Иванов Михаил Гаврильевич (1915 г.р.)

Биһиги хос эһэбит 1915 сыллаахха сэтинньи 7 күнүгэр Амма оройуонун Омоллоон нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1935 сыллаахха Михаил Гаврильевич комсомол кэккэтигэр киирбитэ.19-20 саастаах уол холкуос хонуутун үлэтигэр үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Бу үлэлиир кэмнэригэр холкуос бырабылыанньатын «Махтал суругунан» наҕараадаламмыта, бастыҥнар кэккэлэригэр киирэн «Стахановец» үрдүк аатын ылбыта. Эдэр киһи үлэни кыайар, дьону салайар дьоҕурун таба көрөн биир дойдулаахтара 1940 сыллаахха «Омоллоон» нэһилиэгин председателинэн талбыттара.

Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмытыгар 1941 сыллаахха балаҕан ыйыгар сэриигэ ыҥырыллан, бэбиэскэ тутан, Кыһыл аармыйа кэккэтигэр киирэн дойдутун көмүскүү барбыта. 1941-1942 сылларга ыам ыйыгар дылы Иркутскай уобалас Мальта пересыльнай пуунугар сулууспалаабыта. 1942-1943 сылларга Соловьевскай станция 76-с разъездка сулууспалаабыта. 1943 сыллаахха ыалдьан госпиталга киирэн эмтэнэн, кыайан үтүөрбэккэ алтынньы ыйга дойдутугар эргиллэн кэлбитэ. Доруобуйата мөлтөөн, дойдутугар нэһиилэ тыыннаах эргиллибитэ. Өр ыалдьыбыта, сахалыы эмтэнэн өрүттүбүтэ.

1944-1945 сылларга холкуоска производственныгынан үлэлээбитэ. 1945 сыллаахха бэс ыйыгар Тиксиигэ үлэ фронугар сэтинньи ыйга диэри сылдьыбыта. 1945 сыллаахха ахсынньы ыйыттан 1951 сыллаахха диэри биригэдьииринэн, сылгыһытынан үлэлээбитэ. Бу үлэлиир кэмигэр таһаарыылаах үлэтин иһин 1948 сыллаахха М.Г. Иванов Саха АССР Верховнай Советын Президиумун, 2 төгүл тыа хаһаайыстыбатын министерствотын Биир идэлээхтэр союзтарын Бочуотунай грамоталарынан наҕараадаламмыта.

1951-1957 сыллардаахха «Правда» холкуос сылгыһытынан үлэлээбитэ.  1957-1982 сыллаахха «Амма» сопхуос Болугурдааҕы отделениетыгар сылгыһытынан үлэлээбитэ. 1960 сыллаахха Болугур сылгыһыттара урукку өттүгэр хаһан да ситиспэтэх улахан кыайыыламмыттара. Ол курдук, М.Г. Иванов 110 биэттэн 110 кулуну, В.Д. Борисов 107 биэттэн 107 кулуну ылбыттара. Итинтэн ыла Болугур сылгыһыттарын үлэлэрин туһунан оройуоннааҕы, уобаластааҕы хаһыаттарга суруйбуттара, араадьыйаҕа ахтыллыбыта. Сылгыһыттар сопхуостааҕы, оройуоннааҕы Бочуот дуоскаларыгар тахсыбыттара, Бочуотунай грамоталары, харчынан бириэмийэлэри ылбыттара.

Үлэ бастыҥнарыгар «Коммунистическай үлэ ударнигын» үрдүк аата иҥэриллибитэ. М.Г. Иванов сопхуос Бочуотун кинигэтигэр суруллубута. 1961 сыл сааһыгар М.Г. Иванов биир дойдулаахтарын итэҕэлин ылан үлэһиттэр депутаттарын оройуоннааҕы Советын депутатынан быыбардаммыта.

М.Г. Иванов Дальнай Восток уонна Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын бастыҥнарын кэккэтигэр киирбитэ. Ол курдук, 1961 сыллаахха ахсынньыга Хабаровскай куоракка ыытыллыбыт Сүбэ мунньахха М.Г. Иванов сылгы иитиитигэр дириҥ уопутун тарҕатарга сорук туруорбута. Бу мунньах ыҥырыытыгар Саха сирин сылгыһыттарыттан соҕотох кини аата бөдөҥ буукубаларынан Дальнай Восток уобаластарын уонна Саха сирин хаһыаттарыгар бэчээттэммитэ. Кини үрдүк көрдөрүүтэ кыайыы суолун ыйар маягынан буолбута.

М.Г. Иванов биэттэн кулуну тыыннаахтыы ылыыга көрдөрүүтэ куруутун үрдүк буолар эбит: 1961сыллаахха – 112 биэттэн 93 кулуну, 1962 сыллаахха — 120 биэттэн 101 кулуну ылбыт.  Ити  100 биэттэн 83-84 кулуну ылыыга тэҥнэһэр. Онтон семилетка 4 сылын устатыгар 402 биэттэн 360 кулуну эбэтэр хас сүүстүү биэтэн 90 кулуну ылбыт. 1982 сыллаахтан олоҕун тиһэх күннэригэр диэри Михаил Гаврильевич «Болугур» сопхуоска оробуочайынан үлэлээбитэ. Кыһынын оҕуруокка үлэлиир, сайынын оскуола оҕолорун оттуур звенотун салайар. Бу үлэлиир кэмигэр кини элбэх ыччаты үлэҕэ ииппитэ, үтүө суобаһынан, үлэҕэ бэриниитинэн үтүө холобур буолбута. Сыл ахсын Михаил Гаврильевич салайар звенота бэриллибит былааны аһары толорон, харчынан, сыаналаах пуонданан грамоталарынан наҕараадаламмыта.

М.Г. Иванов 1986 сыллаахха ыалдьан олохтон туораабыта уонна төрөөбүтүөскээбит Болугурун буоругар көмүллэн сытар. Михаил Гаврильевич олоҕун саха норуотун төрүт дьарыгар-сылгыны иитиигэ анаабыта. Кини таһаарыылаах үлэтин баай уопутун дьонугар- сэргэтигэр киэҥник тарҕаппыта, оҕолоругар, аймахтарыгар сылгыга тапталы, убаастабылы дириҥник иҥэрбитэ. Ол курдук, «Сылгыһыт сүбэтэ» кинигэҕэ Михаил Гаврильевич үлэтэ киэҥник сырдатыллыбыта, сылгыһыттар үлэлэригэр   улахан көмө буолбута.

Олоҕун аргыһынаан Леонтьева Мария Ивановналыын 14 оҕону иитэн, улаатыннаран, үөрэхтээн олох суолугар үктэннэрбиттэрэ. Оҕолоро, сиэннэрэ Саха сирин араас муннуктарыгар силис тардан, оҕолонон-урууланан, араас идэлэнэн үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Биир дойдулаахтара бастыҥ сылгыһыт, чулуу отчут Михаил Гаврильевич Иванов аатын үйэтитэн Болугур биир уулуссатыгар кини аатын иҥэрбиттэрэ. Аҕаларын Михаил Гаврильевич суолун утумнаан, уолаттара Михаил, Иван, Анатолий, Валерий, Павел, Александр, Станислав Амма улууһугар сылгы иитиитигэр, ат баайыытыгар, ат сүүрдүүтүн спорда сайдыытыгар бэйэлэрин сэмэй кылааттарын киллэрбиттэрэ. Ол курдук, сылгы иитиитигэр Михаил, Иван, Анатолий, Валерий өр сыл үлэлээбиттэрэ, уолаттара Павел, Александр, Станислав, быраата Иванов Петр Николаевич, сиэнэ Макаров Аммос Иванович    ат сүүрдүүтүнэн үлүһүйэн дьарыктаммыттара.

Сыл ахсын ыытыллар Болугур нэһилиэгин ыһыаҕар ат сүүрдүүтүн күрэҕэр Михаил Гаврильевич оҕолорун дьиэ кэргэттэрэ аҕаларын аатынан сыаналаах бириис туруораллар. 2015 сыллаахха М.Г. Иванов үтүɵ аатын үйэтитэр сыалтан оҕолоро, сиэннэрэ, чугас аймахтара Болугурга ат сүүрдэр ипподромун саҥаттан тутан, ɵйдɵбүнньүк бэлиэ сурук туруорбуттара.

 Наҕараадалара 1948 г. — Почетная грамота Президиума Верховного Совета Якутской АССР за активное участие в деле развития сельского хозяйства, промышленности, культуры и искусства; 1960 г. — ударник коммунистического труда, удостоверение выдано совхозом «Амгинский» Болугурского отделения от 5 октября 1960г.; 1961 г. — Почетная грамота Президиума Якутского областного комитета профсоюза рабочих и служащих сельского хозяйства и заготовок и Министерства сельского хозяйства Якутской АССР за высокие производственные показатели по итогам социалистического соревнования за 1960 год; — Почетная грамота дирекции, парткома и рабочкома совхоза «Амгинский» за получение от 110 кобылиц 110 жеребят; — Свидетельство о занесении в Книгу Почета за достигнутые высокие производственные показатели в социалистическом соревновании от 13 января 1961 года в Книгу Почета совхоза «Амгинский»; 1962 г. — Грамота совхоза «Амгинский» за долголетнюю работу и достигнутые успехи в развитии сельского хозяйства; 1968 г. — Почетная грамота Президиума Якутского областного комитета профсоюза рабочих и служащих сельского хозяйства и заготовок и Министерства сельского хозяйства Якутской АССР за высокие производственные показатели в развитии табунного коневодства в 1967 году; 1970 г. — Почетная грамота дирекции, парткома и рабочкома совхоза «Амгинский» за высокие производственные показатели; 1976 г. — Почетная грамота секретаря РК ВЛКСМ за хорошую организацию работы ученическо- производственной бригады Болугурской средней школы; — Почетная грамота за 3 место в районном конкурсе между ученическими звеньями по заготовке кормов; -1978 г. — Удостоверение к медали «Ветеран труда», от 18 марта 1976 года; 1980 г. — Почетная грамота Бюро Амгинского райкома КПСС и исполкома районного Совета народных депутатов за 1 место по заготовке кормов для общественного скота среди ручных звеньев района; 1981 г. — Почетная грамота Бюро Амгинского райкома КПСС и исполкома районного Совета народных депутатов за 1 место в совхозе среди ручных звеньев по заготовке кормов общественному скоту;

1982 г. — Почетная грамота Амгинского райкома КПСС, исполкома райсовета за 1 место в социалистическом соревновании среди конно- ручных звеньев.

Суруйдулар хос сиэннэрэ, Саха гимназиятын үөрэнээччилэрэ Валерия, Антон Кондаковтар, 2025с