Корякин Иннокентий Лукич (1891 –1970 гг.)

 

Корякин Иннокентий Лукич 1891 сыллаахха ахсынньы ый 9 күнүгэр Мэҥэ улууһун Баатара нэһилиэгэр төрөөбүт.

Сэрии саҕана Саха сиригэр көмүс промышленнаһын сайдыыта Алдаҥҥа, илин Уус-Маайа сиригэр-уотугар күүскэ барбыта. Оччолорго республика салалтата оройуоннарынан арааран, төһө киһини уонна аты таһаҕас таһыытыгар ыытарга сорудах тиэрдэрэ, онтон тиһэҕэр колхозтарга чуолкай сыыппаралары этэллэрэ. Анаммыт таһаҕасчыттар көмүсчүттэргэ аналлаах аһы-үөлү Дьокуускай куораттан тиэнэн обуоһунан миэстэтигэр тиэрдэр эбээһинэстээхтэрэ.

Таһаҕасчыттар Алдаҥҥа уонна Эмэлдьээккэ, ону тэҥэ Өймөкөөҥҥө – Уус-Ньараҕа, Уус-Маайа сиригэр, Ааллаах Үүҥҥэ, Бриндакикка, Ыныкчааҥҥа, Элдьикээҥҥэ, Югоренокка Дьугдьуур хайаларын, элбэх үрэҕи, өрүһү туораан, олус уустук суолунан тиийэллэрэ. Биир интэриэһинэйэ – айан суолугар таһаҕастаах обуостар утары көрсүстэхтэринэ, кыайан туораспаттара үһү. Онуоха обуоска бастакынан бэйэлэрин кыанар уонна наада буоллаҕына кыайан охсуһар да кыахтаах киһи барар эбит.

Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун I Баатара нэһилиэгин кыракый «Куукуна» өтөҕүттэн «Түмсүү» колхозтан 8 киһи Саха сиригэр промышленность атаҕар туруутугар, бэйэлэрин иэстэрин толорон, сэрии иннинээҕи, сэрии бэриэмэтигэр, сэрии кэнниттэн кэмнэргэ, тараама сыарҕалаах атынан айаҥҥа сылдьыбыттара, элбэх таһаҕаһы таспыттара. Мин хос эһээм Иннокентий Лукич биир дойдулаахтарын кытта Томпо оройуонун Охотскай Перевоз бөһүөлэгэр элбэхтик таһаҕас таспыттар. Айаннара Кэриэс-Халдьаайынан барар эбит. Көмүстээх Алдаҥҥа таһаҕас таһыытыгар ананан, хаста да айаннаабыт.

Колхозтар бу ыраах айаҥҥа дьон кыахтааҕын, сырыыны тулуйар  үлэһиттэрин талан ыыталыыллара. Биир колхозтан хас да киһи, хас биирдиилэрэ 4-түү аттаах, ол эбэтэр ити 8 киһи кыһын отучча аттаах обуоһунан ыраах айаҥҥа бараллара. Кинилэр, өрүс турбутун кэннэ, сэтинньигэ аттаналлара уонна дойдуларыгар саас кыһыҥҥы сыарҕа суола хаалыан эрэ иннинэ кулун тутар бүтүүтүгэр төннөн кэлэллэрэ. Тааҥнаах айан суола олус ыарахан, эриирдээх-мускуурдаах, Амма, Алдан өрүстэрин уонна улахан тааҥнаах хайа үрэхтэрин тyopaahыннaax, үрдүк дабааннардаах хайалары өксөйүүлээх этэ.

Элбэх айанньыт, ат суорума суолламмыт Кырынаастыыр диэн сир 26 км үрдүктээх, Силлиэмэ диэн 7 км уһуннаах, туруук таас хайаҕа ытталлара, анныгар сытар үрэхтэр мэлдьи холоругунан ытыллаллара үһү. Үөһээттэн, ону таһынан хайа тааһа түһэн көлөнү, дьону дэҥниирэ үһү. Биир акка быһа холуйан, 2-3 ц. таһаҕаһы тиэйэллэр эбит.

Сэттэ Дабаан диэн 13 биэрэстэлээх хайаны хаһан, 30-40 кыраадыс туруору өрө тахсар суолу туппуттар. Сэттэ Дабааны дабайыы олус ыараханын бары салла ахталлара. Айаны тулуйбакка аттара иннинэн да, кэннинэн да барбакка турунан кэбиһэллэр эбит. Оччоҕо таһаҕастарын аччык аҥардаах айанньыттар санныларыгар сүгэн үөһэ таһаараллара.

Айан суолугар икки хапчаан суолун сыыha үктээн, элбэх көлө да, киһи да аллара үнтү түһэн өлөрө үгүс үһү.

Айаҥҥа барбыттарга үлэ күнэ суруллара. Иннокентий Лукич дьиэтигэр төннөрүгэр  оҕолоругар, кэргэнигэр, дьонноругар аҕыйах оонньуур, таҥас-сап, кыра туттар тэрил кэһиилэнэрэ.

«Түмсүү» колхоз салалтата айаҥҥа сылдьар үөрүйэх, сырыыны кыайар кыахтаах дьону сүүмэрдээн ыытара.

Ол таһаҕас, ас-үөл республика көмүһү хостооччуларыгар кэмигэр тиийэрэ. Биир дойдулаахтарбыт таһаҕас таспыт ыарахан үлэлэрэ, тохтубут көмүс көлөһүннэрэ сиртэн хостонор кыһыл көмүскэ кубулуйан, дойду баайа хаҥыырыгар улахан көмө буолбутун ким да мэлдьэһэр кыаҕа суох.

Корякин Иннокентий Лукич “1941-1945 сс Аҕа дойдуну көмүскүүр  Улуу сэриигэ үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Мин хос эһээбинэн киэн туттабын.

 

Автор: Захарова А, ученица 2 класса.