Максимова Дария Федотовна (1927 сс.)

Максимова Дария Федотовна – улэ, тыыл ветерана, элбэх о5о ийэтэ, элбэх сиэн хос сиэннэр тапталлаах эбээлэрэ. Кини 1927 с. ыам ыйыгар налыы хонуулаах, кэрэ айыл5алаах Таалалаах диэн сыьыы кытыытыгар Сунтаар оройуонугар тереебутэ – уескээбитэ.

Мантан чугас Сыстан диэн сиргэ туерт кылаастаах оскуола5а уерэнэр. О5олор эрбэ5унэн тигиллибит суумкаларын ноторуускалыы кэтэн, саал былаатынан туна банан, ынах этэрбэстээх, тыс бууппэхтээх кыьынны бытар5ан тымныыларга хас сарсыарда аайы сатыы хааман ыраах да, чугас да сирдэртэн кэлэллэрэ. Даайыс кинилэр ортолоругар эмиэ баара. Оччотоо5уга чороччу улаатан эрэр хатыныр кыысчаан этэ, сытыы – хотуу керуннээ5э, онон мэник да5аны уолаттарга ата5астаппата5а.

Дьэ онтон А5а дойду улуу сэриитэ са5аламмыта. О5о – аймах онньообот – керулээбэт буолбута. Кыргыьыы толоонуттан тэргэннэр эстэр дор5оонноро Таалалаахха иьиллэр курдуктара. Даайыс 4 с кылааьы 1942 сыллаахха кыл – мучу бутэрбитэ. Салгыы уэрэммэккэ хаалбыта.

Эр дьон, хаан естеехтен Ийэ дойдуну кемускуу, ытык иэьи толоро сэриигэ барбыттара. Оттон ийэлэр, о5олор, кырдьа5астар колхоьу туругурдуох буолан хаалбыттара. Даайыс уон  биэстээ5иттэн колхозка улэлээбитинэн барбыта. Кинини дьоно кыра сааьыттан улэ5э уерэппит буоланнар, оччотоо5у колхозтаахтарга сирдэрбэтэ5э. хотуурунан оту да охсортон, кыьын  атынан  от тиэйэртэн да толлон, мелтеен ахсаан турбата5а. Унаардаах уьун  куех сайын от, бурдук хомууругар ат, о5ус келелерунэн оччотоо5уга элбэ5и улэлииллэр эбит. Итинник улэлээн – хамсаан, суеьуну учугэй туруктаах кыстатан таьаараллара.

Оччолорго Наахара5а «Коммуннар» колхох баар эрэ 124 хаьаайыстыбалаа5а. бу хаьаайыстыба ынах суеьутэ 900 –чэ, сылгыта 270, онтон ата 100 –э чугаьыыра. Ынах суеьугэ от 7 – 10 кг тиийэ бэриллэрэ. Колхозтаахтар суеьу айа5ыттан ордор отторун ото суох колхозтарга биэрэллэрэ.

Мантан кердеххе Даайыс курдук колхозтаах кыргыттар улэлээн таьаарыылара урдук эбит. Даайыс дьиэ5э – уокка эмиэ  эрэл, тутах киьиннэн кестере.  Ийэтигэр Маарыйа5а  угустук кемелеьере.

Ити курдук улэ уеьугэр сырыттта5ына а5ата Седует 1944 сыллаахха Армия5а ынырыллыбыта. Онтон кэлин ийэтэ Маарыйа эрэйдээх, эмискэ ыалдьан, 36 саастаа5ар кун сириттэн суппутэ. Ийэ аьыытын курдук ыар хомолто ама туох баар уьуе… анны кэлэн «елбуту тилиннэрбэккин». Кун дьыл ааста5ын аайы сир ийэ бэйэтин киэлэтигэр  тугу ба5арар симэлитэн, инэринэн иьэр. Ол эрээри, ийэ хаьан да умнуллубат. Даайыс кыра балтыларын Марфаны, Настяны, сурдьун Валераны, ийэлээх солбуйан хаалбыта.

Уел талах курдук енер, елуер кыыска, туспут сиик кун керде5унэ туман буолан кетерунуу, куннэр – дьыллар туохтан тутуллубакка , бэлиэ хаалларан ааьыталыыллара.

Даайыс а5ата эмиэ Советскай Армия кэккэтиттэн кэлбитэ.  Куустэрин холбоон, бииргэ олорбуттара, колхозка улэлээбиттэрэ. Настя, Марфа, Валерий онус кылааьы бутэрэн утуу – субуу бутэрбиттэрэ. Сотору буолаат урдук уерэххэ киирбиттэрэ.

Даайыс оло5ор уларыйыы тахсыбыта. Максимов Ньукулайга кэргэн тахсыбыта уонна 51 сыл устата эйэлээхтик олорбуттара, 9 о5ону теретен, барыларын уерэхтээх дьон гынан иитэн таьаартаабыттара. Элбэх сиэн, хос сиэн эбээлээх эьээтэ буолбуттара.

Мин хос  эбээм кыра эрдэ5иттэн сэрии кэмигэр колхозка улэлээн куус – кеме буолбут эбит. О5олорун, сиэннэрин кыра эрдэхтэриттэн улэ5э уерэтэн, уерэттэрэн. Билигин ситиьиилээхтик улэлии сылдьаллар. Мин хос эбээбинэн киэн туттабын!