бырааттарын  аһатаары,   үөрэҕиттэн тохтоон  12  сааһыгар улахан дьону кытта сүөһу үлэтигэр, бурдук хомууругар, аһыҥа күөйүүтугэр, от оттоһон, мас – от оҕуһунан таһан  оҕо санныгар ыарахан үлэни  үлэлээбит,  сэрии сыллара наһаа эрэйдээх, ыарахан кэмнэр этилэр  диэн  кэпсиир.

Эбээм эрэйи этинэн-хаанынан билбит буолан аһыныгас, уйан сүрэхтээх. Кырдьар сааһыгар нус-хас олохтоох, сиэннэрин, оҕолорун дьоллоруттан үөрэрэ-көтөрҕ.   Сэмэй, холку майгыта, дьоҥҥо-сэргээҕэ куруутун үтүөнү баҕарар санаата, үлэлии-хамсыы сылдьыыта, чөл олоҕу тутуһуута, «сылайдым», «сурэҕэлдьиибин» диэн тыллары туттубата миэхэ5э холобур буолар .

 

Автор : Матвеева О.Н.