Ильин Николай Николаевич (1913-2008 гг.)

 

1913 c. сэтинньи 17 күнүгэр Чалҕаа нэһилиэгэр төрөөбут. Ааҕата Ильин Николай Андреевич (Хоосхоон Ньукулай) бастакы кэргэниттэн Хабырыыс уонна Боккуойа диэн оҕолордооҕо. Иккис кэргэниттэн Февронья Семеновнаттан Николай, Спиридон уонна Пелагея ордоннор улааппыттара. Николай оскуола5а үөрэммэтэх, ликпууҥҥа биир нэдиэлэ Новгородов алфавитына үорэнэн ааҕар-суруйар буолбут. 1934 с. Тоҥулугэ МТС иһинэн тэриллибит тырахтарыыстар куурустарыгар биэс ый үөрэнэн, нэһилиэгин биир гааттан 34центрнер сэлиэһинэй ыла сылдьыбыттар, Сэрии инниттэн Ааллаах Ууҥҥэ таһаҕас таһыытыгар сылдьыбыт.

1943 с. сайын Дьокуускайга уһаат оҥорооччу – бондарь идэтинэн үлэлии сылдьан аармыйаҕа ыҥырыллыбыт . Мальта5а тиийэн 3-4 ый байыаннай үөрэҕи барбыт. Иркутскай анараа өртугэр Селенгап өрускэ турара байыаннай чааска сулууспалыыр. Мас кэрдиитигэр, уот баһаарын бохсуутугар сылдьар, Кини чааьа Монголия сиригэр Дасан куоракка тиийэр.

Байыаннай идэлэрэ: бронебойщик уонна гранатометчик, ручной пелемет наводчига, стрелок. Рядовой. Үс сыл Быковка арҕаа фроҥҥа бааһыран кэлбит рота хамандыырын кытта сылдьыбыт. Старшина Быков икки төгул Ар5аа фроҥҥа ыыталлар дьон испииһэктэриттэн уһултарбыт. Учугэйдик уһанарын, толоругаһын иһин илдьэ хаалар эбит.Үс сыл аҕыйах саханы көрсубут. Өлуөхумэттэн биир, Намтан икки киэһини кытта бииргэ сылдьыбыт. Намтан сылдьар Баишевы бэрт күүстээх, үчүгэй киһи диэн ахтара.

«Японияны утары сэриигэ бэлэмнэнэн, бойобуой снаряд боҕөтун муспуппут, таспыппыт»,-диэн кэпсиирэ. Фронтан 1946 с. Чалҕааҕа тэриллибит бастакы холкуоска киирбит уонна 60-тан тахса сыл холкуоска ,сопхуоска араас улэҕэ, ол иһигэр тырахтарыыһынан, комбайнерынан, тимир ууһунан, сылгыһытынан, ат баайааччынан,кэлин сааьыран баран чааһынай ыалтан үүт таһыытыгар үлэлээбитэ.

1947 с. Баатараттан Сергучева Варвара Николаевнаны кэргэн ылбыта уонна 60-тан кыры тахса кэмҥэ бииргэ олорбуттара, 12 оҕону төрөтөн, улаатыннаран, сиэннэмиттэрэр, хос сиэннэммитэрэ.

Харба Атахха 1985 с. Улуу Кыайыы 40 сылынан сибээстээн Яковлев Д.Д. коҕулээһининэн маҥнайгы ыһыах ыһыллыбыта, Чалҕааттан сэриигэ барбыт дьон кэрисэтэригэр паамытынньык – үс сиргэ туруорбута. Сэргэлэри Николай Николаевич салайыытынан оҥорбуттара.