Корнилова Анна Ксенофонтовна

Мин ийэм Корнилова Анна Ксенофонтовна 1932 сыллаахха балабан ыйын 14 кунугэр Yehe- Булуу улууун Оргует нэпилиэгин Муо5ан учаастагар 4 о5олоох |Ксенофонт Спиридонович уонна Дария Ивановна Корниловтар дьиэ кэргэннэригэр бастакы о5оннон тереебутэ. Кини кэнниттэн 1 кыыс (кэлин элбэх о5олонон Герой Ийэ урдук аатын ылбыт Корнилова Мария Ксенофонтовна) уонна 2 уол о50 тереебуттэрэ.

Кэлин дьоно о5олорун уерэттерери Оргует нэьилиэгэр келен киирбиттерэ. Сэрии аччык дылларыгар хороччу улаатан эрэр кыысчаан о5ус сиэтээччиннен, бурдук ыраастаччыннан улэлэьэрэ. Эьэм атыыьыттарга кеме буолан Олуехумэ5э барсыбыта. Онтон эбээм кыра кыыын Маайаны батыпыннаран Муо5анна таайдарыттан ас умналаьа барбыта.Барарыгар ийэбин икки бырааттарын кытта кыаммат дьонно аналлаах дьааьыла5а туттаран барбыта. Эбэм барахсан Му5анна тиийбитэ дьонноро бэйэлэрэ аччыктаан-хоргуйан буорайан олороохтууллар эбит. Таайа куелгэ куйуурдуу киирбитин истэн батыан тиийибитэ, кипитэ куйууругар нэпиилэ ейенен турар эбит. Иккиэн кемелеен куйуурдарын эргитэн нэпиилэ биир чэккэни тааарбыттарын уу отун кытары дьиэлэригэр тапааран астаан апаталаабыт. Ол кэннэ о5олорум дьонноох сиргэ бааллар диэн дьонун буостуктуу хас да хонукка хаалбыт.

Ийэм бырааттарын кытта хаалбыт дьааьылата бэйэлэрэ да аьынан тутахсыйан олороллор эбит. Бырааттара иккиэн хоргуйан а5ыйах хонугунан быысаьан ийэм барахсанна (ийэм ол кэмне уончалаах 050) кетехтерен олорон быстаахтаабыттар. Сарсыарда аайы ынараа дойдуга аттаммыт дьону сыар5алаах атынан кэлэн тиэйэн баралларыгар бырааттарын биир-биир суор5анна суулаталаан ыыталаабыт. Онтон хаар ууллан харалдьык тахсыбытыгар тыа5а тахсан унуохтаах отону хомуйан сии сырытта5ына ийэлээх а5ата утуу-субуу кэлителээбиттэр.

Ийэм Быракаан оскуолатын 7 кылааын бутэрэн баран инбэлиит а5атын керееру ханна да уорэнэ барбатах. Онтон 1954 сыллаахха Намтан а5ам Миронов Василий Максимович кэлэн кэргэн кэпсэтэн ыал буолан Намна илдьэ барбыт.

Эдэр дьон Бала5аннаахха кеьен тиийэн олохсуйбуттар. Онтон тыл тылларыгар киирсибэккэлэр 1959 сыл сааьыгар арахсыбыттар. Ийэм ус о5отун бэйэтэ илдье хаалбыт.

Онон о5олорун иитээри тутатына Бала5аннаахха Уоттаах ферматыгар маннай УУТ тутааччыннан, онтон ынньыксытынан салгыы улэлээбит.

1960 сыллаахха Нам Курун кулун ферматыгар о5олорун илдьэ сыар5алаах о5уьунан кеьен салгыы анныыксыттаабыта. Ол кэмнээ5и хаьаайыстыбалар саха ына5ын туталлар этэ.

1962 сыллаахха мин оскуола5а киирбиппэр маннайгы кылааска интернакка олордон эрэн уерэттербитэ. Интернакка олордохпуна куобах тириитинэн куллуку, баата истээх ыстаан тигэн ыытара сылаас да буолаллара. Ийэм илиитин сылааьа биллэр курдуга.

Иккис кылааска киирэрбэр о5олорбун уерэттерербер киэн сиргэ кеьууьубун диэн Намна Бекеес ферматыгар ыанныксытынан кеьен кэлбитэ. Ийэм улэьит, эйэ5эс-сайа5ас майгылаах буолан ханна кеьен кэллэ да дьону кытта тургэнник уопсай булан улэлиирэ. Ол кэмнэ хаьаайыстыбалар Сычёв диэн боруода ынахтарын тутар буолан барбыттара. Намна ийэм маннайгыннан оннук боруода ынахтары туппута.

Ол суеьулер барахсаттар беденнере-саданнара, бэриннерэ, эмиийдэрэ улахана сурдээх этилер. Ол ынахтартан элбэх ууту ыары ийэбит хотонно хоммот эрэ этэ. Икки 500 л, икки 200 л буочукаларга кейербе бэлэмниирэ. Ынахтарын куннэ устэ ыыра. Бары гыннагын аайы биирдии улахан биэдэрэ сиэтэрэ. Саабын курдьуутэ, ону о5устаах сыарбаннан танаарыы, балбаахтааьын, ынах баьына барыта илии улэтэ буолара. Кини ынахтара турар миэстэлэрэ оруу ып-ыраас буолара. Ийэбит барахсан улэтин чэпчетери бырааппын Трофимы кытта уерэхпититтэн ураты кэмнэ тэбис-тэнне хотонно сылдьан кемелеьербут. Хотон улэтиттэн салгыбат этибит. Биьиэхэ кылаабынайа ийэбит хотонтон эрде бутен дьиэ5е киирэн сынньаныан наада этэ. Тохсунньуттан са5алаан ынах теруе5э са5аланна5ына ынахтарын 4-тэ ыыра, бэриннэри дэлби массажтаталыра, сууйара-соторо. Ол иьин хотонугар сарсыарда 4 ч ааьыыта туран тахсара, тердус амын киэьэ 9 чаас ааьыыта ыан бутэн киирэрэ. Сарсыарда улэтин
быыьыгар хотонуттан суурэн киирэн чей бэлэмнии охсон, билигини сыллаталаан упугуннартаан оскулабытыгар ыытальыра. Мин кэннибиттэн иккис уолу оскуола5а киирэригэр а5абыт бэйэтигэр ылан барбыта. Ийэбит кэлин кэргэннэнен ессе ус о5оломмута.

Кэргэнэ кыра о5олор олох кыраларыгар бу олохтон барбыта. Онон биьиги бииргэ тереебуттер алтыабыт. Ийэбит биэс о5ону со5отобун керен-харайан агахпытыгар туруортаабыта. Этэргэ дылы анаара эр кини, анаара дьахтар буолан. Санаатын чэпчэтэн ардыгар ына5ын ыы олордо да сахалыы истин иэйиилээх ырыаларын ыллаан дьиэрэппитинэн барара. ыанныксытынан улэлиир кэмигэр наставник быьыытынан элбэх ыччаты ынах суеьуну керуугэ-истиигэ, хайдах улэлээн-хамнаан элбэх ууту ыырга уьуйбута.

Нэьилиэккэ, улууска, республика5а кини улэтин опыта киэнник тар5аммыта. Ити сыралаах улэтин тумугэр маннай биир ынахтан 2 т. 7 ц. ууту ыыры, онтон биир ынахтан 3 т. 5 ц ууту ыыры ситиспитэ.

Ийэбит ити сыралаах улэтэ 1973 сыллаахха «Бочуот Знага», онтон 1983 сыллаахха «Улэ Кыьыл Знамята» орденнарынан уонна элбэх медалларынан на5арадаланан бэлиэтэммитэ.

Москва5а ВДНХ-га быстапкага бара сылдыбыта. Урдук таьаарыылаах улэтин иьин путёвкаларынан на5араадаланан хаста да араас куораттарынан куулэйдэн кэлбитэ, араас сыаналаах бэлэхтэринен уонна ол са5ана дефицитной табаар фондаларынан бэлиэтэммитэ. депутатынан хаста да талыллан нэьилиэк, оройуон сайдыыты боппуруостарыгар элбэхтик улэлэспитэ. Саха сирин дьахталларын VIII съелин делегатынан талыллан съезд улэтигэр кыттыбыта. Кыра эрдэ5иттэн кэрэ куоластаах буолан сыанаттан туспэт ырыаьыт, ункууьут.

Tehe да ыарахан улэ5э сырыттар билигини — 6 о5олорун утуе улэьит дьон гына иитэлее таьаартаабытыгар Ийэбитигэр дирин махталбыт мунура суох. Билигин ийэбит бочуоттаах сынньаланна олорор. Сиэннэрин корсер. Дьиэтин-уотун бэйэтэ керер-истэр, минньигэс аьын астаан маанылыыр-кундулуур, утуе субэьиппит.

Доруобуйатын тупсарынаары сарсыарда ахсын сэрээккэлиир, ыам ыйыттан са5алаан куун халлаан тымныйыар диэри скандинавскай хаамыыннан дьарыгырар.

Билиги бары — о5олоро, кийииттерэ, кутуеттере, сиенере, хос сиэннэрэ кунду киьибитинэн киэн туттабыт.

 

Автор: Тереппут кыыьа СО уерэ5ириитин, культуратын туйгуна Аммосова Л.В.