Ларионов Гаврил Гаврильевич

Мин, Ларионов Гаврил Гаврильевич,1931с. тохсунньу ый 13 кунугэр Хапта5ай нэьилиэгэр Мэнэ Ханалас улууьугар холкуостаах кэргэнигэр тэрээбутум. Хаптагай оскуолатыгар 1 кылааска1939-1940сс. уэрэнэ киирбитим, 1942с. кураан, сут уонна сэрии сыллара буолан, 3 кылааска уэрэнэ сылдьан, уэрэхпин бырагарга куьэллибитим.

1942-1943 сс. «Алаас» холкуоска куьун-саас балбаах тиэйиитигэр, сайын окко 1939 с. лэкээьитинэн улэлээбитим, оччолорго улэлиир киьиэхэ нуорма 600 грамм килиэп эбэтэр 200 грамм бурдук биэрэллэрэ.Икки сыл холкуоска улэлээбитим кэннэ учууталым Яковлев К.С. уонна оскуола дириэктэрэ Находкин Н.И. алааска сатыы кэлэн агабыттан, «Уолгун уэрэттэр, уэрэхтээх киьи тахсыа, уэрэгэр учугэй этэ» диэн кэрдэспуттэрин ылынан, агам уэрэнэрбин кэнуллээбитэ. Уэрэнэргэ сурдээх ыарахан этэ. 4 уруок кэнниттэн куьун бурдук куоластаан, Кирилэ, Настааччыйа, Кунал огуруоттарын кэрийэн, дьиэгэр кэлэн, аьыы охсон баран, суорунага уочараттаан, бурдук тардарым, икки киилэ бурдугу тардан, икки лэппиэскэ оноьулуннагына эрэ 5 киьи биир хонор этибит. Кыьыны быьа 4 уруок кэнниттэн Алааска 15 мунуутэннэн суурэн тиийэн, аьыы охсон, суорунага уочараттаан, бурдук тардан баран, балаган кэмулэук оьогор тууннэри-куннэри отторго сугэнэн мас мастыырым, онтон суэьу уулаан буттэгинэ эрэ кэмулуэк оьох уотугар уруокка бэлэмнэнэр этибит. Аьыырбытыгар ыьыырынньык уотугар аьыырбыт. Лаампа дьаданы ыалга суох буолара. Агам кэтэх мунунан тымтык тыыран, онон хотонно ынах ыыр этилэр, тымтык тутуута эмиэ биир туспа улэ этэ.

1941-1942 сс. бэс сутукатын хастаан, уэрэ оностон сиир этибит, тон маьы дьиэгэ киллэрэн ириэрэн баран, сутукатын хастаан ыларбыт, онтон тонмутун кэннэ кэлиигэ улту сынньан, куэрчэххэ кутан сиир этибит, улэтэ барыта ого улэтэ буолара.

Мин солото суох буолан, пионерга да, комсололга да киирбэтэгим. Пионердар 4 уруок кэнниттэн араас сбордарга хаалар этилэр, онтон мин бурдук тарда, кэмулуэк оьох маьын мастыы, суэьу уулата, аьата дьиэбэр суурэрим.  7-с кылааьы бутэриэхпэр диэри миигин агам тирии утуьуннэрэр этэ. Саас 11-13 ынах тириитин имитэрбит, утаа диэн ааттыыллара 4 кун устата ол утаабытын санныбытынан анньан эргитэр этибит, куннэ 400-500 эргиири хардары-таары анньыьарым. Ол курдук биир саас  4 тэгул 4-туу хонукка оскуолага барбакка, тирии имитиьэр этим. Икки санным дьуккуруйуэр, атахтарым хабыллыар диэри угаабытын 11-13 улахан ынах тириитин уган баран, санныбытынан анньарбыт. Ол курдук хас саас аайы тирии хомуйан, агам имитэр буолара. Ол кэмнэ хаатынка, саппыкы, бачыынка танастар олох суох этилэр. Оскуолага, хотонно, дьиэгэ биир  ынах этэрбэьи уллара-уллара кэтэрбит, ким да этэрбэьин ынах саахтаах диэбэтэ.

Хаптагайга Харыйалаахха эрэ балыыьа баара, оччолорго ким да эмтэммэт этибит. Киьи элээру ыарыйдагына, куорга, тубуркулуэскэ дьиэ ааныгар этуу быаны туора тардан баайаллара, оччого ол ыалга ким да сылдьыбат буолара.

Сэрии сагана «Алаас» холкуостан 30-ча киьи армияга сэриилэьэ барбыта. От-бурдук улэтигэр ого-дьахтар уонна кырдьагастар эрэ хаалбыттара. Биьиги 1927-1931 сыллардаахха оголор холкуоска сурун куус буолбуппут, онон 1939-1945 сылларга улэгэ 8-9 сааспытыттан от мунньуутугар, лэкээ оноьуутугар биир мунньар массыынага 4 ого, 2 массынага 8 ого, 4 бугулдьут дьахтар, 2 от мустарааччы буолан, Романов Николай (Чааккаан) огонньор салайаачылаах улэлээбиппит.

Оскуола оголоро ыам ыйын 20 кунугэр уэрэхтэн бутэр этибит уонна биир да кун эрээбэккэ, сир хоруттарыытыгар, паардааьынна биьигини, ус уолу: миигин, Аргунов Бориьы,Антонов Мишаны- огуьунан сир хоруттара (10-ча саастаах уолаттары) биригэдьиирбит Семенов И.И. (Уьун Уйбаан) ыыппыта, онтон 12-13 сааспытыгар атынан хоруттарар буолбуппут. Огуьунан Эбэ урдун бааьыналарын 30-ча га сирин, Бутэй иьин хоруттарар этибит. Онтон улаатан иьэн Хаптагайга кэлэн, Кирилэ солооьунун 36 га, Кунан огуруотун уонна билигин киьи унуога буолбут Кэмус Кэлуйэ урдунээги огуруоттары барыта 50-ча га сири хоруттарарбыт. Онтон от ыйын 1 кунуттэн сиилэскэ, онтон окко киирэр буоларбыт. Миигин агам 1942 с. огустарарга уэрэппитэ.

Онтон 1943-1947 сс. ого нуорматыгар, декадага 4,40 га сири охсорго эрэспуубулукэтээги курэххэ биэрбиттэрэ. Бастакы сайыммар 3 тэгул конкурс усулуобуйатын толорон, 1 киилэ арыы, 1 чиэппэр чэй, 3 миэтирэ турукуэ ыстаан танаьын ылбытым. Ити 1942-1943сс. буолуохтаах. Ол сыл быраатым Гай (кыра Гай) 1 кылааска киирэригэр ыстаан танаьа, бэйэбэр, агабар диэн ийэм кэрдэьуутунэн охсубутум. Ходуьага соготох сылдьарбыттан олус чункуйар этим. Оголору кытта сэтуэлуу-сэтуэлуу улэлиэхпин олус багарар этим.

Бастаан 4,40 га оннугар 5,76, онтон 6,00, куьун 7,40 ганы охсуталаабытым. Онно «Кыым» хаьыат Бочуот дуоскатыгар эрэспуубулукэгэ бастаабыт улахан дьону уонна оголору таьааран иьэллэрэ. 1943-1945 сс. ого нуорматыгар хас сыл аайы конкурска бастаабытым. Улаатан баран 1946-1947 сс. улахан дьон конкурстарыгар кыттыбытым. Онно 11-12 га сиргэ тиийэ охсубутум. «Алаас» холкуостан конкурска миигин кытта Скрябин Федор огонньор уонна Ильин Роман огонньор буолан охсубуппут. Хойут 15 гага тиийэ охсор этим. Мин кэннибиттэн кыра Гай Ларионов эмиэ ого да, улахан дьон да конкурстарыгар хойукка дылы охсубута. Ону мин Дьокуускайга уэрэнэ сылдьан истэр этим.

1941-1945 сс. «Алаас» холкуоска от-бурдук улэтигэр улэлээбиттэрэ. Трофимов Николай (Куоча), Ларионов Ганя, мин, Аргунов Борис, Антонов Миша (Соготох), Аргунова Катя, Аргунова Александра (Мэппээ), Аргунова Елена (Чырааппа), Романова Улита(Элуудэ), Старостина Рая, Дмитриев Дима (Дыыда), Дмитриев Вася, Иван, Прокопьева Шура(Ньыла), Никифоров Миша, Коля( Нээрээн), Яковлев Захар, Петя, Еремеева Мария, Иванов Миша (Эппээ), Федорова Уля, Шура, Заболоцкая Таня, Ларионова Шура, Дьячковская Шура, Дьячковская Ира, Терентьева Мария улэлээбиттэрэ. Кырдьагастартан «Алаас» холкуоска сэрии сагана тэьуу улэьиттэринэн улэлээбиттэрэ. Ларионов Г.Н. (Халлаан Хабырыыс), Филиппов Семен, Скрябина Устинья, Владимирова Мария, Настя, Петрова Наталья, Ларионова Надежда, Ларионова Марфа (бары ыанньыксыттар), Ларионова Аграфена, Аргунова Анисия, 9 субан суэьу кэрээччулэр), Дмитриева Александра (Сыппыы), Еремеева Анна (пекарь), Еремеев Семен (ветфельдшер), Яковлев Степан (Ньыппыы), Романов Семен Иванович (булчут, бурдук быстарааччы, косилкаьыт, молотилкага туутэх астатааччы), Федоров Николай-Уодай (кыраабыл, атырдьах, кыдама онорооччу), Никифоров Николай-Ньаас (булчут), Трофимова Анастасия, Трофимов Семен уо.д.а 1932-1935 сс. «Алаас» холкуоска сэрии кэнниттэн улэлээбиттэртэн тыыл бэтэрээннэрэ буолбуттара: Романов Н.Н., Романов С.Н., Трофимов Я.С., Дмитриева Марфа, Шарина Дуня, Ларионов Г.Г.(кыра Гай), Ефремов П.З., Макаров Н.Н.,  Еремеева Е.С., Дьячковскай Е.Н., Дмитриев Н.Е., Яковлев А.С., Ларионова К.Г. уо.д.а.

Мин 7 –с кылааьы 1948с. Бутэрбитим уонна Дьокуускайга тыа хаьаайыстыбатын техникумун землеустроительнай отделениетыгар уэрэнэ киирбитим. Землеустроитель уэрэгин туэрт сыл уэрэнэн бутэрбитим. 1953 с. кэргэмминээн Лаура Дмитриевналыын Дьокуускайга 1954 с. диэри улэлээн баран, мин Минсельхозка оперативнай отрядка Намна уонна Мэнэ-Ханаласка Ленин аатынан холкуоска ис хаьаайыстыбыннай бырайыактары онорууга госактары, быалаах кинигэлэри биэриигэ, самолет снимоктарынан холкуостар карталарын кыраныыссаларын туруорууга, остуолбалааьынна улэлээбитим: 1954-1970 сс. Абый оройуонугар, 1970-1991 сс. Мэнэ-Ханалас оройуонугар тыа хаьаайыстыбатын управлениетыгар кылаабынай землеустроителинан улэлээбитим. Кэлин Ленин аатынан агрофирмага старшай землеустроителинэн, пенсияга тахсан баран, 1991-1994 сс. Сир реформатын олоххо киллэриигэ Павловскай, Хаптагай, Ороссолуода отделениеларыгар улэлээбитим.

Гаврил Гаврильевич Ларионов I

тыыл ветерана, Мэнэ-Ханалас улууьун

бочуоттах гражданина, Саха сирин

бочуоттаах землеустроителэ,РСФСР

тыа хаьаайыстыбатын туйгуна.