Иванова Агафья Ивановна (1930 г.р.)

 

Олоххо кынаттаабыт күн-күбэй Ийэбит.

Ийэбит, Иванова Агафья Ивановна, 1930 сыллаахха Таркаайыга Мороойу диэн сиргэ Ивановтар дьиэ кэргэннэригэр 18-с оҕонон күн сирин көрбүт. Аҕата Иванов Иван Гаврильевич (Тууйас Уйбаан) — Хабылык оҕонньор саамай улахан уола. Ийэтэ, Иванова Анисья Гаврильевна,Өлүөхүмэттэн төрүттээх.Эһээлээх эбээбит сүөһү ииттэн,бурдук үүннэрэн сэнэх ыа аатыран олорбуттар.Ийэбит оскуолаҕа киирэр сааһыгар уон аҕыс оҕоттон үс кыыс оҕо эрэ ордубуттар.Мөрөөйүттэн Өҥөлдьөҕө сатыы сылдьан,маҥнайгы сүһүөх оскуола 2 кылааһын бүтэрбит.Төрөппүттэрэ,онно өҥ дойду үһү диэн,Хорулаҕа аймахтарыгар үөрэттэрэ ыыппыттар.Ол онно сырыттаҕына,Аҕа дойду сэриитэ саҕаламмыт.Оскуолаҕа байыаннай үөрэх ыытыллар буолбут,оҕолору противогаз кэтэргэ,эчэйбит дьону бэрэбээскилииргэ,граната быраҕарга эҥин үөрэппиттэр.Онно ийэбит барыта туйгун сыанаҕа үөрэммит.Саас бааһына хорутарга оҕус сиэтээччинэн,сайын сыыс от үргүүргэ,күһүн бурдук туорааҕын хомуйарга үлэлээбит.1943сыллаахха,улаханнык ыалдьан кыайан үөрэммэккэ,5-с кылаастан оскуолаттан уурайбыт.Ньурбаҕа эдьиийигэр көһөн киирбит уонна бастаан промкомбинатка,онтон,киэһээҥҥи оскуолаҕа үөрэнэ-үөрэнэ,испиискэ оҥорор фабрикаҕа үлэлээбит.Промкомбинакка атах таҥаһын оҥорор сыахха хаатыҥкатыттан түүппүлэтигэр тиийэ,оттон ат тэрилин оҥорор сыахха хомуут оҥороллор эбит.Кэлин ол дьоҕурун туһанан,биһиги дьиэ кэргэҥҥэ оҕолор бары унтуулаах этибит,ийэбит унтуу улларарыгар илии-атах буоларбыт.

Аҕалаах ийэбит 1950 сыллаахха бэс ыйын 13күнүгэр ыал буолбуттар.1950сыллаахха бастакы кыыстара Светлана күн сирин көрбүтэ,1951 сыллаахха иккис кыыстара Тамара төрөөбүтэ.Ийэбит уопсайынан уон оҕоломмутуттан алта оҕо тыыннаах ордубут,атыттар олох кыраларыгар ыарыыттан төлөрүйбэккэ өлбүттэр.

Ийэбит СПТУ-га бастаан кастеляншаннан,таҥас сууйааччынан,онтон пуобарынан үлэлээбитэ,үлэтигэр наһаа кыһаллар этэ,ол иһин аһаппыт оҕолоро кэлиҥҥэ диэри үөрэ-көтө көрсөллөрө.300 киһини аһатар буолан,сарсыарда 4.30 чааска туран тахсара,икки күн үлэлиирэ,икки күн өрүүрэ.Киэһэ кэлэн ынаҕын ыыра,килиэп,лэппиэскэ буһарара. Өрөбүл күнүгэр сарсыардаттан киэһээҥҥи диэри иистэнэрэ, атах таҥаһын оҥороро. Сатаабата диэн суох этэ:тирии имитэн барыбытын унтуулаан, бэргэһэлээн таҥыннарара, телогрейкатыгар, истээх сонугар тиийэ тигэрэ. Былааччыйа тиктэҕинэ, кимиэхэ да скох оһуордаах, оҕуруолаах буолара. Хаһан да «харчы суох» диэччитэ суох, биһигини да оннук үөрэппитэ. Аҕабыт уолаттарын кытта бултаан-алтаан кэллэхтэринэ, чугас ыалларын барыларын күндүлүүрэ. Биһиэхэ араас остуол оонньуурдарын, кинигэлэри атыылаһара.

Бэйэ-бэйэни көмүскэһэргэ, өйүүргэ, өбүгэ үгэстэригэр, сиэрдэригэр-туомнарыгар үөрэтэрэ, ону тэҥэ ас астыырга иистэнэргэ уһуйара.Билигин дьоммут үөрэхтэрин биһиги,төрөппүт оҕолоро,уон биэс сиэннэрэ, сүүрбэ хос сиэннэрэ, түөрт хос-хос сиэннэрэ сылгыыбыт. Күн-күбэй ийэбит сырдык мөссүөнэ өрүү биһиги өйбүтүгэр-санаабытыгар баар, кинилэр үөрэппиттэрэ-сүбэлээбиттэрэ олохпутугар туһалыыр, сирдиир.

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Егорова Валентина Васильевна – Ньурба улууһун, Маар нэһилиэгин “Алгыс” добровольческай түмсүү салайааччыта,

Автор: А.Павлова, 8 а кылаас үөрэнээччитэ, кыыһа В.И.Васильева.