Иванов Иван Иванович (1920-1981)

 

Биһиги аймах биир киэн туттар киһибит — Иван Иванович Иванов – Аҕа дойду улуу сэриитин бэтэрээнэ, сержант. Кини 1920 сыллаахха Кэбээйи улууьун Мукучу нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ.

Иван Иванович 1943 сыллаахха бэс ыйыгар А5а дойдутун көмүскүү барбыта. Читинскэй уобаласка Дассан диэн байыаннай кыра куоракка 67-с стрелковай полкаҕа сулууспалаан баран, 1943 сыл олунньутугар Белоруссияҕа тиийбиттэр. 44 мм пушкаҕа наводчигынан сылдьыбыт. Витебскэй куораты өстөөхтөртөн босхолооһуҥҥа хорсуннук кыттыбытын иһин хос эһэбитин «За отвагу» мэдээлинэн наҕараадалаабыттар.

Бу куорат 3 үс төгүл босхоломмут. Үһүс босхолооһуҥҥа Иван Иванович улаханнык бааһырбыт, контузияламмыт. Эстэрии түмүгэр буорунан көмүллэн, охсуһуу хонуутугар хоммут. Ону өлбүттэр ахсааннарыгар киллэрэ сылдьыбыттар этэ. Дьонугар 1944 сыл ыам ыйыгар «Ваш сын погиб смертью храбрых» диэн бэьиэскэ кэлбит.

Улаханнык бааһыран хос эһэбит Смоленскай куорат госпиталыгар эмтэммит. Эчэйиитэ улахана бэрдиттэн кинини дириҥ тыылга Горькай куорат, онтон ити уобалас райцентрыгар Семеноваҕа госпитальга сытыаран эрэн эмтээбиттэр. 1944 сыл күһүнүгэр нестроевой сулууспаҕа Новореченскайдааҕы кавалерийскай училищеҕа обслуживающай дивизиоҥҥа (оччолорго ити училище Подольскай куоракка эбит) атаарыллыбыт. Онно сыл курдук сулууспалаабытын кэннэ Кавказскай училище Ростов на Дону көһөрбүттэр. 1945 сыл сэтинньитигэр оборона миниистирин бирикээһинэн босхолонон төрөөбһт дойдутугар эргиллэн кэлбит.

Сэриигэ сылдьан «За победу над Германией в ВОВ 1941-45 гг.», «За доблестный труд в период ВОВ 1941-45 гг.», «20 лет победы в ВОВ 1941-45 гг.», «50 лет Вооруженных Сил СССР», «За отвагу», сэрии сылларыгар тыылга үлэтигэр «Үлэҕэ килбиэнин иһин» мэдээллэринэн, «25 лет победы в войне 1941-1945 гг.» бэлиэнэн наҕараадаламмыта.

Сэрииттэн кэлэн баран 7 кылаас үөрэхтээх эдэр киһи үөрэх наадатын, «үөрэх – сырдык, үөрэҕэ суох буолуу — балай» диэни бэрткэ билэр буолан, Дьокуускай куорат Курашов аатынан оскуолатыгар 9-с кылааска үөрэнэ киирбитэ (8 кылааһы көтөн 9 кылааска үөрэммит). Сотору улахан оскуола үөрэнээччилэрин комсомольскай комитетын секретарынан, Горкомол членинэн талыллыбыта. 10 кылааска куустээх уерэнээччилэр истэригэр киирбитэ.

10 кылаас кэнниттэн Пединститутка история учууталыгар үөрэнэ киирбит. Киэһэтин библиотекаҕа үлэлиир. Маҥнайгы курсу бүтэрэр сылыгар студпрофком председателинэн талыллыбыт. Үһүс курстан, хаанын баттааьына наһаа тахсар буолан, академическай уоппуска ылан, институт заочнай отделениетыгар инструктордаабыт.

1953-1954 уерэх сылыгар, төрөппүттэрэ ыҥыран ыланнар, Танара орто оскуолатыгар Өкүчүгэ тутуллубут саҥа оскуолаттан саҕалаан история учууталынан, кылгас кэмнэ колхоз председателилэн, партбюро секретарынан, начальнай оскуола, интернат сэбиэдиссэйинэн улэлээбитэ. История учууталынан үлэлии сылдьан оскуола краеведческай музейа арылларыгар матырыйаал хомуйуутугар улахан сыратын уурбут. Оччотоогу учууталлар нэьилиэги иилиир-саҕалыыр тутаах дьонунан буолаллар эбит. Ол курдук нэһилиэк киинин Мукучуга олохтуур туһуна куолас хомуйууга эмиэ оруола улахан эбит.

Сэриигэ сылдьан айгыраабыт доруобуйата өр улэлэппэтэҕэ. Онон 1970 сылтан Госстрах агенынан өлүөр диэри үлэлээбитэ.

Нэһилиэккэ бастын общественник ыалдьан да баран Госстрах агенынан улэлээбит кэмигэр кыһалҕалаах дьону өйдүүр буолан элбэх дьон махталын ылбыт. Дьон-сэргэ кыһалҕатын өйдүүр, боростуой,  кыаммат дьоҥҥо көмөлөһөр,  урууларын-аймахтарын харааннаһар, үтүө, үлэһит киһи этэ диэн ахталлар.

Чөл олох программатын олоххо киллэриигэ бу нэьилиэккэ бастакынан туруммут киһинэн биһиги хос эһэбитин ааттыыллар.

Биһиги хос эһэбит 8 оҕо тапталлаах аҕата, ирдэбиллээх, оҕону иитиигэ саҥаны киллэрэр новатор иитээччи. Ол курдук кини хос эбэбитин, Докторова Анастасия Ивановнаны, кытта оҕолорун режиминэн аһыыртан саҕалаан бэрээдэктээх дьон гына көрөн-харайан үтүө дьон гына иитэн таһаарбыттар.

Кини ыарахан ыарыыттан 1981 сыллаахха күн сириттэн күрэммитэ.

Кини олоҕун салҕааччылара, аатын ааттатааччылара  ыччаттара, сиэннэрэ…

Быйыл Аҕа дойду улуу сэриитигэр кыайыыны уһансыбыппыт 85 сыллаах үбүлүөйэ.

Эдэр ыччакка ханнык да быһыыга-майгыга, куттал суоһуур да кэмигэр, төрөөбүт дойдуларыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх, биир киһи курдук түмсүүлээх буолалларыгар баҕарабыт.

Тыыл, сэрии бэтэрээннэригэр сүгүрүйэбит!

Сэрии буолбатын! Хаан тохтубатын! Туругурдун эйэлээх олох! Украина5а буола турар быhыы-майгы тургэнник бутэ охсоругар!

 

Авторы: А. (5 «в» кылаас) уонна Э. (10 «в» кылаас) Пестеревтар