Лукина Анна Ионовна

Лукина Анна Ионовна Үөһээ Бүлүү оройуонун Харбалаах нэһилиэгэр атырдьах ыйын 6 күнүгэр 1923г. күн сирин көрбүтэ. Аҕата Иванов Ион Иванович кадровай булчут, отчут-масчыт, табах, арыгы испэт, уһун уҥуохтаах, күөх харахтаах, маҥан оҕонньор, ийэм Иванова Анастасия Прокопьевна диэн ааттааҕа, кырабар өлбүт буолан өйдөөбөппүн диирэ. Биир ийэттэн, аҕаттан төрөөбүт иккиэ этибит диирэ. Бүөтүр диэн убайдааҕа. Оҕо сырыттаҕына ийэтэ ыалдьан эрдэ өлөр. Аҕам иккис кэргэниттэн  Александра Спиридоновна диэн, үс оҕолонор Спиридон, Мотрена, Анна,  онон бииргэ төрөөбүттэр бэһиэбит диэн кэпсиирэ.

1942 с. Дьокуускай куоракка үөрэх туттарса борохуодунан устан, 1,5 ый өрүскэ чаардаан олорон, айанныыр. Хас эмэ хонук айаннаан хойутаан кэлэн, үөрэххэ кыайан киирбэт. Ускул-тэскил сылдьыан дуо? диэн ийэбитин Татыйаас Баайтаһын ойоҕо диэн дьахтар Мэҥэ-Хаҥалас Хаптаҕайыгар таһаарар. Хаптаҕайга тахсан Ларионов Петр Васильевич дьонугар Отоннуурдарга олорор. Отоннуур ийэтэ Дьэбдьиэй үөрэ көрсүбүтэ. Кыыспыт оннугар кыыс кэллэ диэн үөрбүттэрэ. Кыыстарын сүтэрэн аһыылаах олороллоро, “Биэрэк” күөлүгэр “Алааска” ууга түһэн өлбүт этэ. Ларионовтарга биир сыл олорор, кинилэргэ үлэлиир. Отчут Мэхээс Егоров диэн киһи көрдөһөн дьиэтигэр дьиэ көрөөччүнэн олордубута. Лэппиэскэ астыырым, суорунаҕа бурдук тардарым диэн кэпсиирэ. Ол олордохпуна Луукун Илья Николаевич сэрииттэн кэлэн сылдьар кэмэ эбит. Дуруусканнан  холбоһон Лукин Илья Николаевичка кэргэн тахсар. «Ылдьаа онно 40-чэлээх мин 20-лээх этим”,- диэн ахтара.

1944 с. Крупскай колхоз чилиэнэ буолар, дьааһылаҕа ньээҥкэнэн үлэлиир. Ыал буолан холбоһон 8 оҕону төрөппүттэрэ. 1945 с. улахан кыыһын Тоняны оҕолонор, онтон 1947 с. иккис кыыһын Марияны оҕолонор. Намҥа баран субан сүөһү көрөн кыстаан кэлэллэр. 1948 с. Крупскай колхозка доярканан үлэҕэ киирэр. Ньирэйдээх ынахтары тутар. Фермаҕа биэс доярка этибит, биригэдьиирбит Федоров Иван Митрофанович үлэлээбитэ. Үүппүтүн сэппэрээтэрдээн арыылыыллар этэ. Кладовщикка туттараллар, онно  доход ылан арыы, эт, сэлиэһинэй бурдук биэрэн аһыыр этибит.

1950 с. үһүс кыыспын Мотяны оҕоломмутум. Уоппуска диэн суох, 10 ча хонукка олорон баран үлэҕэр тахсаҕын. 1954с. игирэлэрбин  бастаан Матвейы, 15 мүнүүтэнэн быысаһан Раисаны оҕоломмутум. Клава Артемьева акушерка төрөппүтэ. Ый аҥаара буолан баран үлэбэр тахсыбытым. 1955с. Крупскай, Алаас, Кыһыл өтүйэ, Партизан колхозтар холбоспуттара. Колхоз председателинэн Петров Михаил Дмитриевич, счетоводунан Самсонов Гаврил Семенович үлэлээбиттэрэ. 1957 с. Иону оҕоломмута, 1959 с. Ильяны оҕоломмута, «Бу күн Крыстааҥка диэн ааттаах ынаҕым игирэ ньирэйдэри төрөппүтэ”,- диэн үөрэ кэпсиирэ. 1960 с. кыра кыыс Анна төрүүр. ийэлээх, аҕабыт 8 оҕону иитэн, үөрэттэрэн, үлэҕэ уһуйан, дьоһун дьон буола улаатарбытыгар өҥөлөрө олус улахан, биһиги ийэбитигэр, аҕабытыгар махталбыт муҥура суох.  Улахан кыыс Антонина Ильинична  Алдаҥҥа олорор швея-закройщик идэлээх, Мария Ильинична ветеринар-фельдшер идэлээх этэ, Мотрена Ильинична Хаптаҕайга пекарьдаабыта, Матвей тырахтарыыс идэлээх, Раиса Ильинична воспитатель идэлээх, Ион булчут, эрдэ олохтон барбыта, Илья Ильич  электрогазосварщик, огранщик идэлээх, чааһынайыгар элбэхтик үлэлээбитэ, кэлин бааһынай хаһаайыстыбанан дьарыктаммыта, Анна Ильинична техник-механик идэлээх, билигин Таатта Харбалааҕар олорор, оҕо саадыгар физкультура уруогун  үөрэтэр. Билигин үксүлэрэ бочуотунай сынньалаҥҥа олороллор.

Кэлин ыччат комсомольскай *Комсомол XIV сьеһин* аатынан ферматыгар старшайынан, наставнигынан үлэлээбитэ. Фермаҕа *Оскуола-производство-үрдүк үөрэх* диэн бачыымы өйөөн элбэх кыыс кэлэн 2-лии сыл үлэлээн ааспыттара. Ферма өрүү инники күөҥҥэ сылдьар этэ, үүт ыамын көрдөрүүтүгэр, үлэлээбит кыргыттар ийэбэр махтал тылларын өрүү этэллэр этэ. Биһиги бачыымы көтөҕөн *Комсомол XIV сьеһин* аатынан фермаҕа үс сыл үлэлээбиппит. 1973 сыллаахха ыччат комсомольскай ферматын куоталаһыытыгар республика үрдүнэн бастаан Комсосмол обкомун көһөрүллэ сылдьар Кыһыл Знамятынан наҕараадаламмыппыт. Өрүү бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьар этибит. Ферма үлэһиттэрэ бары биир дьиэ кэргэн курдук үлэлиир этибит. Ийэбит тустаах үлэһиккэ тылын ылыннарымтыа, үлэҕэ ирдэбиллээх, үлэһит кыһалҕатын тэҥҥэ үллэстэр, тус үлэтигэр бэриниилээх этэ.

 НАҔАРААДАЛАРА

Правительство Анна Ионовна сыралаах үлэтин үрдүктүк сыаналаан *Үлэ Кыһыл Знамята* орден кавалера, *Үлэҕэ килбиэнин иһин* юбилейнэй мэтээлинэн, *Наставник* знагынан, *Мэҥэ-Хаҥалас улууһун бочуоттаах гражданина*, *Хаптаҕай нэһилиэгин бочуоттаах гражданина* бэлиэлэринэн, республика, улуус бочуотунай грамоталарынан, дипломнарынан наҕараадаламмыта. Ийэбит Анна Ионовна бочуоттаах сынньалаҥҥа, биэнсийэҕэ тахсыар дылы эдэр ыччаттары үлэҕэ көҕүлээн, үөрэтэн такайан, сүбэлээн-амалаан, ферма сыралаах үлэтигэр уһуйан 30 сыл эҥкилэ суох үлэлээбитэ.

Ийэбит, эбээбит,хос эбээбит Анна Ионовна 94 сааһыгар 2017 сыл күһүнүгэр олохтон бараахтаабыта.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Автор: В.Кривошапкин Василандий, ученик 8 класса.