Иванов Николай Тимофеевич  (1904 – 1972 гг.)

 

Мин хос эһэм, Иванов Николай Тимофеевич, 1904 сыллаахха Саха АССР Сунтаар оройуонун III – Бордоҥ нэһилиэгэр дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Дьонугар соҕотох оҕо этэ. Аҕата Иванов Тимофей – Муччуку Түмэппий диэн сытыы-хотуу, булчут-алчыт үтүө майгылаах киһи этэ. Ол эрээри хос эһэм Николай төрөппүттэрэ эрдэ өлөн, букатын кыра сааһыгар тулаайах хаалан аймахтарынан сылдьыбыт. Ол сырыттаҕына, ас-таҥас кырыымчык буолан, уон икки саастаах уолу бэдэрээччиктэргэ көмө гыныҥ диэн биэрэн, Өлүөхүмэҕэ ыыппыттара. Оччолорго Өлүөхүмэттэн сыарҕалаах атынан бурдук таһааран эргинэллэрэ.

Хос эһэм  төһөлөөх эрэйи көрбүтэ биллибэт. Араас дьону, араас омугу кытта бодоруһан, син киһи-хара буолан тыыннаах ордубут. Бэйэтэ хаһан эрэ эбээбитигэр кэпсээбитинэн: «Тулаайах киһи сиэринэн айахпын буларга тугу гымматахпыный, Өлүөхүмэ татаардарын кытта татаар да буола сылдьыбытым, саха ойуунугар көмөлөһөөччүнэн — кутуруксутунан да сылдьыспытым. Ойууну кытта тэбис-тэҥҥэ кутуран, сахсыллан, үөспүн тартара-тартара тэбис тэҥҥэ түсүһэрим. Дьоҥҥо араас үлэҕэ сылдьыспытым. Хаартыһыт бэрдэ буоларым. Наһаа мэник, кытыгырас этим. Ол иһин сөбүлүүллэрэ. Ол барыта аһыыр, тыыннаах сылдьар туһуттан».

Хос эһэм Николай Тимофеевич биир да кылаас үөрэҕэ суох буоллар кыратык ааҕара, айылҕаттан  бэйэтэ олус дьоҕурдаах киһи этэ. Ыраас дьэҥкэ куоластаах үҥкүү тылын этээччи. Элгээйигэ ыһыахтарга Өлүөхүмэлии кайгатан үҥкүү тылын этэрин, оһуохайы таһаарарын дьон-сэргэ, кырдьаҕастар билиҥҥэ дылы саныыллар. Сытыы-хотуу, ыраах сирдэринэн сылдьар, дьону кытта сатаан алтыһар, үчүгэй майгытынан дьоҥҥо сөбүлэтэр киһи этэ. Бастакы кэргэнэ Татьяна ол аччык кэмнэргэ эрдэ өлбүт, кыыс оҕолоохторо эмиэ өлөөхтөөбүт. Аҕа дойду сэриитэ буолуон иннинэ дойдубар Сунтаарга эдьийим Өксүүнньэ баара диэн иккис кэргэнин Ольганы илдьэ Өлүөхүмэттэн Сунтаарга тахсыбыттар. Ол кэмҥэ Бүлүү эҥээргэ сут-кураан буолан, бурдук үүммэккэ, хоргуйууттан быыһаары кэргэнин Ольганы Өлүөхүмэҕэ төттөрү илдьибит. Онтон төннөн кэлэн тырахтарыыстар куурустарыгар үөрэммит. Техникаҕа наһаа сыһыаннаах этэ дииллэр, ханнык баҕарар ат массыынатын оҥороро. Колхоз саҕана бастакы трактористартан биирдэстэрэ этэ. Эдьиийигэр Өксүүнньэҕэ кэлэ-бара хонон-өрөөн, таҥаһын сэлбийтэрэн, абырахтатан сылдьыбыт.

Сэрии саҕаланыытыгар бэбиэскэ тутан военкомакка ыҥырыллан киирэн баран, трактористарга кыһыл киниискэ биэрэн, колхоһугар төттөрү тахсыбыт.

Онтон Аҕа Дойду уоттаах сэриитэ буолбутугар кинини Күндэйэҕэ буола хорутуутугар, бурдук ыһыытыгар ыыталлар. Онно киниэхэ сменщигынан хос эбээм, оройуон бастакы тракторист кыргыттарыттан биирдэстэрэ, Евдокия Петровна Михайлова анаммыт. Иккиэн бөһүөлэккэ тахсыбакка да, биригээдэнэн сыһыыга-хонууга хонон сылдьыбыттар, үлэ бөҕөнү үлэлээбиттэр.  Сэрии оҕото, оччолорго 14-15 саастаах Екатерина Афанасьевна Иванова ахтыытыгар маннык этэр: «Биһиги оҕолор күнүскү чээй кэнниттэн олох быстаран, охтон хаалар этибит. Ону Ньукулай, наһаа көрдөөх буолара,  чэ оҕолор, туруҥ, кыратык оһуокайдаан кайгата түһүөҕүҥ, оччоҕо сэниэ киириэ диэн, үҥкүүлэтэн көтүтэр буолара. Оҕо-оҕо курдук хайдах эрэ чэбдийэ түһэрбит уонна оппутугар киирэрбит».

Сэрии устатын тухары итинник Күндэйэнэн, Хоронон хатыҥ мас лэкээтинэн оттуллан барар тыраахтарыгар үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.

Аҕа Дойду Улуу сэриитин кэмигэр эйэлээх олоҕу туругурдарга, кыайыы туһугар  дьаныардаах үлэтин иһин «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» Сталин төбөлөөх мэтээлинэн 1945 с. наҕараадаламмыта.

Онтон эйэлээх кэмҥэ колхозка, совхозка таптыыр идэтинэн  тракториһынан хара өлүөр дылы үлэлээбитэ. Бастыҥ үлэтин иһин Тыа хаһаайыстыбатын быыстапкатыгар Дьокуускайга ыҥырыллан, Москваҕа ВДНХ-ҕа делегатынан бара сылдьыбыта.

Мин хос эһэм Иванов Николай Тимофеевич, үлэ-тыыл ветерана, Сунтаар оройуонун бастакы трактористарыттан биирдэстэрэ, түөрт оҕо амарах аҕата, элбэх сиэн эһээтэ. Кини 1972 сыллаахха ыалдьан өлбүтэ.

Биһиги сэрии ыар кэмнэригэр тулуурдаах, дьулуурдаах, үтүө суобастаах үлэтинэн Улуу Кыайыыны уһансыбыт хос эһэбитинэн киэн туттабыт!

 

 

 

Автор: Саввинова М.,  6 класс