Левина (Бурнашева) Федора Дмитриевна (1925 г.р.)

Күндү эбээбит Лөкүөрүйэ.

Биһиги эбээбит Федора Дмитриевна Левина (Бурнашева) — эбээ Лөкүөрүйэ.

1925 с.ахсынньы ый 5 к.Табаҕаҕа Мэҥэ-Хаҥаласка ,арҕаа алааска Бурнашев Дмитрий Николаевич, Чечебутова Прасковья Ивановна дьиэн дьиэ кэргэнигэр бастакы оҕонон күн сирин көрбүт.

Аҕата уол оҕото суох буолан кинини олох кыратыттан уол оҕо курдук окко — маска, бултка бэйэтин батыһыннара сылдьыбыт. Кэлин ол үөрэҕэ сэрии кэмигэр олус диэн бэйэтигэр туһалаабыт. Биһиэхэ хайдах бултуурун, ардыгар мүччүргэннээх сырыыларын кэпсиирэ.

Кини ыал улахан оҕото буолан оҕ окөрүүтэ, дьиэ ис — тас үлэтэ эмиэ киниэхэ сүктэриллэрэ. Эбээ кыра сылдьан үөрэммэтэх, төрүөҕүттэн хараҕа мөлтөхтүк көрөр эбит,ол гынан баран олус элбэҕи билиэн-көрүөн баҕата улахан буолан бэйэтэ ааҕарга үөрэммит. Ол иһин куруутун биһиэхээт эрэ ,,баҕалаах киһи тугу баҕар кыайар»  диэн. Кини олус кинигэни ааҕарын сөбүлүүр этэ, кэлин хараҕа мөлтөөн биһиэхэ аахтарар этэ,у очараттаан кинигэ ааҕар этибит. Кэлин санаатахха бу биһигини ааҕарга дьарыктаабыт эбит диэн. Ол кэннэ хайдах оҕо сааһаа аспытын кэпсиирэ.

Сэрии буолуон иннигэр, ыаллыы алаастар бииргэ оттоон — мастаан, дьаһанан олорбуттар. Онтон сэрии буолбут ыар — суоһар сураҕа сири — сибиири тилийэ сүүрэн, ыал аайыттан эдэр — чэгиэн бэйэлээх хоһуун дьон бэбиэскэ тутаннар Ийэ дойдуларын көмүскүү фроҥҥа барбыттар.

Сэрии буоларын саҕана эбээ Лөкүөрүйэ 14 — 15 саастаах оҕо эбит. Кырдьаҕас, кыаммат, оҕо — дьахтар өттө хаалан инчэҕэй эттэринэнт, ойдо-быстыбатынан салҕанан олорбуттар. Аны сут — кураан бөҕө буолан аччыктааһын, ыар олохторо саҕаланар. Бу курдук оҕолор улахан дьону кытары икки хараҥаны тэҥнээн бурдук хомууругар, оттук мас булааһыныгар, сүөһү аһылыгын бэлэмнээһинигэр барытыгар бииргэ сылдьаллара. Олус кураан кэмнэр буолан баһаар турбут, улаханныын кыралыын барыларын баһаары умулларарга илдьэ бараллар эбит.

Аҕалара Миитэрээс эмиэ эриигэ иккис хомуурга ыҥырыллан барыан иннинэ дьонун Саха Бэстээҕэр көһөрөн тыыннаах хаалбыттар. Ынах сүөһүнү миинэн ,сыарҕаҕа малларын тиэйэн, хайдах көспүттэрин кэпсээбиттээх. Бары да иэдэйиэх дьону, эбэлэрэ Маайа ыалга иистэнэн, туос иһиттэри тигииттэн муҥха бэчимэтигэр тиийэ хатан, онтугар мэнэйдэһэн ылбыт бурдугунан убаҕас судураан оҥорон, үөрэ отун тарга буккуйан, онон үссэнэн олорбуттар.

1942 с.Хаптаҕайга детдомун дириэктэринэн Табаҕа киһитэ, учуутал идэлээх Марков Афанасий Федорович үлэлиирэбит. Эбээ Лөкүө онно остуораһынан үлэлээбит. Сэрии бүтүүтэ дойдуларыгар Табаҕаҕа төннөллөр. Аҕалара Миитэрээс уот сэрии ортотугар сылдьыһан хас да бойобуой наҕараадалаах тыыннаах эргиллэн кэлбит. Албан аат орденннааҕа. Сэрии кэнниттэн өҥ дьыллар буоланнар олох сыыйа көнөн, чөлүгэр түһэниспит. Эбээ, оччолорго 18 — 19 саастаах эдэр кыыс сайынын ньирэй көрөн, кыһынын «Көрдүгэн» диэн кыстык ферматыгар субан сүөһү көрөөччүнэн үлэлээбит. Ол сылдьан от — мас тиэйээччинэн үлэлии сылдьар эһээбитин көрсөн, сөбүлэһэн 1946 с. ыал буолаллар. Аҕабыт, Савва Михайлович Левин Япония сэриитин кыттыылааҕа, сэрии ветерана этэ. Сайынын звеноҕа от үлэтигэр, кыһынын ат көлөнөн от тиэйиитигэр сылдьыбыт.

Кинилэр барыта тоҕус оҕоломмуттарыттан сорохторо ыалдьан бу олохтон туораабыттара. Иккиэн сүрдээх сэмэй, үлэһит дьон этилэрэ. Килбиэннээх үлэлэрин иһин элбэх наҕараадалардаах, мэтээллэрдээх этилэр.Тыыл уонна сэрии бэтэрээннэрэ. Эбээлээх эһээ кинилэр олорбут олохторо , сүбэлэрэ куруутун биһиэхэ өйдөбүл, үөрэх буолар.

 

 

Автор: Сиэнэ А.Устенков 10г