Бу архивный файл

ВОЕННООБЯЗАННЫЕ, НАПРАВЛЕННЫЕ НА РАБОТУ ГУСМП, ГВФ и другие НА РС(Я).

Ф.Р209. Оп.16. Д.51

СПИСОК Военнообязанных переданных для работы в ГВФ по М-Кангаласскому району

Файл 010.

75, фт, КЫЧКИН Михаил Алексеевич, 1897, б/п, Долдинский Кр.Маяк, бригадир, Долдинский Кр.

Маяк

Бу архивный файл

НА РС(Я). Ф.Р50. Оп.60. Д.19. Материалы о награждении медалью «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941‒1945 гг.» работников Мегино-Кангаласского района Якутской АССР (решения, акты вручений, списки и др.) за 1946‒1947 гг. том 3.

Колхоз «Красный Маяк»

Файл 087-090.

Кычкин Михаил Алексеевич Ударник. План животноводства по рогатому скоту выполнен на 100 %. За 1945 г. имел 400 т/д. Премирован один раз 1897 Зав. фермой 1942-45 гг. 0123972 5/2 – 1947 г.

Тапталы, или-эйэни, үлэни өрө тутан былыр-былыргыттан Кыычыкыттар аймахтарыттан эһэбит Кычкин Михаил Алексеевич Дойдуунускай сиригэр-уотугар, төрөөн-үөскээн, оҕо-уруу тэнитэн, бу сиргэ силис тардан, тэнийэн олоробут. Биһиги эһэбит Кычкин Михаил Алексеевич, норуокка биллэринэн, Налыр Мэхээлэ сытыы, элбэх саҥалаах, суругу ааҕар-суруйар үөрэхтээх киһи эбит. Эбэбитин Софронеева Евдокия Трофимовнаны арҕаа Тулагыга тракторга үлэлии сырыттаҕына билсиһэн сүгүннэрэн аҕалбыт. Бука, куоракка эргинэ киирэ-тахса сылдьан буолуо. Бастаан утаа Барын Табыга олохсуйбуттар, сүөһү көрбүттэр. Эһэм биригэдьиирдээбит.  Элбэхтэ оҕоломмуттарыттан үс оҕону тутан хаалбыттар. Улахан уол Өлүөскэ, биһиги аҕабыт Мэхээлэ уонна кыыстара Ааныс. Эдэр эрдэхтэриттэн үлэни-хамнаһы илиилэриттэн ыһыктыбакка, дьон сиэринэн айахтарын ииттэн олорбуттар. Эбэбит сүөһү көрүүтүгэр, Көрдүгэҥҥэ оҕуруот үлэтигэр, онтон оскуолаҕа оһох оттооччунан уһун сылларга үлэлээбит. Эһэбит сүөһү көрбүт, сүөһү уонна хонуу биригэдьииринэн сылдьыбыт.

ЭҺэбит Кычкин Аҕа дойду сэриитигэр эһэбит үлэ боруонугар 1942-1943  сс. Михаил Алексеевич Дьокуускайга кирпииччэ собуотун, аэропорт тутуутугар үлэлээбит. Билигин сэрэйиэххэ эрэ сөп, төһөлөөх ыарахан олох кэлэн ааспытын, ол да буоллар үс оҕолорун улаатыннаран, үөрэхтээн киһи-хара оҥорбуттар.

Аҕабыт Михаил Михайлович муус устар 18 күнүгэр 1943 с. төрөөбүт. Оскуолаҕа начаалынай кылааска Дойдуунускайга үөрэммит. Оскуола архыыбыгар үөрэммит кылааһын сурунаала баар эбит. Салгыы Тулагы оскуолатыгар үөрэнэн ахсыс кылааһы бүтэрбит. Дьокуускайга речной училищеҕа үөрэммит да, хомойуох иһин, ситэ бүтэрбэккэ дойдутугар тахсыбыт. Армияҕа Тикси куоратыгар сулууспалыы сылдьан, тымныйан ыалдьан Читаҕа госпитальга өр сытан эмтэнэн ситэри сулууспатын бүтэрбэккэ сыыйыллан кэлбит.

1968 с. табаарыһа Местников Сиэнньэ аҕатыгар Местников Ньукулайга Булуҥ оройуонун Таймылыыр бөһүөлэгэр сайын күүлэйдии тиийбит. Ньукулай учууталлыыра эбитэ үһү. Ийэбит Светлана Семеновна Булуҥ оройуонуттан төрүттээх, ыал улахан кыыһа.

Комсомольскай путевканан Бүлүү ГЭС-н тутуутугар үлэлээн баран, Таймылыыр бөһүөлэгэр оҕо саадын сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьара үһү. Кыракый Ира диэн кыыс оҕолоох, долгулдьуйар уһун хара суһуохтаах, киирэн-тахсан элэстэнэр кыыс-дьахтары аҕабыт таба көрөн сөбүлээн билсибит.

Түөрт уу тэстибэт атастыылар, доҕордуу уолаттар: аҕабыт Миисэ, Местников Сиэнньэ, Софронов Куола, Сотников Куоса куруук бииргэ сылдьаллар эбит, бииргэ речной училищеҕа, армияҕа сулууспалаабыттар.

Аҕабыт хоту тиийэн саҥа билсэн эрдэҕинэ табаарыһа Софронов Куола өлөн ыҥыттаран ылбыттар. Хотуттан ыксалынан кэлэн табаарыһын көмүс уҥуоҕун көтөхсүбүт. Төһө да курутуйа сырыттар хоту ийэбитигэр истиҥ тыллардаах суруктары суруйар, сөп буола-буола эппиэт суруктар тигинээн кэлэллэр. Саҥа дьыл иннигэр хоту тэбинэр. Таймылыырга тиийэн көрсөн, ийэбит ханнык да сурук туппатаҕын, ону ааһан сурук суруйбатаҕын дьиибэргии истэр. Кэлин билбиттэрэ табаарыһын Сиэнньэ балта Вера аҕабыт суругар эппиэттээн ийэбит аатыттан ыытар эбит. Ол курдук аҕа саастаах ийэбит сэсиэдэ Ньукулай, табаарыстара Сиэнньэ, Вера буолан көмөлөөн тылларыгар киллэрэн ийэбит кэргэн тахсыбыт. Хоту олох-дьаһах соччото суоҕуттан аҕа саастаах учуутал үөрэхтээх Ньукулай ийэбитигэр дойду сиргэ, кэргэҥҥин кытта көһүҥ диэн сүбэлээн, муус устар ыйга өрүс сырыы суола сабыллан эрдэҕинэ ийэлээх аҕабыт кыра кыыс көтөҕүүлээх Дойду сиригэр үктэнэллэр.

Эһэлээх эбэм, бииргэ төрөөбүттэрэ, аймахтара, табаарыстара уоллара кэргэн сүгүннэрэн аҕалбытыттан үөрэн икки нэдиэлэ иһинэн оскуолаҕа улахан уруу тэрийбиттэр.

Аҕабыт бииргэ төрөөбүт убайа Өлүөскэ, Кычкин Миисэ (Кычкина Ульяна кэргэнэ), аччыгый, улахан Кычкин Дьөгүөрдэр буолан сүүрэн-көтөн сыбаайба тэрийсибиттэр.

Ийэбит дойду сиргэ кэлэн барытын саҥа көрөр үһү. Ынахтары урут көрбөтөх, улаханнык куттанар эбит. Холбоһон баран үлэ көрдөнө Майаҕа тиийэн, Маттаҕа кулууп сэбиэдиссэйинэн анаммыт. 1969 с. ахсынньы 7 күнүгэр миигин оҕоломмуттар. Маттаҕа Чээнээнэп Дьөгүөр оҕонньордооххо дьиэлэнэн олорбуттар. Ити бириэмэҕэ эһэбит улаханнык ыалдьан аҕам төттөрү Дойдуга соҕотоҕун көһөн кэлбит.

Кычкин Михаил Михайлович, Дьөгүөр оҕонньор саҥа төрөөбүт кыыска аат биэрэригэр кэргэнэ Айталина Сергеевна, бэргэһэ иһигэр оҕо ааттарын кумааҕыга суруйан уган, ийэбэр талларбыт. Оннук мин Туйаара диэн  ааттаммыппын. Аҕыйах ыйдаах оҕотун көтөхпүтүнэн ийэм Маттаттан Дойдуга төттөрү көспүт. Эбэм ааҕы кытта бииргэ олорбуттар. 1971 с. балтым Ньургуйаана төрөөбүтэ.

Үлэтэ суох олорор кыһалҕата буолан, ийэм сүөһү көрүүтүгэр аҕабын кытта пиэрмэҕэ үлэлии киирбиттэр. Кыра оҕолор эбэ, эһэ көрүүтүгэр хаалбыппыт. Дьонум күнү быһа хотон ыарахан үлэтигэр, дьиэҕэ кыра оҕолордоох да буоллаллар кулуупка тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кытталлар. Иккиэн дуэтынан олус үчүгэйдик ыллыыллара. Кэлин өссө биэс оҕону төрөтөн, аҕыс оҕолоох дьиэ кэргэн буолаллар.

Дьоммут өрүү үлэҕэ сылдьар буолан, оҕолор бэйэ-бэйэбитин көрсөн, дьиэ ис-тас үлэтигэр дьоммутугар көмөлөһөрбүт.

Ефимова (Кычкина) Мария Михайловна кэргэнэ Герасим Васильевич, уолаттара Максим уонна Харысхан. Ийэбит бастаан үлэлиирин саҕана дьүөгэтэ Яковлева Кээтии, Андросов Ньукулай (Муксуун) көрөн-истэн, үөрэтэн-такайан наставниктаабыттар. Билигин даҕаны ийэбит наставниктарыгар махтала улахан. Сайынын Билир Күөл, Уһун Эбэ сайылыктарыгар ньирэй көрө көһөллөрө. Күһүн үөрэх дьыла саҕаланыан иннинэ төттөрү көһөн кэлэрбит. Бэйэбит кэтэх хаһаайыстыбалаах этибит. Аҕабыт сайын илиинэн оттуура. Оҕолор биһиги аҕабытын батыһа сылдьан бугуллуурбут, бугул түгэҕин харбыырбыт, оҕуһунан, илиинэн от кэбиһэрбит. Аҕабыт биһигини куруук батыһыннара сылдьан сир астыыра, күөх луук үргүүрбүт, отоннуурбут. Кыһыҥҥы хаһааспытын булунарбыт. Аҕабыт дьарамай бэйэтэ, иҥиирдээх киһи этэ. Оройуон тэрийэр от охсуу күүлэйигэр илиинэн охсууга бастакы миэстэлэри ылара. Сүрдээх үөрүнньэҥ, кыыһырар диэни билбэтэ. Оҕолоро биһиги биирдэ да мөҕүллэн, таһыллыбыппытын өйдөөбөппүт. Каникул кэмигэр кэллэхпитинэ ийэбит төрөөбүт күнүгэр кэнсиэр тэрийэрэ, ким ыллыыр, ким хоһоон этэрбит, бары открытка уруһуйдаан ийэбитигэр бэлэхтиирбит. Ол курдук ийэлээх аҕабытын кыра эрдэхпититтэн батыһа сылдьан үлэҕэ үөрэнэрбит. Кэлин арыый улаатан баран сайынын сопхуос сүөһүтүгэр эбии аһылык бэлэмнээһинигэр үлэлиирбит. Дэриэбинэ оҕото барыта хомуллара. Лабыктаны хомуйууга биригэдьиирбит Сивцев Петр Петрович буолара. Көрдүгэнтэн сатыы кэлэн Хапчаҕай үрдүгэр хомуйарбыт. Хомо кытыытынан былах бэлэмнээһинигэр сылдьарбыт, биригэдьиирбит Ноговицын Егор Кононович этэ.

Улаатан ахсыс кылаастан сопхуоска окко улахан дьону кытта тэҥҥэ сылдьарбыт. Звеньевод Никитин Юрий Иванович. Михаил Михайлович Сэмэнэбис, бугулдьуттары көрөн-истэн Никитин Иван Герасимович үлэлэтэллэрэ. Күһүн аайы сайыҥҥы үлэбит иһин харчынан бириэмийэлэнэрбит, онон оскуолаҕа кэтэр таҥаспытын, үөрэх тээбиринин дьоммут атыылаһаллара.

Үрдүкү кылаастарга бары Матта, Балыктаах оскуолаларын үөрэнэн  бүтэрбиппит. Мин 1987 с. оскуоланы бүтэрэн, ол кэмҥэ «Оскуола — производство — үрдүк үөрэх» диэн комсомольскай путевканан дойдубар сүөһү көрүүтүгэр үлэлии кэлбитим. 1987-1989 сс. дьиэ кэргэнинэн бэдэрээт тэрийэн оройуоҥҥа бастакынан үлэбитин саҕалаабыппыт. Аҕабыт Михаил Михайлович, ийэбит Светлана Семеновна, улахан эдьиийим Ирина уонна мин буолан сүүсчэкэ субай сүөһүнү көрүүгэ таһаарыылаахтык үлэлээбиппит.

Ийэлээх, аҕам аҕыс оҕону төрөтөн, атахтарыгар туруоран, үөрэхтээбиттэрэ. Өр сылларга сүөһү көрүүтүгэр таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрин сопхуос, оройуон элбэх Хайҕал грамоталара туоһулууллар. Хомойуох иһин, аҕабыт 58 сааһыгар ыарахан ыарыыттан өрүттүбэккэ олохтон туораабыта.

Бииргэ төрөөбүттэрим. Никитина Ирина Сергеевна 4 оҕолоох, 5 сиэннээх, пенсионерка, атыыһыт идэлээх. Кыыһа Слепцова Светлана Сергеевна 3 оҕолоох (Костя 4, Галя 2, Ира 3 кылааска Дойду оскуолатыгар үөрэнэллэр). Кэргэнэ Слепцов Георгий Геннадьевич ОДьКХ кочегара. Кыыһа Никитина Надежда Константиновна 2  оҕолоох: Алеша 5 кылаас, Алиса 1 саастаах. Уола Варфоломеев Никита Дьокуускай 13 №-дээх оскуолатын 9, кыыһа Варфоломеева Василина Дьокуускай 2 №-дээх оскуолатын 9 кылааһын уөрэнээччилэрэ.

Дьяконова-Кычкина Туйаара Михайловна Дойду начаалынай оскуола-саадын 1 категориялаах учуутала. Кэргэнэ Дьяконов-Кычкин Григорий Григорьевич пенсионер. Уоллара Кычкин Юра землеустроитель идэлээх. Уоллара Захаров Антон Балыктаах орто оскуолатын үөрэнээччитэ.

Кычкина Ньургуйаана Михайловна атыыһыт идэлээх. Кыыһа Кычкина Дарина Дьокуускай 25 №-дээх оскуолатын 4 кылааһын үөрэнээччитэ.

Петухова Светлана Михайловна 2 оҕолоох, предприниматель. Кэргэнэ Тихонов Юрий Александрович юстиция полковнига, СӨ силиэстийэлиир кэмитиэтин үлэһитэ, уолаттара Петухов Анатолий ДьЭПИ, Алексей ДьТТС устудьуоннара. Алексей кэргэнэ Алексеева Дайаана ДьФЭК устудьуона.

Ефимова Мария Михайловна 2 оҕолоох, дьиэ хаһаайката. Кэргэнэ Ефимов Герасим Васильевич «Металлторг” тэрилтэҕэ кыладыапсыктыыр. Уолаттара Ефимов Максим Дьокуускай 2 №-дээх оскуолатын 5 кылааһын үөрэнээччитэ, Харысхан 4 саастаах.

Кычкин Михаил Михайлович 4 оҕолоох, Дойду нэһилиэгэр — ОДьКХ  слесарь-өрөмүөннээччи, тырахтарыыс. Кэргэнэ Кычкина Айталина Сергеевна дьиэ хаһаайката.

Улаханнара Спиридонова Анжела Дойду начаалынай оскуола-саадын 3 кылааһын үөрэнээччитэ, уоллара Кычкин Саян 6 саастаах, кыыстара Аилина 3 саастаах, Дойду оскуола-саадын иитиллээччилэрэ. Кыра кыыстара Туйаара 1 саастаах.

Ийэбит Светлана Семеновна 47 сааһыгар элбэх оҕолооҕунан биэнсийэҕэ тахсан Хапчаҕай бөһүөлэгэр оҕо, сиэн, хос сиэн тапталлаах ийэтэ, эбэтэ, хос эбэтэ буолан олорор.

Үлэ бэтэрээнэ оҕолорун, сиэннэрин тапталларыгар кынаттанар. Төһө даҕаны сааһыран истэр иистэнэр, быысапкалыыр, баайар, оҕуруот ыһар, сайынын сир астыырын сөбүлүүр.

Эдэр эрдэҕиттэн үлэлиир дьарыгын илиититтэн түһэрбэт.

Ийэбит Светлана Семеновна, аҕабыт Михаил Михайлович тапталы, или-эйэни, үлэни өрө тутан, оҕолорун олоххо чиҥ үктэллээх, ыарахантан толлубат, бэйэни көрүнэр буолан иппиттэригэр махтанабыт.

Туйаара Михайловна КЫЧКИНА-Дьяконова.

2017 с., тохсунньу 20 күнэ, Хапчаҕай.

Материал предоставила Кычкина А.,

учащаяся 5 кл.