Иванов Иннокентий Николаевич (1915 с.)

Эьээм Иванов Иннокентий Николаевич Улуу Кыайыыны уонна эйэлээх оло5у уьансыбыта.

Эьээм Иванов Иннокентий Николаевич ахсынньы 6 кунугэр 1915 сыллаахха Нам улууьун Арбын нэьилиэгэр кун сирин кербутэ. 2-с аан дойду сэриитэ 1939 с. бала5ан ыйын 1 кунуттэн 1945 с. бала5ан ыйын 2 кунугэр диэри сал5анан барбыта. Манна барыта уопсайа 1 млрд. 700 мел. тахса нэьилиэнньэлээх 62 государство кыттыбыта. Германия СССР-га 1941 с. бэс ыйын 22 кунугэр сэриинэн киирбитэ, уонна 1945 с. ыам ыйын 9 кунугэр СССР кыайыытынан тумуктэммитэ. Бу сэрии А5а дойду улуу сэриитэ диэн ааттаммыта. Саха сириттэн А5а дойду сэриитигэр барыта 65385 киьи ынырыллан барбыта. Бу барбыт дьонтон 32466 киьи Сахатын Сиригэр эргиллэн кэлбитэ, 24 киьи советскай Союз геройун урдук аатын ылбыттара. Нам улууьуттан 1849 киьи сэрииг ынырыллыбыт. 1117 киьи сэрии толоонугар охтубут.

Сэрии са5аламмытыгар эьээм бииргэ тереебут убайа, Дьегуер, бастакы хомуурга ынырыллан барбыт. 1942 сыл кини Москва аттыгар кыргыс хонуутугар геройдуу охтубутун туьунан хара суругу туппуттара. Ол сыл бэс ыйыгар аны эьээм Иванов Иннокентий Николаевич ынырыллан барбыт.

Челябинскэй куоракка кылгас болдьохтоох байыаннай уорэх кэнниттэн атырдьах ыйыгар ар5аа Ленинград туhаайыытынан кыргыhа сылдьар Волховскай фронна тиийбитэ.54-с армия 281-с стрелковой дивизиятын 1066-с полкатыгар пулеметчигынан сулууспалаабыта. Эьээм сулууспалыыр девизията Любань, Чудово,Апраксин Бор,Оредеж,Тосно , Новгород куораттары босхолооhунна кыттыбыта.

Салгыы кини сулууспалыыр 54-с армията 3 Прибалтийскай фронна бэриллибитэ.Псков куораты, Латвияны босхолуур иhин кыырыктаах кыргыhыыга кыттыбыта. Хорсун буойун 1944 сыл бэс ыйыгар Кыhыл Сулус орденынан на5араадылыммыта.Сэриини Либаво (Лиепея) куоракка тумуктээбитэ.

Икки сыл уон ый устата тохтоло суох ынырыктаах кыргыhыылар уостэригэр сылдьыбыта. Хаста да, ол иьигэр илиитин, тоботун унуо5ун алдьаттаран икки то5ул ыараханнык бааhырбыта.

Кыайыы кэнниттэн Рига анныгар улахан авиационнай ыскылаакка кладовщигынан, сэбиэдиссэйинэн 1946 сыл бэс ыйыгар диэри сулууспалаабыта. «А5а дойду Улуу сэриитигэр Германиены кыайыы иьин» мэтээлинэн на5араадаламмыта. 1985 с. Улуу кыайыы 40 сылынан 2 А5а дойду сэриитин» 1 степеннээх орденынан на5араадаламмыта.

Эьээм ахтыытыттан: «Суола- ииьэ суох, киьи-суеьу, техника тимирэ турар, бутэр уьуга биллибэт бадараан сиргэ сэриини са5алаабытым. Естеех быыстала суох буомбалааьынын, снарядынан, миинэнэн ытыалааьынын ортотугар, сэриилэьэ-сэриилэьэ, бадараанна батылла сылдьан уксугэр туунун муоста тутан иннибит диэки сы5арыйарбыт. Естеех керен буомбалыа диэн куттанан уот оттунарын кытаанахтык бобуллара. Туох да хаххата суох окко олорон эрэн, эбэтэр уулаах окопа иьигэр нуктаабыта буоларбыт. Тэлгэнэн, саптан сыппыт, тырыта тыытыллыбыт, ибили сытыйбыт синиэлин дуома хам тоноро…Хайдах тулуйан сылдьыбыппытын сатаан санаабаппын!»- диэн ол сэрии алдьархайдаах суостаах сылларын долгуйа кэпсиирэ.

Кыайыы кынаттаах торообут-уоскээбит Арбыныгар 1946 сыллаахха эргиллэн кэлэн эйэ фронун улэтигэр туох баар кууhунэн туспутэ. Уhун сылларга биригэдьииринэн, отделение управляющайынан, сельсовет председателинэн айымньылаахтык, таhаарыылаахтык улэлээбитэ. Нэhилиэгин инники кэскиилээх оло5ун онорсон аан баастан сана боhуолэк тутуутун салайбыта.Ус дьиэлээх сиргэ-оскуола, кулууп, детсад, ма5аhыын, балыыhа, почта, элбэх уопсай дьиэ, 60-ча биирдиилээн ыал олорор дьиэлээх-уоттаах улахан уунэр-сайдар кэскиллээх боhуолэги тэрийбитэ. Сир оноhуутугар, ходуhа сирдэрин дул5атын, маhын, тала5ын ыраастатарга, онорорго уонунан сыллар устата куустээх улэни ыыттарбыта.

Эьээм Иванов Иннокентий Николаевич, эйэлээх олоххо таhаарыылаах улэтэ урдуктук сыаналанан «Октябрьскай революция» орденынан, «За трудовое отличие», «За доблестный труд Великой отечественной войне» медалларынан на5араадалыммыта уонна угус элбэх грамоталарынан,махтал суруктарынан бэлиэтэммитэ. Нам улууhун, Арбын нэhилиэгин Бочуохтаах гражданина буолбута.

Сэрии кэннэ эбээм Тимофеева Надежда Васильевналыын ыал буолан 2 о5ону тереппуттэрэ. Билигин 5 сиэн, 10 хос сиэн эьэлэрин оло5ун салгыыллар.

Эьээм Иванов Иннокентий Николаевич, 87 сааьыгар, 2002 сыллаахха дьонно – сэргэ5э улэтинэн- хамнаьынан, утуе майгытынан диринник убаастанан, дьоьуннаах оло5у олорон бу сиртэн барбыта. Биьиги эьээбит улэтинэн- хамнаьынан олорбут оло5унан киэн туттабыт уонна кини аатын хаьан да туьэн биэрбэт гына уерэнэн- улэлээн, норуоппутугар, тереебут дойдубутугар туьалаах дьон буола улаатарга дьулуьабыт.

 

Автор: Н.Н.Игнатьева, алын суьуех кылааьын учуутала.