Максимов Гаврил Кузьмич (1920 г.р.)

 

Максимов Гаврил Кузьмич – 1920 сыллаахха Доллу нэһилиэгэр Кыһыҥҥы арыылаах диэн өлгөм үүнүүлээх киэҥ алааска Махсыымаптар киэҥ аймах былыргы өтөхтөрүгэр төрөөбүтэ.

Оҕо эрдэҕиттэн саха олоҕун сиэринэн ийэ-аҕа тапталынан угуттанан, дьиэ үлэтигэр-хамнаһыгар миккиллэн, кырдьаҕастар үөрэтиилэринэн-такайыыларынан улааппыта. Оскуолаҕа төрдүс кылааһы бүтэрэн, оччолорго аҕыйах ахсааннаах “додо” курдук үөрэхтээх, ааҕар-суоттуур,суруйар дьон иһигэр киирбитэ. Кини үлэҕэ кыайыгас-хотугас, улгум буолан олох эдэр сааһыттан колхуоска чилиэнинэн киирбит, ол иһин 16 саастааҕар дьоно-сэргэтэ таптаан, сөҕөн-махтайан “Холкуостаах Хабыкка” диэн ааттаабыттара иҥэн хаалан, хара өлүөр диэри нэһилиэгэр бу таптал аатынан биллэрэ.

1940 сыл саҥатыгар Төҥүлүгэ машиннай-тракторнай станция (МТС) тэриллибитэ. Онуоха холкуоһа Гаврил Кузьмиһы тракторист курсугар ыытан үөрэттэрбитэ, салгыы кини МТС-ка трактористаабытынан барбыта. Кинилэр Харитонов-Хоростоон, Софрон Борисов, Баһылай Дэһээккин буоланнар Доллу, Араҥас, Мэҥэ, Нөөрүктээйи, Тыыллыма нэһилиэктэр холкуостарын кэрийэ сылдьан саас, сайын, күһүн ыһыыга, хомуурга түүннэри-күннэри сынньаммакка үлэлииллэрэ. Оччолорго механизатордар былдьаһык буоланнар, оройуон салалтатын мэктиэтинэн, Г.К. Максимовы сэриигэ барартан “бронялаабыттара”. Онон сэрии кэмигэр туох баар ыарахан, көһө сылдьан толоруллар үлэ киниэхэ сүктэриллибитэ. Кэлин кыайыылаах-хотуулаах үлэһити – Гаврил Кузьмиһы биир эмиэ холкуос ыарахан үлэтигэр Ааллаах Үүҥҥэ ат көлөнөн таһаҕас таһыытыгар анаабыттара. Ол сылдьан 1946 сыллаахха саас олоҕун аргыһын Анастасия Егоровнаны Тааттаттан сүгүннэрэн киллэрэн, “Кыстык Мараҕа” сыбаайбалаан, олохторун холбообуттара”.

Аҕа Дойду сэриитин кэмигэр Төҥүлүтээҕи машиннай-тракторнай станция дириэктэринэн  Король Сергей Викентьевич үлэлээбитэ,–диэн кэпсиирэ Гаврил Кузьмич. –Кини үлэһиттэргэ улахан холобур буолар этэ. Ол курдук, бэйэтин тус бириэмэтин аахсыбакка, колхуостары чугас-ыраах диэбэккэ,  түүннэри-күннэри үлэ биригээдэлэрин кэрийэрэ, суһал көмө оҥороро, саппаас чааһынан хааччыйара, сүбэ-ама биэрэрэ. Ол иһин да үлэһиттэр бары наһаа көхтөөх уонна түмсүүлээх этибит. Итини таһынан, дириэктэрбит тус хамнаһынан Оборона фондатыгар угарга улахан суумаҕа судаарыстыбаннай сойуом атыылаһара уонна “Сэбиэскэй Саха сирэ” диэн таанка биригээдэтин тэрийэргэ үгүөрү үбү биэрбитэ. Биһиги үлэһиттэр эмиэ Сергей Викентьевич бачыымын өйүүрбүт. Итиэннэ фроҥҥа сылдьар биир дойдулаахтарбытыгар көмө оҥорорбут, сылаас таҥаһы, аһы-үөлү хомуйан ыытарбыт. Сороҕор табыгастаах күнү-дьылы баттаһаары бачыым көтөҕөммүт сарсыарда эрдэттэн үлэбитин саҕалаан баран, түүнүн 2-3 чааска диэри үлэлиирбит. Дириэктэрбит бэйэтин харыстаммакка үлэлиирэ уонна үлэһиттэртэн оннук ирдэбиллээх буолара. Оттон тырахтарыыстар саас-күһүн көс олохтоох дьон буоларбыт, дьиэбитигэр дэҥҥэ киирэн тахсарбыт. Ыраатаммыт Нөөрүктээйинэн, Тыыллыманан сылдьан ыйы-ыйдаан үлэлиирбит.

Гаврил Кузьмич партия чилиэнэ буоларын быһыытынан холкуоска, кэлин сопхуоска орто звено салайааччытынан өр кэмҥэ үлэлээбитэ. 60-с сыллардаахха сибиинньэ көрүүтүгэр биригэдьииринэн тахсыылаахтык үлэлээбитэ. Ол курдук, кини салайар үлэтин кэлэктиибэ өрөспүүбүлүкэҕэ биир бастыҥ көрдөрүүлээх этэ – Г.К. Максимов 1962 сыллаахха бэс ыйын 12 күнүгэр Саха АССР Верховнай Советын Президиумун Бочуотунай Грамотатынан наҕараадаламмыта.

Г.К. Максимов төһө да үөрэҕэ суох кэриэтэ буоллар суруйарга, ахсааҥҥа, дьыала-куолу толорууга үчүгэй этэ. Ол иһин кини Күөллэрики биригээдэтигэр учуотчугунан, кыладыапсыгынан пенсияҕа тахсыар диэри үлэлээбитэ. Итини таһынан, ССКП чилиэнэ буолан партийнай бюро чилиэнинэн сылдьыбыта. Элбэх общественнай эбээһинэстээх этэ. Ол курдук, народнай дружина начальнигынан, политтэрийээччинэн, агитаторынан үлэлээбитэ. Элбэхтик от хомуурун, ыһыы хампаанньатын кэмигэр звеноларга, биригээдэлэргэ сылдьара, практическай көмө оҥороро. Кэнники биэнсийэҕэ тахсан баран почтальоннаан Күөллэрики, Тумул ыалларыгар хаһыаты, суругу, араас бандероллары таһан, кэмигэр тириэрдэн, ыраас суобастаахтык үлэлээбитэ. Гаврил Кузьмич сэрии кэмигэр тыылга таһаарыылаах үлэтин иһин “Аҕа дойду Улуу сэриитигэр (1941-1945с.с.) килбиэннээх үлэтин иһин”, “Үлэ бэтэрээнэ” атын да юбилейнай мэтээллэринэн, элбэх Бочуотунай грамоталарынан наҕараадаламмыта, кини Доллу нэһилиэгин, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун социальнай-экономическай сайдыыларыгар улахан кылаатын киллэрбит кырдьаҕаспыт буолар”.

 

 

Автор: Д.Максимова, внучка.