Мартынов Павел Николаевич (1913 – 2000 сс.)

 

Үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ

Мин хос эһэм Мартынов Мартын Николаевич Аҕа Дойду сэриитин бэтэрээнэ. Онтон кини бииргэ төрөөбүт убайа Павел Николаевич Үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ. Кини туһунан эбэм Маргарита кэпсиириттэн истэн билэбин.

Павел Николаевич 1913 сыллааха төрөөбүт. Кини төрөппүттэрэ, таба ииттэн көһө сылдьар булчут дьиэ кэргэн, уруккута Учур оройуонун (билигин Алдан) үрэхтэринэн олорбуттар.

Кыра оҕо сааһыгар , аҕата ыалдьан эрдэ суох буолбут. Ийэлэрэ Сөдүөрэ дьаһаллаах буолан алта оҕону бэйэтэ иитэн атахтарыгар туруорбут.

Эһээ Байбал кыра эрдэҕинэ, үөрэххэ хомуйа сылдьар боломуочцнай кэлэ сылдьыбыт, ону аҕата: -«Уолбун оскуолаҕа биэрбэппин» диэн аккаастаан ыыппыт,- «булчут буолуо» диэбит. Дьигинэ атын оҕолору  кытта оскуолаҕа үөрэниэн олус баҕарар эбит. Эһээ Байбал 8 сааһыттан улахан убайын Миитэрэйи кытта булка-алка эриллэн, буһан- хатан улааппыттар. Уолаттара бултаабыт кыылларын астаан, тирии имитэн, тирии таҥас тигэн, түүлээҕинэн эргинэн, ийэлэрэ Сөдүөрэ Аммаҕа бурдукка, арыыга, атын да бородуукталарга, таҥаска атастаһан оҕолорун улаатыннарбыт.

Холкуостар тэриллибиттэригэр «И.В. Сталин» аатынан холкуоска киирбит. Ол кэмтэн ыла, холкуоска кадровай булчутунан сылдьан, кылааннаах түүлээҕинэн куруук былаанын аһары толорор буолан, «Стахановец» диэн Кыһыл Знамя туттарыллыбыт. Аҕа Дойду сэриитин кэмигэр күндү түүлээҕи дойду хааһынатыгар куруук былаанын таһынан туттарбыт. Онтон 1942 сыл бүтүүтэ армияҕа ыҥырыллан Бурятия- Монголия кыраныыссатыгар сибээс чааһыгар сулууспалаабыт. Булчут идэлээҕин билэн,  командьыыра кабан, тайах, эһэ бултата ыытар эбит.  Онон 2 сыл устата саллааттары этинэн хааччыйбыт. Саллааттар сибиэһэй булт аһын сиэн махтаналлар эбит.

Армияттан төннөҥ кэлэн холкуоһугар, онтон «Алдан» сопхуос тэриллэн кадровай булчутунан 80 сааһын ааһыар диэри сылдьыбыт. Бултуур былаанын куруук аһары толорорун иһини «Саха АССР чулуу булчута» аат иҥэриллибит.

Булт сонорун туйгунун иһин 1957 сыллаахха Москва куоракка Норуот хаһаайыстыбатын ситииһиилэрин быыстапкатыгар, иккис сырыытын 1980 сыллаахха баран кэлбит. «Бочуот бэлиэтэ», «СССР норуотун хаһаайыстыбатыгар ситиһиилэрин иһин», «Үлэ бэтэрээнэ», «Улуу Кыайыы 20 сыла» мэтээллэринэн, «Өктөөп Өрөбөлүүссүйэтин» уордьанынан наҕараадаламмыт. Алдан оройуонун Бочуоттаах олохтооҕо иҥэриллибит.

Сайынын бултаабат кэмигэр, Павел Николаевич отчуттар биригээдэлэригэр биригэдьииринэн ананан үлэлиир эбит.

Ити курдук, Павел Николаевич сааһын тухары үлэ үөһүгэр сылдьан, булт идэтигэр, от үлэтигэр, сайын сүөһү аһын бэлэмнииргэ, олох-дьаһах мындырдарыгар элбэх эдэр ыччаты үөрэппитэ.

Бэйэтэ үөрэҕэ да суох буоллар 5 оҕотун барыларын үөрэттэрэн, оҕолоро бары үрдүк үөрэҕи бүтэрэн, талбыт идэлэригэр, аҕаларын холобурунан, ситиһиилээхтик үлэлээн дьон-сэргэ убаастабылын ылбыттара.

 

 

 

Автор: А. Константинов,  3 кыласс