Каратаев Дмитрий Афанасьевич (Ооной) – 1923 с.

Каратаев Дмитрий Афанасьевич (Ооной) – 1923 с. ыам ыйын 5 күнүгэр Ойбон көлүйэ улахан өтөҕөр Каратаев Афанасий Иванович (Сыҕай) дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Ийэтэ Скрябина Христина Егоровна үс саастааҕар өлбүтэ. Бииргэ төрөөбүттэр аҕыс оҕоттон, үс балтытын, биир быраатын сэрии аас-туор олоҕо илдьэ барбыта.

Дмитрий Афанасьевич 1935 с. Танара оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ. Аас-туор сылларга, ыалы кэрийэ сылдьан үөрэммитэ, сорох киэһэ үһүс ыалыгар тиийэн хоноро, ол сылдьан биэс ыалтан аккаастатан, хонор сирэ, аһыыр аһа суох буолан, бэһис кылааска үөрэнэ сылдьан үөрэҕин бүтэрбэккэ үөрэҕиттэн уурайарга күһэллибитэ. 1938 с. Мэҥэҕэ „үһүс пятилетка“ холкуоска правленияҕа секретардаабыта. Сайын атыттары кытта тэҥҥэ окко үлэлээн баран, биригэдьиирдэргэ көлөһүн күнүн ааҕыытыгар көмөлөһөн суруксуттуура. Холкуос председателэ аҕата Каратаев Афанасий Иванович, бухгалтер Мальцев Кирилл Тимофеевич этилэр.

Дмитрий икки сыл устата биэс атынан Дьокуускай дьаамыгар үлэлээбитэ.

Дмитрий Афанасьевич 1945 с. үлэ фронугар Тиксиигэ ыыппыттара, онно Америкаттан муоранан кэлэр таһаҕаһы сүөкээһиӨӨэ, онтон Өлөөҥҥө „хаппыт“ нефть таһыытыгар үлэлээбитэ. Сити сыл дойдутугар эргиллэн кэлбитэ.

1946 сылтан Бороҕоҥҥо „Сталин“ аатынан колхозка кассир-счетоводунан үлэлээбитэ, холкуос председателинэн Иванов Николай Иванович (Лачайа) үлэлиирэ. 1950 сылтан холкуоска бухгалтердаабыта, сельсовекка секретардаабыта. 1951 сылтан 1955 сылга диэри комсомольскай тэрилтэтин секретарынан быыбарданан нэһилиэк общественнай олоҕор сүрүн күүс буолбута.

Дмитрий Афанасьевиһы 1953 сыллаахха „Сталин“ аатынан колхоз председателинэн талбыттара, оччотооҕу председатель Павлов Николай Афанасьевич үөрэххэ барбытынан сибээстээн, онтон кини үөрэҕиттэн кэлбитин кэннэ, солбуйааччы председатель буолбута.

1959 с. холкуостар бөдөҥсүйбүттэрэ, „Правда“ холкуос диэн ааттанан Бороҕон, Тоҕус, Дьөккөн, Хампа, Тааһаҕар бары биир холкуос буолбуттара. Дмитрий Афанасьевич Бороҕоҥҥо учаастак сэбиэдиссэйинэн анаммыта. Учаастак сэбиэдиссэйинэн ананан Бороҕон нэһилиэгэ тупсарын туһугар бары күүһүн, санаатын ууран үлэлээбитэ. Бороҕон нэһилиэгэр 1954 сыллартан курааннаан, алаастар уулара эстибитэ, күөллэр уу ордубаттыы уолбуттара, оттонор ходуһа хонууга кубулуйбута, дэриэбинэ ыаллара Күндэттэн уу бастан иһэр буолбуттара. 1960 с. иһэр уута суоҕунан, Бороҕон бөһүөлэгин атын сиргэ көһөрөр туһунан үрдүкү тэрилтэ сорох салайааччыларын ортотугар тарҕаммыта, ону  үрдүкү салалтаттан райсовет председателэ Егоров Марк Трофимович Бороҕоҥҥо кэлэ сылдьыытыгар, Дмитрий Афанасьевич Танара үрэҕи көрдөрөн, „мантан ууну таһаарыахха сөп“ диэн бэйэтин санаатын этинэн, сөбүлэһии түмүгэр, хоруу хаһыытын үлэтэ 1963 с. саҕаламмыта. Үрэхтэн ууну киллэрии Николаев Николай Степанович (Ботукуо) этэн хаалларбыт сиринэн ыытыллыбыта уонна уу киирэн, олохтоохтор 1968 с. күһүн, уу киириитин сиэрин-туомун тутуһан, үөрэтэн-көтөн көрсүбүттэрэ, биир да уута суох үс күөл толору ууламмыта.

1961 с. Бороҕон оскуолатын тутуута саҕаламмыта, нэһилиэнньэ оскуола тутуутун өрө көтүллэн туран ыыппыта. Оскуоланы биир этээһинэн хаалларар туһунан 1963 с. бөдөҥсүйбүт холкуос бырабылыанньата уураах таһаарбыта. Дмитрий Афанасьевич бу уурааҕы кэһэн туран, оройуон кииниттэн ыраах сытар Бороҕон нэһилиэгин ыччата үөрэхтэнэрин туһугар оскуола тутуутун үлэтин бэйэтин баҕатынан тэрийэн, оскуола иккис этээһин салгыы туттарар туһунан былааннаан, 1964 с. тохсунньу, олунньу, кулун тутар ыйдарга холкуос бырабылыанньатыттан кистээн, холкуостаахтар оскуола иккис этээһин тутуутун саҕалаабыттара. „Холкуос правлениетыгар бас бэриммэт, бэйэтэ көҥүлүнэн дьаһайар, кытыы-быстах, уһук сиргэ оскуола туттаран эрэр“,- диэн,  Дмитрийы үлэтиттэн устан кэбиспиттэрэ, үлэтиттэн уһуллан,  ыарахан да күннэр үүммүттэрэ… Бу оскуола 1966 с. бүтэн, оҕолору үөрэтии саҕаламмыта.

Дмитрий Афанасьевич Хампаҕа киин бухгалтерияҕа ыҥырыллан, сүөһү иитиитин бухгалтерынан үлэлээбитэ. Онтон 1967 с. саҥа тэриллибит „Орто Бүлүү“ совхоз Тоҕустааҕы отделениетыгар управляющайынан үлэлээн, отделение сүһүөҕэр турарыгар улахан кылаатын киллэрбитэ. 1969 с. Бороҕон нэһилиэгэ Тоҕустан арахсан,  төрөөбүт Бороҕонугар нэһилиэк советын председателинэн талыллыбыта, эмиэ нэһилиэгин, дьонун-сэргэтин туһугар күүрээннэх үлэ саҕаламмыта. Бороҕон нэһилиэгэ суола-ииһэ суох кытыы нэһилиэк буолан, оройуоҥҥа киирии-тахсыы уустуктардаах этэ, онон Бороҕоҥҥо самолет түһүүтүн туруорсан, түҥ ойууру солоон, авиаплощадка оҥоһуллубута, Бороҕоҥҥо самолет сылдьар буолбута. Бороҕон олохтоохторо почталарын Тоҕус почтовай отделениетыттан таһан олорбуттара, Дмитрий Афанасьевич туруорсуутунан Бороҕоҥҥо почта отделениета аһыллыбыта. Бороҕон нэһилиэгэр бастаан хортуоска, онтон 11 гааҕа тиийэ хаппыыста үүннэриллэр бааһыната эмиэ ойууру солоон оӨоһуллубута уонна үрдүк үүнүү ылыллан, бүтүн оройуону хаппыыстанан хааччыйыы саҕаламмыта.

Бороҕон советын исполкома 1973 с. диэри сүнньүнэн уларыйыыта суох үлэлээбитэ. Нэһилиэк олохтоохторун көмөлөрүнэн пекарня, маҕаһыыны кэҥэтии, молокопункт, бөһүөлэк генплана, кулууп обшивкаланан сарайданыыта, 75 миэстэлээх интернат тутуута, Танара-Сордоҥноох систематын оҥоруу документацията оҥоһуллубуттара. Дмитрий Афанасьевиһы  „партия саҥаны олоххо киллэрэр политикатын утарар, холобур, бөдөҥсүтүүнү“,- диэннэр райком бюротугар быыгабар биэрбиттэрэ. Танара үрэх үрдүгэр нефть-газ көрдөөн, вышка туруоран, сири дьөлө хаһан барбыттарын утаран,  эмиэ үлэтиттэн уһулбуттара. Кини ити кэнниттэн 1973 с. Бороҕон отделениетын хонуу биригэдьииринэн, 1975 с. бухгалтерынан үлэлээбитэ.

Дмитрий Афанасьевич нэһилиэккэ оҥоһуллубут кэскиллээх үлэлэргэ кыттыбатаҕа, салайсыбатаҕа, тэрийсибэтэҕэ диэн суоҕа: этээстээх оскуоланы тутууга тэрийэр үлэтэ, авиаплощадка сирин солотторуу, үлэҕэ киллэрсии, 8 галаах оҕуруот сирин ойууру солоон оҥорторуу, Бороҕон систематын хастарыы, куура хаппыт күөллэри угуттатыы, Муоһааны, Торуйаан, Хоту Күөл ууларын түһэрии, саҥа кулууп дьиэтин тутуутун туруорсуу, Орто Күөл – Булгунньахтаах билиитигэр ыһыахтыыр сири оҥорсуу-тэрийсии. Кини нэһилиэккэ ыытыллар общественнай үлэлэргэ дьону көҕүлүүр дьоҕурдааҕа, саҥаны-кэскиллээҕи олоххо киллэриигэ сатаан өйдүүрэ, өйүүрэ. Дмитрий Афанасьевич нэһилиэгин дьонун-сэргэтин төрүччүлэрин ыраахха диэри билэр, нэһилиэк историятын олорон ааспыт кырдьаҕастардыын алтыһан, киэҥник үөрэппитэ. Биир боччумнаах үлэнэн, нэһилиэктэр, холкуостар тэриллиилэрин, аҕа уустарын туһунан, Аҕа дойду сэриитин хонуутугтан төннүбэтэх биир дойдулаахтарын, оччотооҕу исполком секретара Иванов Николай Семеновичтыын, архивтан ирдэһэн, үгүс саллаат ханна, хаһан өлбүтүн чуолкайдаан суруйан хаалларбыттара буолар.

Дмитрий Афанасьевич кэргэнинээн Осипова Парасковья Тимофеевналыын оҕо бөҕөнү иитэн-харайан, кыаммакка-кырдьаҕаска көмөлөһөн дьоһуннаах олоҕу олорон аастылар. Каратаев Дмитрий Афанасьевич 2005 с. бэс ыйын 30 күнүгэр ыалдьан өлбүтэ. Кини сырдык санаата, үтүө дууһата ииппит-харайбыт оҕолоругар, көмөлөспүт дьонугар-сэргэтигэр үйэлэргэ өлбөт өйдөбүл буолан, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн иһиэҕэ.

 

Толордо: К.Фомина 10 «Б» кыл